ÇOCUK GELİŞİMİ - Deneme Sınavı - 16

Bazı kuramcılar benlik kavramını insan davranışının temeline koyarlar. İnsancıl (hümanistik) yaklaşım olarak da adlandırılan yaklaşıma sahip kuramcılar, insanların temelde iyi olduğuna ve bireylerin sürekli olarak daha iyiye doğru gelişmek için çaba harcadığına inanırlar. Benlik yaklaşımı mekanik değildir.

Doğru yanıt A seçeneğidir. Bireyler arasındaki kişilik farkları, yaşayan bir organizma olarak bireysel farklardan, yaşadığımız kültürden ve çevremizdeki insanlar ve cansız varlıklarla olan etkileşimiz sonucu oluşur. Kişiliğin değerlendirilmesinde de bu farklılıkları tespit etmeye yönelik farklı yöntemler kullanılır. Kişiliğin değerlendirilmesinde gözleme dayalı yöntemler, projektif (yansıtıcı) yöntemler, yapılandırılmış test ve envanterler en sık kullanılan yöntemler arasında yer alır. Tematik Algı Testi; test uygulananların her resim hakkında öykü anlatmaları, kimlerin neler yaptıkları, olaylara neyin yol açtığını açıklamaları istenir. Test uygulananlar resimlerdeki kartlarda yer alan insan yüzlerinde sevgi, suçluluk, öfke ya da üzüntü görebilir.

Doğru yanıt C seçeneğidir. Yapılandırılmış test ve envanterler, bireylerin duyguları, düşünceleri ve davranışları ile ilgili olarak kendilerini anlattıkları yöntemlerdir. Bu nedenle “kendini anlatma tekniği” de denir. Görüşme, envanter ve anketler bu grubu girer. Kişiliğin değerlendirilmesinde, bireyin kendisine özgü niteliklerin değerlendirilmesi amaçtır.

Freud’a göre eros (cinsellik) ve thanatos (ölüm) olmak üzere iki temel içgüdü vardır. İnsanın bütün bilişsel ve fiziksel faaliyetleri bu içgüdülerce gerçekleştirilir. Açlık, susuzluk gibi yaşamsal süreçleri korumaya hizmet eden ve türün devamını sağlayan her türlü içgüdü cinsellik içgüdüsü grubunda yer alır. Bu içgüdüye yaşam içgüdüsü de denir. Yaşam içgüdüsünü çalıştıran enerji ise “libido” olarak adlandırılır.

Nermin'in bulduğu parayı almak istemesi alt benliğin yani İd'in isteğidir. İd haz ilkesine göre çalışır, yani ruhsal enerji, içgüdüler şeklinde ortaya çıkar ve bir an önce doyurulmak ister. Süperego ise üst benlik olarak ifade edilir. Süper ego vicdanı yöneten bir araçtır. Vicdan aracılığıyla hoş olmayan, kabul göremeyen düşünce ve davranışları cezalandırır. Nermin'in kendi (ilk) düşüncesinin dışında hareket etmesi ve parayı götürüp teslim etmesi, Süperego'nun isteğidir.

Doğru yanıt B seçeneğidir. Anal Dönem (1-3 yaş): Haz kaynağı anal bölge ve mesanedir. Çocuk fiziksel hazzı önce bağırsak hareketlerinden, sonra da onları bırakmaktan alır. Çocuk için idrarını ve dışkısını tutmak ve bırakmak çok önemlidir. Doğru yer ve doğru zamanda uygun yöntemlerle tuvalet eğitimin başlaması açısından önemli bir dönemdir. Baskıcı, hoşgörüsüz, cezalandırıcı bir tuvalet eğitimi çocukların bu döneme bağımlı kalmasına neden olabilir. Bunun sonucunda aşırı düzenlilik, aşırı dağınıklık gibi bazı davranış problemleri oluşabilir. Çocukken titiz bir tuvalet eğitimi geçiren bir birey anal tutucu, başka bir deyişle sıkı, inatçı, kendini sürekli denetim altında tutan, katı bir birey olarak yetişebilir. Tuvalet eğitimi son derece gevşek olan bir birey de anal itici bir kişilik özelliği geliştirebilir. Bunlar; aldırmaz, vurdum duymaz, dağınık ve düzensiz bir birey olabilir.

Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk (41 yaş ve üzeri): Nesnelerin ve insanların bakımını üstlenmiş, düş kırıklıklarına ve başarılarına uyum sağlayabilmiş ve düşünce üretebilmiş kişilerde benlik bütünlüğü duygusu ortaya çıkar. Yaşlılık döneminde birey yaşamını gözden geçirir. “Hayatımı iyi yaşayabildim mi?”, “Yine dünyaya gelsem aynı hayatı yaşamak ister miydim?” sorularına yanıt arar. Üretken ve doyum sağlanmış bir yaşam, olumlu bir yaşam algısı ve kendini olduğu gibi kabullenmeye yol açar. Yaşamını değerlendirdiğinde birçok isteğinin yerine gelmediğini, olmak istediği yerde olmadığını düşünen bir birey, yaşamına bir anlam yükleyemediği için umutsuzluk yaşar.

Dirençli Bağlanma: Güvensiz dirençli bebekler genellikle anneye yapışır. Fakat daha sonra bu yakınlığa bakım verenle mücadele ederek direnirler. Bakım vereni iter ya da ona vururlar. Bakım veren ayrıldığında şiddetli biçimde ağlarlar ve bakım veren geri gelip sakinleştirmeye çalıştığında onu kendilerinden uzaklaştırırlar. Dirençli bebeklerin bakıcıları, bebeklerinin yanında tutarlı bir şekilde kalmazlar ve genellikle yakın ilişki kurmazlar.

Bandura’ya göre insan davranışı; çevre, davranış ve kişi olmak üzere üç önemli değişkenin sonucudur. Bunlar karşılıklı olarak birbirlerini etkiler. Davranışın tek başına çevre tarafından belirlendiği fikrini reddeden bu görüş çevre, davranış ve bireyi sürekli etkileşim halinde olan ve birbirlerinde değişime yol açan etkenler olarak ele alır.

Piramitin en alt basamağından başlayarak en üste doğru sıraladığımızda Fizyolojik ihtiyaçlar en altta, ilk sırada yer alır. Daha sonra sırasıyla; Güvenlik ihtiyacı, Ait olma ve sevgi ihtiyacı, Saygı ihtiyacı, Bilişsel ihtiyaçlar ve Estetik ihtiyacı şeklinde devam eder. Piramitin en üst basamağında ise Kendini gerçekleştirme ihtiyacı vardır. Maslow belirli insan ihtiyaçlarının listesini yapmak yerine, bu ihtiyaçları yedi ana sınıfta toplamıştır. Piramit şeklindeki bu hiyerarşik yapıya göre bazı gereksinimlerin diğerlerinden daha önce doyurulması gerekir. Alt düzeydeki ihtiyaçlar doyurulduğunda ancak üst düzey ihtiyaçlar ortaya çıkabilir ve bu ihtiyaçlar doyurulur.

Günümüzde en sık kullanılan kendini değerlendirme envanteri Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri’ dir. Envanterde doğru-yanlış şeklinde yanıtlanan 567 soru vardır. Bu sorular testi alan kişinin genel karakterini ortaya koyar. Envanterde depresyon, içe kapanma, paranoya gibi psikolojik durum ve rahatsızlıkları değerlendirmeye yönelik alt testler bulunur. Bu envanter, genel karakter yapısı dışında psikolojik rahatsızlıkları da ortaya koyan oldukça kapsamlı bir ölçme aracıdır. Ancak envanter, sadece on altı yaş ve üstü bireylere uygulanabilmektedir.

İnsanda kalıtsal olarak var olan ve göreli bir tutarlılık taşıyan temel eğilimlere mizaç adı verilir.

Kişilik insanın sosyal, ahlaki, bilişsel ve fiziksel tüm özelliklerini içeren geniş kapsamlı bir kavramdır. Bu özellikler insanı diğer canlılardan ayırıp kendine özgü kılar

Karakter
Bireyin çevresiyle etkileşimi içinde ortaya çıkan kendine özgü düşünüş ve davranışlarını
yansıtır. Bir başka deyişle, bireyi başkalarından ayıran en temel özelliklerden
biridir.

