ÇOCUK GELİŞİMDE NORMAL VE ATİPİK GELİŞİM

Plasentanın solunum işlevini yerine getirip getirmediği Kontraksiyon Stres Test (CST) ile incelenir.

Doğumdan hemen sonra uygulanan ve yenidoğanın herhangi bir biyolojik bozukluğa sahip olup olmadığını anlamamıza yardımcı olan testler tıbbi tarama testleridir.

Galaktozemi de nadir görülen kalıtımsal bir metabolik hastalıktır. Galaktozemi laktoz içeren ürünlerin (süt, peynir, tereyağ, vb), galaktoz ve glikoz olarak parçalanması sürecinde, eksik bir enzim nedeniyle galaktozun glikoza dönüştürülememesi ve kanda zararlı düzeyde galaktoz oluşumuna neden olmasıdır. Doğumda tanı konulamadığında, yenidoğanda süt alımının ardından, kusma, karın şişliği, ishal, gelişim geriliği, katarakt, sarılık gibi belirtiler görülür.

Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE); Erol, Sezgin ve Savaşır, (1993) tarafından geliştirilmiş, 0-6 yaş arasındaki çocukları dil-bilişsel, ince motor, kaba motor ve sosyal beceri–özbakım alanlarında 154 madde ile değerlendiren gelişim değerlendirme aracıdır.

Obsesif Kompulsif Bozukluk DSM-V'te yer alan nörogelişimsel bozukluklar arasında yer almazken diğer seçenekler bu grupta ele alınmaktadır.

Derinlik ilkesi tanılamaya ilişkin değerlendirmelerin doğum öncesinden başlamasıdır.

Portfolyo değerlendirmesi çocuğun evde, sınıfta ve diğer eğitim ortamlarında yaptığı bütün ürünleri içerdiğinden öğrencilerin ilerlemelerini somut bir şekilde görmeyi sağlar. Bu ürünler yazılı, görsel veya işitsel olabilir. Örneğin öğrenme güçlüğü olan bir öğrencinin yazılı tüm ürünleri ya da okuduğu metinlerin ses kaydı bu dosyada toplanabilir.

Ölçüt bağımlı testler informal değerlendirme araçları arasında yer almaktadır.

Doğum öncesinde yapılan testler bebekte bulunabilecek bozukluk veya hastalıkların teşhisinde önemli rol oynar (Küçük Doğaroğlu, 2013). Küçük Doğaroğlu (2013) doğum öncesinde uygulanacak testlerle teşhis edilebilecek durumları, “Down Sendromu, Nöral tüp bozuklukları, gelişimsel gerilik, Tay-Sachs Hastalığı, Talesemi, Orak Hücre Anemisi” olarak sıralamışlardır (s. 74)

Hamilelik sırasında yapılabilecek testlerden bazıları aşağıdakilerden oluşmaktadır (Küçük Doğaroğlu, 2013, s.74):
• Ultrasonografi
• Doppler Akım Çalışmaları
• Amniyosentez
• Koryonik Villus Örneği
• Kontraksiyon Stres Test
• Fetal Kan Örneği
• Feteskopi

Plasenta, anne ve bebeğe ait iki dolaşım sistemini birbirinden ayırır ve anne ve bebek arasındaki besin, oksijen ve diğer maddelerin alışverişini sağlar.

Hidrosefali, su anlamına gelen “hidro” ve kafa anlamına gelen “sefali” kelimelerinden oluşmuştur. kafatasının içindekikafa boşluğunda basıncın artmasına ve kafanın artan ölçüde büyümesine yol açan bir durumdur. Mikrosefali ise baş çevresinin yaş ve cinsiyete göre normalden belirgin şekilde daha küçük olduğu nörogelişimsel bir bozukluktur.

Feteskopi risklerinin arasında enfeksyon, kanama, su kesesinin yırtılması ve düşük tehlikesi bulunmaktadır.

