ÇOCUK GELİŞİMİ

Gelişimle ilgili bazı temel kavramlar vardır. Bu kavramlar genellikle birbirinin yerine kullanılır. İnsanın gelişimini ve gelişim özelliklerini kavramak ve açıklayabilmek için öncelikle bu kavramların bilinmesi gerekir. Bunlar; büyüme, olgunlaşma, öğrenme, hazırbulunuşluk, gelişim ve kritik gelişim dönemidir. Doğru cevap E'dir.

Öğrenme deneyim sonucu kazanılır. Belli bir olgunluğa ulaşmış olan çocuğun yeni bir davranış kazanabilmesi için çevrenin desteği önemlidir. Örneğin; çocuğun düğme ilikleyebilmesi için sadece el kaslarının yeterli olgunluğa erişmesi yetmez, çocuğun nasıl düğme iliklendiğini görmesi, düğme ilikleyebilmek için belli denemeleri yapması gerekir. Doğru cevap C'dir.

Gelişimin kendine özgü yönelimleri vardır. Bu ilkeye göre gelişim belli bir sıra izler. Bu sıra şu şekilde gerçekleşir:

• Gelişim baştan ayağa doğru gerçekleşir.

• Gelişim içten dışa doğru gerçekleşir.

• Gelişim genelden özele doğru gerçekleşir.

Doğru cevap E'dir.

Orta Çocukluk Dönemi, altı ile on iki yaşlar arasını kapsar. Bu dönem çocuğun ilkokul döneminin başladığı ve dış dünyayla daha iç içe olduğu bir dönemdir. Doğru cevap B'dir.

Anne babalar otoriter ve baskıcı, aşırı koruyucu, aşırı hoşgörülü, tutarsız ve demokratik tutum gösterebilirler. Aşırı hoşgörülü anne babalar, çocuğun hiçbir davranışına sınırlama getirmez, hatalı davranışlarını bile büyük bir hoşgörüyle karşılar, çocuğu serbest bırakırlar. Çocuğun her istediğini yerine getirip sınırsız haklar tanırlar. Böyle bir ortamda yetişen çocuklar istediği her şeyi elde etmeye alıştığı için doyumsuz, kural tanımayan, yardımlaşma, paylaşma ve işbirliği gibi sosyal davranışlar yönünden yetersiz ve sabırsız çocuklardır. Doğru cevap A'dır.

Çocuğun gereğinden fazla kontrol edilip özen gösterilmesi anlamına gelen aşırı koruyucu tutum genellikle geç sahip olunan çocukta, tek çocuk ve ilk çocuk gibi durumlarda görülür. Anne babalar çocuklarının bağımsız bir kişilik yapısı geliştirmesi gerektiğini anlamazlar. Çocuklarına yaşından küçük bir çocuk gibi davranırlar. Böyle ailelerde yetişen çocuklar bağımlı, kendi başına karar veremeyen, sormadan bir şey yapamayan, girişim yeteneğinden yoksun, utangaç, çekingen bir kişi olurlar. İnatçı ve şımarık bir kişilik yapısı geliştirebilirler. Doğru cevap A'dır.

Gelişim, hem biyolojik hem de çevresel faktörlerden etkilenir. Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. Gelişimde kritik dönemler vardır. Gelişim bir bütündür. Gelişim süreklidir ve belli aşamalar halinde gerçekleşir. Gelişim nöbetleşerek gerçekleşir. Gelişimin kendine özgü yönelimleri vardır. Gelişim hızı her yaşta aynı değildir. Doğru cevap A'dır.

Gelişim süreklidir ve belli aşamalar halinde gerçekleşir. Gelişim döllenmeden ölüme kadar devam eden birikimli bir süreçtir. Gelişimde her aşama kendinden sonraki aşamaya hazırlayıcı, kendinden önceki aşamaların birikimlerine dayalı olarak gerçekleşir. Doğru cevap B'dir.

Erikson’a göre ergenlik döneminin en önemli gelişim görevi kimliğin kazanılmasıdır. Kimlik birçok parçadan oluşan kendini betimlemedir ve şunları içerir:
• Kişinin izlemek istediği kariyer ve çalışma yolu (mesleki/kariyer kimliği)
• Kişinin muhafazakar mı, liberal mi yoksa orta yol mu olduğu (siyasal kimlik)
• Kişinin dini inancı (dini kimlik)
• Kişinin bekar, evli, boşanmış vs. oluşu (ilişki kimliği)
• Kişinin başarmaya ne ölçüde güdülendiği ve ne derecede entelektüel olduğu (başarı kimliği, entelektüel kimlik)
• Kişinin heteroseksüel, homoseksüel ya da biseksüel olup olmadığı (cinsel kimlik)
• Kişinin dünya ya da ülkenin hangi bölümünden olduğu ve kendini kültürel mirası ile ne kadar tanımladığı (kültürel/etnik kimlik)
• Kişinin yapmaktan hoşlandığı şeyler; spor, müzik, hobiler vs. (ilgiler)
• Bireyin kişilik özellikleri; içe dönük ya da dışa dönük, endişeli ya da sakin, dost ya da düşman, vs. oluşu gibi (kişilik)
• Bireyin vücut görüntüsü (fiziksel kimlik)

Doğru cevap D'dir.

