ÇOCUK GELİŞİMİ

Motor gelişim insan yaşamının farklı dönemlerinde farklı hız ve özelliklerde seyretmesine rağmen yaşamın tamamına yayılmış ve asla bitmeyen bir süreçtir. Motor gelişim çok kolay gözlemlenebilir ve bebeklikten itibaren gelişimsel açıdan belirli bir sırayı takip eder. Bu sıra, baştan ayağa, merkezden dışa ve büyük kaslardan küçük kaslara doğru seyreder.

Lokomotor Hareketler: Yürüme, koşma gibi yer değiştirmeyi gerektiren hareketlerdir. Lokomotorda amaç, alan üzerinde hareket etmek yani vücudun yer aldığı alanı değiştirmek, bir yerden bir yere hareket etmektir. En önemli lokomotor hareketler; emekleme, yürüme, koşma ve atlamadır.

Lokomotor Olmayan Hareketler: Ayakta dik durumda dönme, eğilme, itme, çekme gibi yer değiştirmeden yapılan geniş kasların kullanımını içeren hareketlerdir.

Tutma, kavrama, yazma, yırtma, çizme, yapıştırma, kesme gibi beceriler küçük kas becerilerinin kazanımı ile mümkündür. Ellerin ve parmakların kontrolü arttıkça çocuklar, yapboz tamamlamaya, küçük bloklarla binalar inşa etmeye, kesme, yapıştırma ve boncukları ipe dizmeye başlarlar.

Filogenetik beceriler, çevresel etkenlere direnç gösterirler. Temel el becerilerinin (tutma, bırakma), büyük kas kontrolünün ve temel lokomotor yeteneklerin (yürüme, koşma, atlama vb.) kazanılması filogenetik becerilere gösterilen örnekler arasında sayılmaktadır. Ontogenetik beceriler ise, öncelikle öğrenme ve çevresel fırsatlara bağımlıdır. Örnek olarak; yüzme, bisiklete binme, buz pateni, tenis gibi beceriler kendiliklerinden ortaya çıkmadıkları ve bireysel çalışma gerektirdikleri için ontogenetik beceriler olarak adlandırılırlar.

Doğum Süreci Etmenleri :Tıbbi gereklilik olmadıkça anne adaylarının sezeryanla doğumu tercih etmesi ve operasyon esnasında yaşanabilecek komplikasyonlar ile vajinal doğum esnasında yaşanan olumsuzluklar neticesi bebeğin vakum yöntemiyle çekilmesi gibi riskli tıbbi müdahaleler, kafatasının ani basınca maruz kalmasına neden olabilmektedir.

Gallahue (1982), motor gelişimi çocukluk dönemi ile sınırlayarak incelemiş ve kuramını piramit modeli ile açıklamıştır. Bu modele göre her bir motor gelişim dönemi, bir diğerinin üzerine kurulur. Piramidin temeli, refleksif hareketler dönemini göstermektedir. Bu dönemi, ilkel hareketler dönemi ve temel hareketler dönemi takip eder. Piramidin tepenoktasını özelleşmiş hareketler dönemi oluşturur. Gallahue’nun piramit modeli yaş aralıklarına göre dört döneme ayrılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Moro Refleksi, adını bu refleksi ilk keşfeden çocuk hastalıkları uzmanı Ernst Moro’dan almaktadır. Sıçrama refleksi olarak da adlandırılır. Ani denge kaybı, yüksek ses ya da sıcaklığa maruz bırakılan bebeklerin önce başını, kollarını ve bacaklarını hızlı bir şekilde geri doğru attığı sonra da başını tekrar öne getirerek her iki koluyla sarılma hareketi yaptığı gözlemlenmektedir. Doğru cevap C'dir.

Manipülasyonun en temel üç hareketi uzanma, yakalama ve bırakmadır. Dört parmakla tutuş bir yakalama hareketidir. Baş çevirme ilkel hareketler döneminde görülür. Doğru cevap D'dir.

9-12 aylarda; zayıf gövde kontrolü , zayıf refleksler ,zayıf dengeleme , oturamama,  zayıf el işlevleri, kas gevşekliği / kas gerginliği destek gerektiren motor gelişim işaretleridir. Doğru cevap D'dir.

Denver Gelişimsel Tarama Testi (DGTT) Denver II kişisel, sosyal, küçük kas motor, dil ve büyük motor becerilerin değerlendirilmesinde kullanılır. Doğru cevap E'dir.

Dünyaya gelen her birey, daha anne karnında iken fiziksel olarak gelişmeye başlar. Dünyaya geldiğinde de bu gelişim hızlanarak devam eder. Önceleri refleks olan bu hareketlerin bazıları, refleks olarak ömür boyu devam ederken, bazıları da zamanla organların bilinçli olarak kullanılması ile motor becerilere dönüşür. Nefes alıp vermek ya da göz kırpıştırmak ömür boyu bireyin istemi dışında da olsa devam eden refleksif hareketlerdir. Oysa tek ayak üzerinde sekmek ya da kâğıt kesmek, organların kullanımının bilinçli olması ile yapılan eylemlerdir ve “motor gelişim” içinde değerlendirilir. Motor gelişim, yaşam boyu devam eden motor becerilerde ortaya çıkan davranışların kontrol altına alınması sürecidir. Söz konusu olan davranışlar; duyu organları, zihin ve kasların birlikte çalışması ile ortaya çıkar. Motor gelişim ile ilgili ilk çalışmalar 1930’lu yıllarda yapılmıştır. İlk çalışmalardan edinilen bulgulara göre hareketlerin kazanılma sırasının sabit ve evrensel olduğu ortaya konmuştur. Ancak hareketlerin kazanılma yaşı, geniş dilimler içinde gerçekleşmekte ve bireysel farklılıklar göstermektedir. Motor gelişim, boy ve kilo artışı gibi fiziksel büyüme ile merkezi sinir sisteminin gelişimine paralel olarak organizmanın isteme bağlı hareketlilik kazanmasıdır. Motor gelişim, içten ve dıştan gelen süreçlerin etkileşiminin bir sonucu olarak motor davranışta meydana gelen değişmeleri inceleyen bir çalışma alanıdır. Doğru cevap A'dır.

