ÇOCUK GELİŞİMDE NORMAL VE ATİPİK GELİŞİM

Büyümenin değerlendirilmesi, normalden sapmaların belirlenmesi ve bazı durumlarda
hastalıkların önlenmesi açısından oldukça gereklidir (Öncü, 2007). Büyümenin değerlendirilmesinde kullanılan en önemli ölçütler; vücut ağırlığı, boy uzunluğu, baş çevresi ve vücut bölümlerinin birbirlerine oranlarıdır. Doğru cevap C' dir.

Yenidoğan bir bebeğin boy uzunluğu ortalama 48-52 cm’dir. Doğru cevap ' dır.

Motor gelişim; baştan ayağa doğru gelişim, merkezden dışa doğru gelişim ve genelden
özele doğru gelişim olmak üzere üç temel gelişimsel ilke doğrultusunda gerçekleşir. Buna göre motor gelişim; önce başa yakın kaslarda iken daha sonra bacaklara yakın kaslarda, önce bedenin merkezinde iken daha sonra bedenin uç kısımlarında ve önce genel ya da kaba hareketlerde iken daha sonra özel ya da ince hareketlerde gerçekleşir. Örneğin bebekler; önce otururlar daha sonra yürürler, bir hareketi önce omuzlarını kullanarak daha sonra ellerini kullanarak gerçekleştirirler ve bir nesneyi önce avuçlarını kullanarak daha sonra parmaklarını kullanarak kavrarlar. Doğru cevap D' dir.

motor beceriler; (a) hareketin boyutuna ve kapsamına göre, (b) hareketin gerçekleştiği zamana göre, (c) hareketin gerçekleştiği ortama göre ve (d) hareketin amacına göre sınıflandırılmaktadırlar. Denge becerisi hareketin amacına göre alt başlığındadır.

Özelleşmiş Hareketler Dönemi
(7-14 yaş üstü)
Temel Hareketler Dönemi
(2-7 yaş)
İlkel Hareketler Dönemi
(0-2 yaş)
Refleksif Hareketler Dönemi
(Intrauterin dönem-1 yaş)

Doğru cevap A'dır.

Moro refleksi, bebek sırt üstü yatarken karnına hafifçe vurularak ya da destek aniden çekilerek güvensizlik hissi uyandırıldığında bebeğin kollarının ve el parmaklarının açılması ve yeniden gövdede birleştirilmesidir. Moro refleksinin olası işlevi düşmeden korunmadır. Bebek büyüdükçe refleksin canlılığı azalır ve dördüncü ay civarında kaybolur. Doğru cevap B' dir.

Çocukların temel hareketler döneminde kazandıkları ve onların bir yerden bir yere hareket etmelerini sağlayan yer değiştirme becerileri arasında; (a) koşma, (b) atlama, (c) sekme, (d) zıplama ve (e) tırmanmayı saymak mümkündür. Doğru cevap A' dır.

Motor gelişim yaşam boyu sürer ve tüm bireylerde aynı sırayı izler; ancak bazı durumlarda motor gelişimde normalden sapmalar görülebilir. Motor gelişimin beklenmedik bir sırayla ve hızla seyretmesine ve alışılmışın dışında örüntüler sergilemesine atipik motor gelişim adı verilir. Doğru cevap B'dir

Atipik motor gelişimi belirlemek üzere yapılabilecek başka bir şey, çocukların gelişimsel taramadan geçirilmesidir. Gelişimsel tarama, bir ölçü aracı kullanılarak çocuğun farklı gelişim alanlarına yönelik değerlendirilmesidir. Gelişimsel taramadaki
amaç, çocuğu atipik gelişim açısından inceleyerek daha kapsamlı ve ayrıntılı bir değerlendirmeye gerek olup olmadığını tespit etmektir. Ülkemizde sıfır-altı yaş arasındaki çocuklara yönelik gelişimsel tarama amacıyla kullanılan araçlar arasında; Denver Gelişimsel Tarama Testi II (DENVER-II), Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE)  ve Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme Aracı (GEÇDA) bulunmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Büyümenin değerlendirilmesi, normalden sapmaların belirlenmesi ve bazı durumlarda
hastalıkların önlenmesi açısından oldukça gereklidir (Öncü, 2007). Büyümenin değerlendirilmesinde kullanılan en önemli ölçütler; vücut ağırlığı, boy uzunluğu, baş çevresi
ve vücut bölümlerinin birbirlerine oranlarıdır.