Bebeğin gelişimini etkileyen doğum öncesi etmenlerin bazıları annenin yaşı, alkol ve sigara, kan uyuşmazlığı, beslenme ve annenin hastalıklarıdır. Doğru cevap E'dir.

Gelişimle ilgili bazı temel kavramlar vardır. Bu kavramlar genellikle birbirinin yerine kullanılır. İnsanın gelişimini ve gelişim özelliklerini kavramak ve açıklayabilmek için öncelikle bu kavramların bilinmesi gerekir. Bunlar; büyüme, olgunlaşma, öğrenme, hazırbulunuşluk, gelişim ve kritik gelişim dönemidir.

Bireyin bedeninde zamanla meydana gelen boy ağırlık yönünden artış, organların belli bir düzeye gelinceye kadar geçirdikleri biçim, hacim, ağırlıkla ilgili değişmeler yani fiziksel gelişimdeki sayısal artışlar büyüme olarak tanımlanır. Büyüme, bireyin hem bedeninin, hem de iç organlarının boy ve ağırlık yönünden artışıdır.

Hazırbulunuşluk, yeni bir öğrenme yaşantısının gereklerine uygun kişisel yeterlik ve özelliklerin tümüdür. Kısaca, bireyin kendinden beklenen belli davranışları yapmaya hazır olması halidir. Hazırbulunuşluk düzeyine gelmek için öncelikle olgunlaşmanın tamamlanması ve bireyin öğrenme yaşantılarına sahip olması gerekir. Bu nedenle hazırbulunuşluk için olgunlaşma ve öğrenme bir ön koşuldur.

Yaş ve kazanılacak beceriye göre değişik öğrenme durumları için farklı kritik dönemler vardır. Her bir kritik dönem bir önceki evreye göre daha üst düzey bir öğrenmeye hazırlık aşamasıdır. Uyarıcıların en güçlü etkiyi yaratacağı dönem olan kritik dönemde, öğrenmenin gerçekleşmesi önemlidir. Geri dönülemez sonuçlara neden olabilecek bir dönemdir. Bu dönem geçtikten sonra, zengin uyarıcılara maruz kalınsa da etkili bir öğrenme gerçekleşmez.

Gelişim temel ilkeleri şu şekilde sıralanabilir; Gelişim, hem biyolojik hem de çevresel faktörlerden etkilenir; Gelişimde bireysel farklılıklar vardır; Gelişimde kritik dönemler vardır; Gelişim bir bütündür; Gelişim süreklidir ve belli aşamalar halinde gerçekleşir; Gelişimin kendine özgü yönelimleri vardır; Gelişim hızı her yaşta aynı değildir.

Bebeklik dönemi doğumdan sonra iki yaşına kadar devam eden zaman dilimini kapsar. Bu dönemde bebeklerin; sağlıklı bakım, sevgi, güven gibi ihtiyaçları bulunmaktadır. Özellikle bu dönemde annenin ya da annenin yerine geçen kişinin bebeğin ihtiyaçlarını zamanında ve yeterince karşılaması son derece önemlidir.

Biyolojik etmenler, gelişimin genetik bir plana göre şekillenmesini ve olgunlaşmasını ifade etmektedir. Bireyin gelişimini etkileyen biyolojik etmenler kalıtım ve hormonlardır.

Gelişimin biyolojik temellerinde hormonların da önemli işlevleri bulunur. Salgılarını doğrudan kana akıtan bezlere iç salgı bezleri adı verilir. İç salgı bezlerinin salgılarına hormon denir. Hormonlar kan yoluyla bütün vücuda yayılırlar.

Döllenmeden doğuma kadar olan süreçte bebeğin maruz kalacağı çeşitli etkiler bebeğin anne karnındaki gelişimini etkiler. Bu dönemde çocuğun gelişimini etkileyecek etmenler; döl yatağındaki bozukluklar, göbek kordonundaki bozukluklar, annenin yaşı, kan uyuşmazlığı, annenin geçirdiği hastalıklar ve kazalar, radyasyon, gebelikte kullanılan ilaçlar, annenin maruz kaldığı olumsuz yaşantılar, annenin besleme durumu, alkol ve sigara kullanımı, annenin metabolik, endokrin bozuklukları, plesentada bozukluklar, annenin herhangi bir hastalık için aldığı tedavinin gebelik süresince devam etmesi durumlarıdır. Bebeğin gelişimini etkileyen doğum öncesi etmenlerin bazılarıdır.

Doğum sonrası dönemde gelişimi etkileyen etmenler hem çok çeşitlidir, hem de birbirini doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilmektedir. Beslenme, hastalık ve kazalar, iklim, kardeş sayısı, doğum sırası, eğitim, aile ortamı, kitle iletişim araçları, sosyo ekonomik düzey, şiddete maruz kalma, annelik depresyonu, akran ilişkileri, anne çocuk ilişkisi gelişimi etkileyen etmenler olarak görülmektedir.