ÇOCUK GELİŞİMİNDE ALAN ÇALIŞMALARI

Genetik kültürel ya da çevresel bir faktör değildir. Doğru cevap C' dir.

Genellikle sekiz ve on yaşlarında ölümün yaşamın geri dönülmez bir sonu olduğu gerçeğini çocuklar benimsenmeye başlar. Doğru cevap D' dir.

Soyut açıklamalardan kaçınılarak, yalan ya da yanıltıcı açıklamalarda bulunulmaması gerekir. Yapılacak açıklamalarda çocuğun yaşı göz önünde bulundurulması doğru olur. Doğru cevap D' dir.

Ayrılma kararı bir süre çocuktan saklanması gibi bir öneri söz konusu değildir. Doğru cevap E' dir.

Biyolojik anne-baba hakkında olumsuz konuşma, aşağılayıcı ifadeler kullanma gibi çocuğu incitecek ifadeler kullanmamaya özen gösterilmelidir. Ayrıca biyolojik anne-baba hakkında aşırı olumlu bilgiler sunmaktan kaçınılmalıdır. Her iki durumda da çocuğun aklı karışabilir. Doğru cevap B' dir.

Çocuk psikolojisi, bireyin doğum öncesi döneminden başlayarak ergenlik evresine kadar süregelen gelişimini ele alır. Bir bilim dalı olarak çocuk psikolojisi, büyüme ve olgunluk aşamalarını, çevresel faktörlerin bireyin gelişim alanlarına olan etkisini, çocukla toplumun diğer üyeleri arasındaki duygusal ve sosyal etkileşimini konu edinir.

Sosyal kültürel yaklaşımın öncüsü olan Lev Vygotsky, çocukların anne-babalarla, öğretmenlerle, diğer yetişkinlerle ve daha yetkin akranlarla etkileşimlerinden aldıkları bilgi ve düşünce biçimlerini içselleştirdiklerini ve yaşamlarına aktardıklarını savunmuştur. Vygotsky’e göre kültür ve sosyal etkileşim çocuğun bilişsel-dil ve sosyal gelişiminde bu denli önemli bir konudur. Dolayısıyla çocukların çevresindeki yetişkinlerin-akranlarınöğretmenlerin, anne babaların ve en önemlisi yaşadıkları alanların çocuğun gelişimi için ve sağlıklı bireyler olabilmelerinde çok önemlidir. Ancak her çocuk çok şanslı olmayabilir. Yaşadıkları alanlar, kültürel etkenler, dezavantajlı yaşam koşulları vb. gibi olumsuz ortamlarda yaşayan ve yaşamını bu şekilde devam ettiren çocuklar da bulunmaktadır. Bu noktada çevrenin özellikle yaşadığı çevrenin çocukların gelişimlerini etkilemekte ve bu durum onların psikolojilerine yansımaktadır. Vygotsky’nin bu görüşlerine paralel olarak Piaget de çocuğun gelişiminde genetik faktörlerin olduğu kadar çevrenin de büyük etkisinin olduğunu ileri sürmüş, çocuğun yaşadığı çevresel koşulların olumlu ya da olumsuz olması onun gelişimini büyük ölçüde şekillendirebileceğini savunmuştur. Sosyal bilişsel kuramcılardan Bandura’ya göre davranış, çevre ve biliş, gelişimin anahtar kavramlarıdır. Bandura, bilişsel süreçlerin çevreyle ve davranışla önemli bağlantıları olduğunu vurgular. Sosyal bilişsel kuramcılar, insanların başkalarını gözlemleyerek oldukça geniş bir yelpazede davranışlar, düşünceler ve duygular kazandıklarını ve bu gözlemlerin yaşam boyu gelişimin önemli bir kısmını oluşturduğunu vurgulamaktadırlar.

Çocuğun psikolojisini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bunlar çocuğun doğumdan önce ve çocuğun hayata gözlerini açtığı ilk günden itibaren etkili olmaya başlar. Birtakım genetik faktörlerin yanı sıra aile içi ilişkiler, yakın çevre, okul çevresi, toplumsal hayattaki tüm ilişkiler çocuğun psikolojisini etkiler. Ayrıca çocuğun bazı özel durumlarla karşı karşıya kalması hastalık, boşanma, ölüm, üvey-anne-baba yanında yaşama gibi durumlar çocukların psikolojisini etkileyebilmektedir. Böyle durumlarda alınabilecek önlemlerin ne olduğunu bilmek ve bu konuda deneyim sahibi olmak hem çocuğa hem de ailesine büyük yarar sağlayabilir.