Motor gelişim; baştan ayağa doğru gelişim, merkezden dışa doğru gelişim ve genelden
özele doğru gelişim olmak üzere üç temel gelişimsel ilke doğrultusunda gerçekleşir. Buna
göre motor gelişim; önce başa yakın kaslarda iken daha sonra bacaklara yakın kaslarda, önce bedenin merkezinde iken daha sonra bedenin uç kısımlarında ve önce genel ya
da kaba hareketlerde iken daha sonra özel ya da ince hareketlerde gerçekleşir. Örneğin bebekler; önce otururlar daha sonra yürürler, bir hareketi önce omuzlarını
kullanarak daha sonra ellerini kullanarak gerçekleştirirler ve bir nesneyi önce avuçlarını
kullanarak daha sonra parmaklarını kullanarak kavrarlar.

Hareketin amacına göre motor beceriler; denge becerileri, yer değiştirme becerileri ve
manipülasyon becerileri olarak adlandırılırlar. Denge becerileri vücudun durağan olmasını
ya da durağan kalmasını sağlayan becerilerdir. Oturma, kalkma, eğilme ve dönme gibi beceriler denge becerileridir. Yer değiştirme becerileri vücudun bir noktadan başka bir noktaya
geçişini ya da taşınmasını sağlayan becerilerdir. Yürüme, koşma, atlama ve zıplama gibi beceriler yer değiştirme becerileridir. Manipülasyon becerileri ise bir nesneden kuvvet almayı
ya da bir nesneye kuvvet uygulamayı gerektiren becerilerdir. Nesne fırlatma, top yakalama ve
topa ayakla vurma gibi beceriler manipülasyon becerileridir.

yaygın olarak gözlenen ilkel refleksler arasında; moro refleksi, arama refleksi, emme refleksi, yakalama refleksi, babinski refleksi ve tonik boyun refleksleri bulunmaktadır (Aral
ve Er, 2014; Feldman, 2010; Hız Kurul, 2007). Moro refleksi, bebek sırt üstü yatarken karnına hafifçe vurularak ya da destek aniden çekilerek güvensizlik hissi uyandırıldığında bebeğin kollarının ve el parmaklarının açılması ve yeniden gövdede birleştirilmesidir. Moro
refleksinin olası işlevi düşmeden korunmadır. Bebek büyüdükçe refleksin canlılığı azalır
ve dördüncü ay civarında kaybolur.

Tüm gelişim alanları gibi motor gelişim de çocuklarda benzer bir sıra izler ve belli dönemler çerçevesinde incelenir. Gallahue, Ozmun ve Goodway’e (2014) göre motor gelişim
alanları; (a) rahim içi dönemde başlayıp bir yaşa kadar devam eden refleksif hareketler dönemi, (b) sıfır-iki yaş arasındaki ilkel hareketler dönemi, (c) iki-yedi yaş arasındaki temel
hareketler dönemi ve (d) yedi yaştan başlayıp yetişkinliğe kadar devam eden özelleşmiş
hareketler dönemi şeklinde dört dönemde ele alınır.

Çocukların temel hareketler döneminde kazandıkları ve onların bir yerden bir yere hareket etmelerini sağlayan yer değiştirme becerileri arasında; (a) koşma, (b) atlama, (c)
sekme, (d) zıplama ve (e) tırmanmayı saymak mümkündür

İlkel hareketler döneminde sürünme, emekleme ve yürümeyi içeren, bebeğin bir yerden
başka bir yere gitmesini sağlayarak bebeğe çevresini keşfetme fırsatı sunan yer değiştirme
becerileri kazanılmaktadır. Yer değiştirme becerilerinden ilki, yatay hareketlerden olan sürünmedir.

Motor gelişimi etkileyebilecek
faktörlerden bazıları şunlardır:
a. Bireysel farklılıklar
b. Kalıtım
c. Cinsiyet
d. Çevresel yoksunluk
e. Prematüre ya da düşüm
doğum ağırlıklı doğmak
f. Kültürel farklılıklar
g. Beslenme bozuklukları
h. Süreğen hastalıklar ya da
yetersizlikler

Motor gelişim yaşam boyu sürer ve tüm bireylerde aynı sırayı izler; ancak bazı durumlarda
motor gelişimde normalden sapmalar görülebilir. Motor gelişimin beklenmedik bir sırayla
ve hızla seyretmesine ve alışılmışın dışında örüntüler sergilemesine atipik motor gelişim
adı verilir.

E şıkkı hariç diğer şıklarda yer alan beceriler 5-6 yaş düzeyindeki çocuklara ait becerilerdir.

Büyüme, bireyin fiziksel yapısında yaşa bağlı olarak görülen nicel değişimlerdir ve vücudun tümünün ya da ayrı ayrı bölümlerinin büyüklük olarak artışını ifade eder.