Kişiliğin oluşması çok sayıda değişkenin etkisine bağlıdır. Kişilik gelişimini etkileyen etmenler
genetik ve biyolojik etkenler, çevresel ve kültürel etkenler ve psikolojik etkenler
olmak üzere üç alt başlıkta incelenebilir.

Anne babanın zeka düzeyleri, kişilik özellikleri, becerileri genetik etkenler arasındadır.

İçgüdü, bir canlı türünün bütün
bireylerinde, doğuştan gelen ve
öğrenmeden bağımsız olarak
ortaya çıkan, bilinçsiz hareket ve
davranışlardır.

Freud psikoseksüel gelişimi, her biri bedende haz kaynağı olan bölgeye göre adlandırmıştır.
Ancak Freud’ a göre bu gelişim dönemleri birbirlerinden kesin bir biçimde
ayrılamaz ve kişiliğin oluşumunda her dönemin katkısı bulunur (Aral vd., 2000; Bacanlı,
2000; Köksal Akyol, 2015).
Freud psikoseksüel gelişimi; oral, anal, fallik, gizil ve genital olmak üzere beş dönemde
incelemiştir. 12-18 yaş arasındadır.

Fallik dönem (3-5 yaş): Haz kaynağı genital bölgedir. Çocuk cinsel hazzı cinsel
organların uyarılmasından alır. Çocuk bu uyarılmayı altı temizlenirken, banyodayken
ya da cinsel organlarına dokunarak yaşar. Fallik dönemde, çocukların ilgisi
genital organlara yönelmiştir. Bu dönemde çocuk kendi cinsel organına dokunmaktan
haz alır, karşı cins ebeveyne daha fazla sevgi duyar. Kız çocuk babasına
ilgi duyar ve annesini kıskanır. Babasını kendisine ideal eş olarak görür ve ileride
onunla evlenmeyi hayal eder. Kendi cinsiyetinden olan annesini kendisine rakip
olarak görür ve onu kıskanır. Anneyi yenmenin güç olduğunu anladıklarında babalarına
duydukları arzuyu bastırıp annelerini model alır ve onunla özdeşim kurarlar.
Bu durum “Elektra kompleksi” olarak da adlandırılır. Erkek çocuklar ise
“Oedipus kompleksi” yaşarlar.
Erkek çocuk annesine çok yoğun bir sevgi duyar. Annesiyle evlenmek ister. Babasını
kendine rakip olarak görür, onu kıskanır. Annesine karşı yakınlık duyar ve
babasını ortadan kaldırmak ister. Bu dönemde çocuklar benmerkezcidir. Bu nedenle
babasının da kendisi için aynı şeyi istediğini düşünür ve babası tarafından
cezalandırılacağını, cinsel organının kendisinden alınacağını düşünür. Buna hadım
edilme kaygısı denir. Bu çatışmayı bastırmak için çocuk annesine olan arzularını
bastırır ve babası ile özdeşim kurar. Çocuklar bu duyguları bilinçli bir şekilde
yaşamazlar. Ebeveynle özdeşim kuran çocuklar toplumsal rolleri, sosyal değerleri
ve kuralları öğrenmeye başlarlar. Bu dönemdeki saplanma sonucunda, bireyler yetişkinlikte
anne babadan kopamama, bir eş seçememe, aşırı suçluluk duyma, aşırı
çekingenlik, kibirlilik gibi özellikler gösterebilir

Dirençli Bağlanma: Güvensiz dirençli bebekler genellikle anneye yapışır. Fakat
daha sonra bu yakınlığa bakım verenle mücadele ederek direnirler. Bakım vereni
iter ya da ona vururlar. Bakım veren ayrıldığında şiddetli biçimde ağlarlar ve bakım
veren geri gelip sakinleştirmeye çalıştığında onu kendilerinden uzaklaştırırlar. Dirençli bebeklerin bakıcıları, bebeklerinin yanında tutarlı bir şekilde kalmazlar ve
genellikle yakın ilişki kurmazlar.