Genellikle sekiz ve on yaşlarında ölümün yaşamın geri dönülmez bir sonu olduğu gerçeğini çocuklar benimsenmeye başlar. Yetişkinlerden çok farklı olarak küçük çocukların yas tutma yetenekleri sınırlıdır. Çocuk, yetişkin gibi uzun süre üzüntülü ve acılı kalamaz, içinden ne kadar tedirgin olsa da yaslı görünümü yoktur. Çocuğun yas dönemini sağlıklı geçirmesi sürecinde çevresindeki yetişkinlere birçok sorumluluk düşmektedir.

Boşanmanın etkileri çocuğun yaşına göre farklılaşmaktadır. Bebeklik dönemindeki (0-3 yaş) boşanmaların çocuk açısından en az problemin yaşandığı dönem olduğu kabul edilmektedir. Çocuk, boşanmanın hemen öncesinde gerçekleşen rahatsız edici olay ve konulara şahit olmamaktadır. Dolayısıyla evde bu tür yaşantılara erken tanık olması bu süreçten daha az etkilenmesine neden olabilmektedir.

Çocukluk çağı travmaları içerisinde tekrarlanabilirliği ve çocuğa en yakınları tarafından yapılması nedeniyle tanımlanması ve tedavi edilmesi en zor olan travma şekli istismardır. Genel olarak 18 yaşın altında bulunan çocuklara karşı aktif olarak girişilen ve onların fiziksel, duygusal, zihinsel ve toplumsal gelişmelerini zedeleyen her türde eylem çocuk istismarı olarak tanımlanmaktadır. İhmal ise çocukların beslenme, bakım, eğitim gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmadığı durumlar için kullanılmaktadır. Çocuk istismarı ve ihmali; anne, baba ya da bakıcı gibi bir erişkin tarafından çocuğa yöneltilen, toplumsal kurallar ve profesyonel kişilerce uygunsuz ya da hasar verici olarak nitelendirilen, çocuğun psikolojisini olumsuz yönde etkileyen eylem ve eylemsizliklerin tümüdür.

Ülkemizde sanayileşme ve kentleşmeyle birlikte ortaya çıkmaya başlayan sokakta yaşayan çocuklar sorunu, özellikle 1990’ların ortalarından itibaren artmaya başlamıştır. Sokakta yaşayan çocuklar her türlü taciz, şiddet, soğuk, açlık, aşırı yorgunluk, egzoz gazları, kazalara, yerli yersiz her türlü suçlamalara maruz kalmaktadır. Ayrıca bu çocuklar, eğitim ve öğrenimlerini aksatmakta veya başarısız olmaktadırlar. Sokakta yaşayan çocuklar, yirmi dört saat sokakta yaşayan, ailesiyle ilişkileri kopuk olup geçimini sokaktan sağlayan, zaman zaman suça karışan zaman zaman uçucu madde kullanan ya da bunlara gereksinim duyan, sokağın ortamını mekan edinen çocuklardır. Bu çocukların aile, okul, çocuk kurumları gibi kendine karşı sorumluluğu olan kişi yada kurumlarla hemen hemen hiç temasları bulunmamaktadır. Çeşitli nedenlerle evden kaçmış, aile ve toplumla olan bağları tamamen kopmuş olan bu çocuklar gruplar hâlinde kendilerine özgü kurallarıyla köprü altı yaşamını seçmişlerdir. Yaşam kaynakları ve yaşam alanları sokaklardır. Çocukları sokakta yaşamaya iten birçok faktör vardır. Bunlardan en önemlileri aile ve yaşanan ekonomik sorunlardır. Sokak çocuklarının çoğunluğu % 82-89’u parçalanmış ailelerden gelmektedir. Diğer nedenler arasında göçler, aile içi istismar-ihmal, ailenin parçalanmış olması, çocuğun okul başarısızlığı, akran grupları, çocuğun sokakta çalışıp para kazanmasını teşvik edici kültürel değerler, sokağın çekiciliği ve özgürlüğü ve çocukların eğitim sistemine dâhil edilememesi gibi unsurlar sayılabilir.

