ÇOCUK GELİŞİMDE NORMAL VE ATİPİK GELİŞİM

Prekonsepsiyonel dönemde kadın ve erkekten alınan kapsamlı öyküde çeşitli risk faktörleri değerlendirilir. Bunlardan biri obstetrik öyküdür ve bu kapsamda gebelik sayısı ve aralığı, tekrarlayan düşükler ve kayıplar olmak üzere farklı faktörler değerlendirilir.

Kişinin beden kitle indeksi ağırlık/boy2 formülü kullanılarak hesaplanır.

Gebelikte beslenme çok önemlidir. Ancak aşırı kilo alınmamalıdır. Gebelik süresince alınabilecek kilonun ne kadar olacağının belirlenmesinde beden kitle indeksini hesaplamak doğru bir yaklaşımdır. Önerilen değerlere göre, gebelik öncesinde beden kitle indeksi 19,8-26 arasında olan, normal kiloda olan, bir bayan 11,5-16 kilo arasında kilo artışı yaşayabilir.

Folik asit B grubunda yer alan bir vitamindir, fazlası vücutta depolanmadan atılır. Bu nedenle her gün düzenli olarak alınmalıdır.

A,D, E ve K gibi vitaminler yağda eriyen vitaminlerdir ve vücutta depolandıkları için fazlası zararlı olabilmektedir. Ancak B, folik asit ve C vitamini suda eriyen vitaminledir, günlük alınırlar ve fazlası atılır.

Turunçgiller, domates, brokoli, siyah kuş üzümü ve patateste ise C vitamini açısından zengin besinlerdir. Yeşil yapraklı sebzeler, yağsız et, kurutulmuş sebzeler ve kavrulmamış kuruyemişlerde ise demir vardır. Demir eksikliği olan bir kişinin bu besinleri tüketmesi gerekmektedir.

Gebeliğin dördüncü ayında bebek solunumun öncüsü olarak hıçkırmaya başlar.

Yenidoğan dönemi doğumdan sonraki ilk 28 günü içerir.

Yenidoğanda bazı durumlarda solukluk gözlenebilir. Örneğin kansızlık (anemi) durumunda solukluk gözlenebilir. Ancak siyamoz (morarma) gibi solukluk durumu, santral sinir sistemi harabiyetli bebeklerde görülebilir.

Tat alma tomurcukları doğumdan önce gelişmektedir ve fonksiyoneldir. Bu nedenle yenidoğanlar tatları ayırt edebilir. Bebeğin tat alma duyusu daha anne karnında iken oluşmaya başlar.

Bir bireyin sağlıklı olma hâli anne ve babasının sağlık durumu ile baslar, gebe kalınması ile de devam eder. Gebeliğin nasıl başladığı, planlı istenen bir gebelik olup olmadığı, anne ve babanın fiziksel ve ruhsal gebeliğe hazırlığı çok önemlidir. Ayrıca gebelik süresince annenin fiziksel ve psikolojik sağlık durumu gebelik sonunda doğumun nasıl ve nerede gerçekleştiği, doğum travmaları, yeni doğan döneminde karşılaşılan sorunlar da bireylerin sağlıklı olma temellerinin atıldığı önemli süreçlerdir. Bu nedenledir ki sağlıklı nesiller başka bir deyişle sağlıklı toplumlar, sağlıklı gebelik başlangıçları, sağlıklı doğumlar ile yani hayata başlangıcının olumlu olması ile mümkün olacaktır.

Genetik öykü aile öyküsü, akraba evliliği ve anomalili doğum öyküsü konularını içermektedir. Akraba evlilikleri genetik açıdan önemli bir durumdur.

Yapılan bilimsel çalışmalarda gebe kalmayı planlayan kadınların 3-6 ay öncesinde folik asit kullanmasının, bebekteki bazı sinir sistemi anomalileri önleme de yararlı olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle kadınlara 0,4 mg/gün folik asit kullanması önerilmektedir. Özellikle gebelik öncesi 3 ay ve gebeliğin ilk 2-3 ayında alınması çok önemli.

Genetik danışmanlık son derece önemli bir konudur. Danışmanlığın amacı; ailesinde belli bir genetik hastalığı olan bireye, bu hastalığın görülme riskiyle ilgili bilgilerin verilmesi, bu bilgilerin anlaşılmasının sağlanması ve genetik sorunun çözümü için gerekli yardım işlemlerinden oluşur. Ölü doğum yapan, 3 ya da daha fazla düşük hikâyesi olan, akraba evliliği yapan, bir önceki çocuğunda kromozom bozukluğu olan ve 35 yaş üstü kadınların genetik danışmanlık alması önemlidir.