Motor Gelişim, yaşam boyunca, bireyin biyolojisi ve çevre koşulları arasındaki etkileşimin sonucu meydana gelen motor davranışlardaki sürekli değişimdir. Motor beceriler, bir işin yapılması sırasında kullanılan bilinçli zihinsel etkinliğin yön­lendirdiği eşgüdüme dayalı kas hareketleridir. Motor beceri, “deneyim ve öğrenmenin et­kisi ile doğru olarak yapılan bir ya da bir grup hareket” olarak tanımlanır. Motor gelişim, motor görevleri uygulayabilme kapasitesi ile ilgili olup fiziksel uygunluğun çeşitli bileşen­lerinden (kas kuvveti, kas dayanıklılığı, kalp-solunum dayanıklılığı ve esneklik) ve motor uygunluk unsurlarından (hareket hızı, koordinasyon, denge, çeviklik ve çabuk kuvvet) oluşan çeşitli hareket kategorilerini sınıflandırmak için kullanılan geniş anlamlı bir terim­dir. Lokomotor Hareketler; yürüme, koşma gibi yer değiştirmeyi gerektiren hareketler­dir. Doğru cevap B'dir.

Motor yetenekler; dikkat, kuvvet, denge, tepki hızı, eşgüdüm, esneklik, form ve per­formans olarak sıralanabilir. Doğru cevap C'dir.

Motor gelişim, baştan ayağa ve merkezden dışa doğrudur. İki aylıkken sadece başını hafifçe yukarı kaldıran bir bebek büyüdüğünde parmaklarını kullanarak bir maket yapabilir. Bebekler ilk önce başlarını sonra ellerini ve en sonunda ayaklarını
kontrol edebilirler. Merkezden dışa prensibine göre, omurilik gelişmeden kollar ve bacaklar gelişemez. Kollar ve bacaklar gelişmeden de el ve ayaklar gelişemez. El ve ayak parmakları ise en son gelişen uzuvlardır. Doğru cevap E'dir.

Doğum öncesi etmenler; kalıtım, beslenme tarzı ve kimyasallar, gebelik kontrolleri, anne adayının fiziksel hareketlilik seviyesi, anne adayının sağlık durumu ve çevredir. Doğru cevap E'dir.

Babinski refleksi, bebeğin ayak tabanı başparmaktan bileğe doğru çizgi çekme hareketi ile uyarıldığında bebeğin bu uyarana ayak bükü­lürken parmaklarını dışa doğru açarak (yelpaze gibi) yanıt ver­mesidir. Normal gelişim seyrin­de sekiz ile on ikinci aylar arası kaybolur. Doğru cevap E'dir.

Temel Hareketler Dönemi, iki-yedi yaş arasındaki süreci kapsar ve adından da anlaşılacağı üzere yaşamın bağımsız şekilde devam edebilmesi için gerekli temel hareketlerin kazanıldığı önemli bir dönemdir. Bu temel beceriler; koşma, atlama, sıçrama, sekme, yakalama, fırlatma, topa ayakla vurma gibi büyük kas becerilerini içerdiği gibi; buruşturma, yırtma, kalem tutma, makas kullanma gibi küçük kas becerilerini de içeren hareketlerdir. Temel hareket şemaları, basit gözlenebilir davranış şemalarıdır. Temel hareket şemaları geliştiren çocuklar, çeşitli uyaranlara temel motor kontrol ve motor yeterlilikle nasıl tepki vereceklerini öğrenirler. Bir beceri önce en ilkel düzeyde kazanılır, sonra gerekli düzeltmeler yapılarak o beceride ustalaşılır. Deneyim fırsatları, olgunlaşma ve yetişkinlerin de etkisi ile beceri kazanılmış olur. Doğru cevap D'dir.

Algısal motor gelişimin unsurları; girdi (beyine duyu organlarından giden sinyaller), merkezi işlem (duyuşsal bilginin korteksde yorumlanması), çıktı (gönderilen mesaja uygun hare­ket için kasların kasılması ya da çözülmesi) ve geri bil­dirimden (“Hareket amacına ulaştı mı?” sorusunun yanıtı yine duyu organları tarafından beyine iletilir) oluşur. Eğer su dökülmeye başladı ise beyin hemen emir verip ilgili kasların sürahiyi yine dik konuma getirmesini ister. Doğrı cevap A'dır.

AAMD Adaptif Davranış Ölçeği, üç yaş ve üzeri çocuklarda uygulanır. Bu test normlara dayalı çocuğun özbakım ve sosyal becerilerde güçlü ve zayıf yönlerine ilişkin sorular içeren bir anketten ibarettir. Doğru cevap A'dır.

Olumlu transfer sonucu yeni motor becerilerin daha kolay öğrenilebilir olması, "kazanılacak motor beceri daha önce kazanılmış motor becerilere ne kadar çok benziyorsa öğrenme o kadar hızlı olur" ilkesine ilişkindir. Doğru cevap B'dir.