ÇOCUK GELİŞİMİ

Erikson’un kuramına göre ahlak gelişimi açısından gururda en az suçluluk ve utanç duyguları kadar önemlidir. Örneğin yedi yaşındaki aç bir çocuk bakkaldayken, kimse fark etmeden bir çikolata paketini alabileceğini fark eder, ancak süperegosu bu davranışı hırsızlık olarak sınıflandırır ve hırsızlık yapma düşüncesi çocuğun suçluluk duymasına, bu da bir çatışma yaşamasına neden olur.

Kendi iyiliklerini olduğu kadar, başkalarının iyiliğini de düşünen çocuklar, ikinci evre olan 'Ahlaki Özeklik Evresi'ne aittir.

Birinci düzey olan Gelenek Öncesi Düzey yaklaşık olarak dört-dokuz yaş aralığını ifade eder. Bu düzey Piaget’in ‘dışsal kurallara bağlılık’ evresinin özelliklerini kapsar.

Bu düzeyin ilk evresi olan ve yaklaşık on-on beş yaşları arasını kapsayan üçüncü evre iyi çocuk eğilimi evresidir. Bu evrede eylemler diğerlerini memnun etme, eleştiriyi önleme, diğerlerinin acılarını hafifletme temeline dayanır.

Kohlberg'in ahlak gelişim düzey ve evrelerine göre yargılar; karşılıklı iyilik ya da kendi gereksinimlerini karşılama temeline dayanarak verilir.

Gilligan Kohlberg’in kuramının kadınlardaki ahlak gelişimini temsil etmediğini savunur. Kolhberg’in ahlaki muhakemeyi tanımlayan öğeler olarak adalet ve hak kavramlarını ön plana çıkarmasını eleştirir. Başkalarına haksızlık yapmamak (adalet yönelimi) ve muhtaç birine sırt çevirmemek (şefkat yönelimi) olmak üzere en az iki ayrı ahlaki yönelim olduğunu ve bunların kendilerine özgü kurallar içerdiğini söyler.

Gilligan, Kohlberg’in sınıflamasına göre kadınların ahlaki olgunluğun üçüncü evresi olan geleneksel düzeydeki iyi çocuk olma evresinden sonra ileri bir ahlaki düzeye geçmede erkeklerden daha geri olma eğiliminde olduklarını dile getirir.

Kohlberg, çocuklarla çalışan meslek elemanlarının, tarih, edebiyat ve günlük olaylardan çıkan gerçek ahlaki ikilemleri içeren tartışmaları yönetmek suretiyle ahlaki düşünmenin gelişimini sağlamalarını önermiştir.

Ahlak; doğruyu yanlıştan ayırt etmek, bu ayrıma göre davranmak ve erdemli davranışlarda onur duygusu yaşamak ve insanın ölçütlerini çiğneyen eylemleri için suçluluk veya utanç duyma yeteneği, anlamına gelir.

Ahlak; huy, karakter, hal ve hareket tarzı gibi anlamlarına gelir, bir grup davranış kuralını ve toplumsal bir hayat tarzını ifade eder.

Ahlaki yargı, davranışların doğru ya da yanlış olup olmadığının belirlenmesinde önemli bir etkiye sahiptir

Ahlak gelişimi birçok etkenin etkisi altında devam eden bir süreçtir. Bireyin ahlakı üzerinde etkili olan etmenler, aynı zamanda onun ahlaki olgunluk düzeyini etkileyen ve belirleyen etmenlerdir. Ahlak gelişiminde kişilik yapısı, aile ortamı, akran etkileşimi, eğitim ve kültür etkili olmaktadır.

Freud’a göre zihnin üç sistemi id, ego ve süperego şu şekilde etkileşir: Beş yaşındaki bir çocuk bir diğer çocuğun oynadığı oyuncağı elde etme dürtüsüne sahiptir. İd, bu çocuğu o oyuncağı alıp kaçmaya sevk ederken, ego çocuğu bu davranışı ertelemeye yönlendirir; çünkü bu davranışı gerçekleştirmek için zamanlama doğru değildir ve oyuncağı kullanan çocuk kendisinden yaşça daha büyüktür (ve daha iridir) ve oyuncağı vermemek için direnebilir. Dahası, oyuncakla oynayan çocuğun etrafında bir öğretmen dolaşır. Bu sırada süperego, çocuğu önemli toplumsal kurallar konusunda bilgilendirir. Süperego ona, herhangi bir eyleme girişmemesi için ‘iyi bir çocuk olmanın’ gereği olan paylaşma ve sırayla oynamayı hatırlatır.

Freud’un görüşüne göre ahlak gelişimi altı yaşında büyük ölçüde tamamlanır

Süperegodaki ‘yapılmayacaklar’ listesindeki herhangi birinin ihlal edilmesi suçluluk duygusu yaratır.

Süperegodaki ‘yapılacaklar’ listesindeki herhangi birinin ihlal edilmesi utanç duygusu yaratır.

Sosyal öğrenme kuramcıları çocukların ahlaki davranmayı büyük ölçüde model alma yoluyla öğrendiklerine inanır.

Birinci evre olan ‘Dışsal Kurallara Bağlılık Evresi’ ortalama olarak sekiz yaşından küçük çocukları ifade eder

Kolhberg, ahlaki akıl yürütmede üç temel düzey olduğunu ve her düzeyin iki evreden oluştuğunu öne sürmüştür. Bu düzeyler ve her düzey içinde yer alan evreler aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmış ve de özetlenmiştir. I. Gelenek Öncesi Düzey 1. İtaat ve ceza eğilimi evresi 2. Saf çıkarcı eğilim evresi II. Geleneksel Düzey 3. İyi çocuk eğilimi evresi 4. Kanun ve düzen eğilimi evresi III. Gelenek Sonrası Düzey 5. Sözleşme ve yasaya uygunluk eğilimi evresi 6. Evrensel ahlaki ilkeler eğilimi evresi

Ahlaki bilgi ahlaki değerlerin farkında olmayı, ahlaki muhakemeyi ve karar vermeyi içerir.