Kırmızı veya beyaz etlerde hiçbir pembelik veya kan kalmayıncaya kadar iyice pişirilmeli ve çiğ etle temas eden bütün yüzeyler ve mutfak aletleri iyice yıkanmalıdır. Bu işlem, düşüğe neden olan, bebekte göz ve beyin gibi organlarda hasar yapabilen veya gelişme geriliğine yol açabilecek şekilde bebeğe zarar verebilen vücutta iltihap yapan toksoplazma adı verilen bir parazitin zararını önlemeye yardımcı olacaktır.

Yeni doğan sarılığı, olgunlaşmamış alyuvarların parçalanması sonucu ortaya çıkan bilirubin adı verilen maddenin cilt altında birikmesi sonucu oluşur. Yeni doğanlarda görülen iki tip sarılık vardır. Bunların bulaşıcı sarılıkla ilgisi yoktur. Yeni doğanlarda fizyolojik ve patolojik sarılık görülebilir. Patolojik sarılık doğumdan sonraki ilk 24 saat içinde ortaya çıkar. Nedeni genellikle kan uyuşmazlığıdır ve tıbbi tedavi gerektirir.

Bebeğin anne karnında geçirdiği zaman kesinlikle boşuna geçirilen bir zaman değildir. Tam aksine, dışarıdan gelen uyarıların etkisi altında, çocuğun bütün ömür boyu sergileyeceği ruhsal özelliklerinin ve hayata bakış açısının temeli burada atılmaktadır. Anne karnındaki cenin, gelişen teknoloji ile daha yakından incelendikçe, anne karnındaki bu bebeğin, aynen büyük insanlar gibi duygu ve hassasiyetlerinin olduğu görülmüştür. Bu konuda yapılan araştırma sonuçlarında, hamilelikleri sıkıntılı ve üzüntülü geçen annelerin bebeklerinin de çoğunlukla sıkıntılı, uykusu düzensiz, çok kusan bebekler olduğu ve yine böyle hamilelerin erken doğum oranlarının da daha yüksek olduğu belirtilmektedir. Yine benzer araştırma sonuçlarına göre, annenin yaşadığı aşırı üzüntü veya sıkıntı, beyin ve vücut olarak daha az gelişmiş bebek oluşumuna dahi neden olabilmektedir. Dolayısıyla hamilelikte sadece fizyolojik değil ruhsal açıdan da sağlıklı olmanın hem anne hem de bebek için önemli sonuçları vardır.

Üçüncü ay tamamlandığında bebek yaklaşık 10 cm boyundadır, ellerini ve ağzını açıp kapatmaktadır. Bebeğin organ ve dokuları tamamen şekillenmeye başlamıştır. Yutmaya ve tekme atmaya başlayan bebeğin kalp atışları bir alet vasıtasıyla duyulabilir. Cinsiyet tespitine imkân veren cinsel organları da bu dönemde gelişir.

Kediler ve bazı eti yenen hayvanlar (koyun ve sığır gibi) vücutlarında toksoplazma adı verilen tek hücreli bir canlı parazit barındırırlar. Bu canlı parazit insanların kanında veya diğer organlarında basit bir iltihap olan toksoplazma iltihabına neden olabilmektedirler. Bu hastalığa yakalanmış bir anne, bu hastalığı bebeğine geçirirse bebeğin genellikle beyni ve gözleri hasar görme tehdidi altına girer. Bu hastalıkla doğan bebeklerin yüksek bir yüzdesi önemli bir sakatlık tehdidi altında olurlar. O hâlde, hamile kadınlara kediler hakkında bir uyarı yapmak gerekir: Kediler bütün hayatları boyunca bu parazite yuvalık yaparlar ve parazit yeni yumurtalarını kedinin sindirim sistemine bırakılır. Kediler bu paraziti, genellikle bu parazitin yumurtalarını taşıyan farelerden kaptıkları için tedbirli olmak her zaman daha iyidir.

Kafein, çay yapraklarında, kahve ve kakao çekirdeklerinde ve bazı yiyecek maddeler inde dogal olarak bulunabilen bir çeşit uyarıcıdır. Gelişmekte olan bir cenini yüksek oranlarda kafein bombardımanına tutmanın zararları olabilir. Kafeinin insan vücudunda kuvvetli kimyasal etkileri olduğu ve eşten (plasenta) bebeğe geçtiği düşünülmektedir. Ayrıca, vücudun ihtiyacı olan demirin kana emilimini engellemektedir. Sigara, çay, şarap, her türlü ilaç ve kahve hamilelikte tüketilmemelidir. Normal kahve yerine kafeinsiz kahve içilebilir.