Sokakta yaşayan çocuklar birçok tehlikeyle karşı karşıya kalmaktadır. Şiddet, fiziksel ve cinsel istismar, başkaları tarafından suç işlemeye zorlanmak, yanma-yaralanma, kronik hastalıklara yakalanma, bakımsızlık sonucu oluşan sendromlar, kaçırılma, öldürülme vb. Yine bu çocuklar madde bağımlılığı konusunda da risklere son derece açıktır. Çünkü sokaktaki şiddete karşı durabilmek ve dayak yediklerinde acı hissetmemek, sokaktaki soğuğa dayanabilmek, yaşadığı zorluklara karşı bedensel ve duygusal güç oluşturabilmek yani kendilerini güçlü ve cesaretli hissedebilmek, halüsinasyonlar görüp güzel şeyler hayal edebilmek ve utanma duygularını yok ettiği için rahatlıkla başkalarından yemek isteyip dilenebilmek ve özgürce konuşabilmek için bu maddelere gereksinim duyarlar. Bunun dışında, sokaktaki grupların ortak yaşam biçimini ayak uydurarak gruba kendini kabul ettirebilmek, tiner-bali gibi maddeleri ucuza kolayca bulunabilmesi de diğer başka etkenlerdir. Bütün bu etkenler çocukların psikolojisini son derece olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu çocuklarda olumlu bağlanma gerçekleşmediği için kendine ve çevresine karşı güvensizlik, zaman zaman saldırganlık, çevresindeki nesne veya kişilere zarar verme eğilimi, sosyalleşme problemleri ve daha birçok olumsuz duygu durumları görülebilmektedir.

Sokakta çalışan çocuklar ailesinin geçimine katkıda bulunmak ya da kendi masraflarını karşılamak için günün belli bir bölümünde sokakta çalışan, gecenin erken ya da geç saatlerinde evlerine dönen çocuklardır. Bu çocuklarda genelde madde bağımlılıkları yoktur ve bu çocuklar aile ilişkilerini bir şekilde sürdürmektedir. Bu çocukların bir kısmı tam gün, birçoğu da okul dışında kalan zamanlarında çalışmaktadır.

Suç, insanlıkla var olan, tarih boyunca üzerinde durulan ve önlemler alınmaya çalışılan bir konudur. Özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde çocuk suçluluğunun arttığı bu dönemde, sorunun nedenlerinin endüstrileşme ve kentleşme olmayıp daha çok düzensizlik ve fırsat eşitsizliğinden kaynaklanabilmektedir. Hukuki açıdan çocuk suçluluğu “çocuğun ceza kanunlarınca suç sayılan bir fiili işlemesi sonucunda, yargı organlarının önüne getirilmesi” şeklinde tanımlanırken suçlu çocuk “bir hukuki normu ihlal etmiş on sekiz yaşından küçük kimse” olarak ele alınmaktadır. Suça sürüklenen çocukların, bu davranışlarda bulunmalarını açıklayıcı sebepler ise fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden ele alınmaktadır.

Çocukluk çağı travmaları içerisinde tekrarlanabilirliği ve çocuğa en yakınları tarafından yapılması nedeniyle tanımlanması ve tedavi edilmesi en zor olan travma şekli istismardır. Doğru cevap D' dir.

Özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde çocuk suçluluğunun arttığı bu dönemde, sorunun nedenlerinin endüstrileşme ve kentleşme olmayıp daha çok düzensiz- lik ve fırsat eşitsizliğinden kaynaklanabilmektedir. Doğru cevap B' dir.

Çocuklar sokaktaki şiddete karşı durabilmek ve dayak yediklerinde acı hissetmemek, sokaktaki soğuğa dayanabilmek, yaşadığı zorluklara karşı bedensel ve duygusal güç oluşturabilmek yani kendilerini güçlü ve cesaretli hissedebilmek, halüsinasyonlar görüp güzel şeyler hayal edebilmek ve utanma duygularını yok ettiği için rahatlıkla başkalarından yemek isteyip dilenebilmek ve özgürce konuşabilmek için bu maddelere gereksinim duyarlar.

Ailesi tarafından bakılması gereken dönemde çocuğa bakan rolünün verilmesi ile çocuk, aileye karşı çok büyük bir güven bunalımına ve kendisine karşı bir kimlik çıkmazına girecektir. Doğru cevap D' dir.

Ülkemizde korunmaya muhtaç çocuklara verilen hizmetlerin büyük bir kısmı yetiş- tirme yurdu ve çocuk yuvalarında verilmektedir. Bu çocukların sevgi, şefkat ve özel ilgi gibi temel ihtiyaçları kurumlarda doyurulamamakta ve bunlardan yoksunluğun yarattığı uyum ve kişilik problemleri bütün gelişim süresince artan bir şekilde devamlılık göstermektedir. Doğru cevap D' dir.