ÇOCUK GELİŞİMİNDE ALAN ÇALIŞMALARI

Sosyal kültürel yaklaşımın öncüsü olan Lev Vygotsky, çocukların anne-babalarla, öğretmenlerle, diğer yetişkinlerle ve daha yetkin akranlarla etkileşimlerinden aldıkları bilgi ve düşünce biçimlerini içselleştirdiklerini ve yaşamlarına aktardıklarını savunmuştur.

Hastalığın süreğen olarak nitelendirilebilmesi için yılda en az üç ay boyunca çocuğun yaşam kalitesini etkilemesi ve bir ay süreyle hastanede yatmayı veya hastane kontrolünü̈ zorunlu kalmasını gerekmektedir.

Boşanma kararının okul öncesi dönem çocuklar ile birlikte alınmasına gerek yoktur. Ancak çocuklara anne-babanın enden boşanmak zorunda olduğu, bunun çocuğu hatası olmadığı, çocuğa kendini iyi hissetmesi için zamana gerek olduğu ve onlara destek sağlanacağı iletişim ilkeleri arasında yer almaktadır.

Çocuğa başkalarının yanında aşağılayıcı ifadeler kullanmak duygusal istismardır. Çocuğa tokat atmak ve onu aç bırakmak öncelikle fiziksel bir şiddettir. Çocuğu öpmek ve yanaklarını okşamak ise cinsel istismar türlerine örnek olarak verilebilir.

Normal koşullar altında aile ortamında yaşayan çocukların psikolojik gelişimlerinin de normal olması beklenir. Ancak genelde ceza evlerinde, sokaklarda yaşayan ve çalışan çocuklar ile yetiştirme yurtlarında yaşayan çocuklarda ise kimi psikolojik sorunların meydana gelmesi normaldir.

Türkiye’de sanayileşme ve kentleşmeyle birlikte ortaya çıkmaya başlayan sokakta yaşayan çocuklar sorunu, özellikle 1990’ların ortalarından itibaren artmaya başlamıştır.

Çocuğun diğer yaş gruplarına göre en yoğun yaşadığı olay “sosyalleşme süreci”dir. Bu sosyalleşme süreci içinde çocuk öncelikle anne-babasına güvenmeyi öğrenmektedir. İşte bu sureçte anne babanın yetersiz geliri ve ilgisi nedeniyle çocuğun temel ihtiyaçlarını karşılayamaması ve hatta gelire katkısı olacağı ümidiyle çocuğunu çalışmaya sevk etmesi çocukta, anne babasının kendini korumakta yetersiz kaldıkları düşüncesini oluşturacaktır.

Yetiştirme yurtlarında yaşamına devam eden çocuklar bir çok konuya olduğu gibi okul ve öğrenme konuların ada ilgisiz kalabilmektedir. Bu durum onların belirgin özelliklerinden biridir.

Genç yaşantısında çevresel değişim genellikle ani olduğundan, bireylerin uyum sureci bu değişimden olumsuz yönde etkilenebilmektedir. Özellikle çocuk ve ergenlerde genç yaşantısının etkileri daha olumsuz olabilmektedir. Çocuk ve ergenler genç surecinde yetişkinlere göre daha fazla risk altındadır ve bunun nedeni ise göçle birlikte gelen ani değişim ve fiziksel-ruhsal büyümeyle aynı anda baş etme zorunluluğuna bağlanmaktadır.

Çocukların uyumu için geldiği ülkeden öğretmen getirme olabilir. Ancak buradaki temel sorun çocukların yeni göç ettikleri ülkeye nasıl uyum sağlayacaklarıdır. Bu nedenle, çocukları  aileleri ve sosyal çevresini değerlendirme, okul-aile işbirliğini geliştirme, sosyal hizmet ve psiko sosyal programlar uygulama çocukların göç ettikleri ülkelere uyum sağlamaları için okullarda yapılacak işler arasında öncelikli olanlarıdır.

Birtakım genetik faktörlerin yanı sıra aile içi ilişkiler, yakın çevre, okul çevresi, toplumsal hayattaki tüm ilişkiler çocuğun psikolojisini etkiler.

Beş yaşlarında ölüm, uzun bir uyku ile eş anlama gelir ve yavaş yavaş korkutucu olmaya başlar.

Boşanma nedeniyle parçalanmış aileye sahip çocuklarda saldırganlık, inatçılık, kendini
suçlama, içe kapanma ve okula isteksizlik reaksiyonları da görülebilir.

Vygotsky’e göre kültür ve sosyal etkileşim çocuğun bilişsel-dil ve sosyal gelişiminde bu denli önemli bir konudur. Dolayısıyla çocukların çevresindeki yetişkinlerin-akranlarınöğretmenlerin, anne babaların ve en önemlisi yaşadıkları alanların çocuğun gelişimi için ve sağlıklı bireyler olabilmelerinde çok önemlidir. Buna göre cevap “B” seçeneğidir.

Tüm çocuklar güvenli ve olumlu bir ev ve okul ortamında yaşamaya gereksinim duyar. Ancak bu tür güvenli ve olumlu ortamlarda yaşamını sürdürme şansına her çocuk sahip olamayabilir. Örneğin; hastalıklar, boşanma, yakınlardan birini kaybetme, farklı aile yapısına sahip olma (üvey anne-baba gibi), istismar ve ihmale uğrama gibi onların güvende olmalarını önleyen, gelişimlerini ve psikolojilerini olumsuz yönde etkileyen olay ve durumlarla karşılaşabilirler. Buna göre cevap “E” seçeneğidir.