Doğum sonrasında yapılabilecek tarama testlerini tıbbi tarama testleri ve gelişimsel tarama testleri olarak ikiye ayırabiliriz. Tıbbi tarama testleri doğumdan hemen sonra uygulanan ve yenidoğanın herhangi bir biyolojik bozukluğa sahip olup olmadığını anlamamıza yardımcı olan testlerdir. Gelişimsel tarama araçları ise çocukların her gelişim alanındaki normal gelişimini takip etmede ve herhangi bir gelişimsel gecikmeyi erken teşhis etmede yardımcı olan testlerdir.

Yenidoğana yukarıda bahsedilen durumların olup olmadığını belirlemek için yapılan testlerin yanı sıra, bebeğin işitmesinde herhangi bir sorun olup olmadığını belirlemek için de tarama yapılmaktadır. Her yenidoğan hastaneden eve gönderilmeden önce kokleanın (Resim 6.4) sağlam olup olmadığının belirlenmesi için “oto akustik emisyon testi” denilen bir testten geçer (Avcıoğlu, 2011).

GECDA Temel, Ersoy, Avcı, ve Turla (2004) tarafından geliştirilmiş bir gelişim değerlendirme aracıdır. 0-72 ay arasındaki bebek ve çocukların gelişimsel özelliklerini değerlendirerek risk altındaki bireyleri belirlemek amacıyla uygulanır. Psikomotor, bilişsel, dil ve sosyal-duygusal gelişim olmak üzere 4 alt ölçeği vardır ve toplam 249 maddeden oluşmaktadır. Uygun ortam sağlandıktan sonra çocukların gelişimsel oyunlar oynarken gözlenmesi ve değerlendirilmesi yoluyla uygulanır, gözlenemeyen becerilerde ise anne-babalardan veya birincil bakıcılardan bu becerilerle ilgili bilgi alınır. GEÇDA uygulamak için Denver’da olduğu gibi eğitim almak gerekir. Yine daha ileri değerlendirmeler ve erken tanı için uzmanlara ve annebabalara yol gösterici niteliktedir (Temel, Ersoy, Avcı ve Turla, 2005).

DSM Amerikan Psikiyatristler Birliği tarafından hazırlanan ruhsal bozuklukların
tanılanmasında kullanılan temel başvuru kitabıdır. DSM’nin 1952 yılından günümüze kadar 5 farklı versyonu yayınlanmıştır. 2014 yılından bu yana psikiyatristler tarafından DSM-5 kullanılmaktadır.

Doğuştan hipotiroidi 1/3000-4000 doğumda görülür. Doğumda daha önce belirtilen topuktan alınan kan testiyle tanılandığında ve ayrıntılı testlerle özellikleri belirlendiğinde, neden olabileceği yetersizlikler gerekli hormonları içeren ilaçların kullanılması ile önlenebilmektedir. Eğer tanı gecikirse zekâ düzeyinde belirgin düşüklüğe neden olur.

Otizm gelişimsel tarama araçları ile tespit edilir. Hemofoli, talasemi ve büyüme geriliği ise doğum öncesi tanılama yöntemleri ile teşhis edilir.

Tıbbi tarama testleri yenidoğan 2-3 günlükken yapılır. Denver Gelişimsel Tarama Testi II ve Ankara Gelişim Tarama Envanteri 0-6 yaş arasındaki çocuklara; Otizm tarama ölçeği ise 16-30 ay arasındaki çocuklara uygulanır. 

Gazi Erken Gelişimi Değerlendirme Aracı 0-72 ay arasındaki bebek ve çocukların gelişimsel özelliklerini değerlendirerek risk altındaki bireyleri belirlemek amacıyla uygulanır. Psikomotor, bilişsel, dil ve sosyal-duygusal gelişim olmak üzere 4 alt ölçeği vardır ve toplam 249 maddeden oluşmaktadır.

Tıbbi tanılamada birey fiziksel, nörolojik, genetik, psikolojik ve işitme ve dil ile ilgili değerlendirmelerin yanı sıra yetersizliğin türüne göre gerekli diğer değerlendirmelerden de geçer.