Ailelerin, çocuklarındaki süreğen hastalıkları kabul etmeleri karmaşık ve çok zorlu bir süreci de beraberinde getirmektedir. Bu açıdan sürecin başlangıcı olan baş etme aşamasında ailenin, tanıyı öğrenmesinin ardından doğrudan hastalığa ilişkin bilgi edinmeleri önemlidir. Daha sonraki bir aşama olan tedavi planı oluşturmaları beklenmektedir. Bu karar doğrultusunda başvuracakları birimleri belirlemeleri söz konusu olmaktadır. Bu süreçte aile üyelerinin çocuğun bakımı ile ilgili bilgilendirilmeleri ve bakım aşamasına katılımlarının sağlanmaları önemli olmaktadır. Kamusal kaynaklardan faydalanma sürecinde ebeveynler, sağlık hizmeti almak üzere kamusal kaynaklara, hastanelere ve sağlık merkezlerine başvurmaktadır. Aile bireylerinin hastalıkla mücadele için bütün olarak hareket etmeleri beklenmektedir. Özellikle hasta çocukların kardeşlerinin anne babanın ilgi ve bakımını diğerine yöneltilmiş olmasından dolayı diğer çocuklarla olan ilişkilerde bazı zorluklar ortaya çıkabilmektedir. Son süreç olarak da çocuklarının süreğen bir hastalık tanısı almasından sonra ebeveynlerde ve çocuklarda oluşabilecek depresif duygu durum konusunda ailelerin farkındalık kazanmalarını ve gerekirse psikolojik destek almalarını sağlamak gerekmektedir. Buna göre cevap “A” seçeneğidir.

Ailelerin, çocuklarındaki süreğen hastalıkları kabul etmeleri karmaşık ve çok zorlu bir süreci de beraberinde getirmektedir. Bu açıdan sürecin başlangıcı olan baş etme aşamasında ailenin, tanıyı öğrenmesinin ardından doğrudan hastalığa ilişkin bilgi edinmeleri önemlidir. Daha sonraki bir aşama olan tedavi planı oluşturmaları beklenmektedir. Bu karar doğrultusunda başvuracakları birimleri belirlemeleri söz konusu olmaktadır. Bu süreçte aile üyelerinin çocuğun bakımı ile ilgili bilgilendirilmeleri ve bakım aşamasına katılımlarının sağlanmaları önemli olmaktadır. Kamusal kaynaklardan faydalanma sürecinde ebeveynler, sağlık hizmeti almak üzere kamusal kaynaklara, hastanelere ve sağlık merkezlerine başvurmaktadır. Aile bireylerinin hastalıkla mücadele için bütün olarak hareket etmeleri beklenmektedir. Özellikle hasta çocukların kardeşlerinin anne babanın ilgi ve bakımını diğerine yöneltilmiş olmasından dolayı diğer çocuklarla olan ilişkilerde bazı zorluklar ortaya çıkabilmektedir. Son süreç olarak da çocuklarının süreğen bir hastalık tanısı almasından sonra ebeveynlerde ve çocuklarda oluşabilecek depresif duygu durum konusunda ailelerin farkındalık kazanmalarını ve gerekirse psikolojik destek almalarını sağlamak gerekmektedir. Buna göre cevap “D” seçeneğidir.

Çocuğun psikolojisini etkileyen önemli durumlardan biri de hastalıktır. Hastalık ani ya da süreğen olabilir. Hastalığın süreğen olarak nitelendirilebilmesi için yılda en az üç ay boyunca çocuğun yaşam kalitesinini etkilemesi ve bir ay süreyle hastanede yatmayı veya hastane kontrolünü zorunlu kalmasını gerekmektedir. Buna göre cevap “B” seçeneğidir.

Genellikle sekiz ve on yaşlarında ölümün yaşamın geri dönülmez bir sonu olduğu gerçeğini çocuklar benimsenmeye başlar. Yetişkinlerden çok farklı olarak küçük çocukların yas tutma yetenekleri sınırlıdır. Çocuk, yetişkin gibi uzun süre üzüntülü ve acılı kalamaz, içinden ne kadar tedirgin olsa da yaslı görünümü yoktur. Çocuğun yas dönemini sağlıklı geçirmesi sürecinde çevresindeki yetişkinlere birçok sorumluluk düşmektedir (Yörükoğlu, 1996). Buna göre cevap “E” seçeneğidir.

Ayrılmanın nedeni çocuğa açıklanmalıdır. Ayrılmanın çocuğun hatası olmadığı açıklanmalıdır. Daha iyi hissetmenin zaman alabileceği açıklanmalıdır. Mümkün olduğunca tutarlılık sağlanmalıdır. Çocuklar ve kendileri için destek sağlanmalıdır. Boşanmadan sonra çocuğun mutlaka benimseyebileceği, kendini oraya ait hissedebileceği bir ortamda yaşamına devam etmesi son derece önemlidir. Buna göre cevap “E” seçeneğidir.