ÇOCUK GELİŞİMDE NORMAL VE ATİPİK GELİŞİM

Büyüme, çocuğun fiziksel özelliklerinde meydana gelen niceliksel değişimlerle tanımlanmaktadır. Gelişim bireyin ana rahmine düşmesinden itibaren başlayan ve bireyin yaşamı boyunca gözlenen değişikliklerdir. Olgunlaşma, vücut organlarının kendilerinden beklenen fonksiyonu yerine getirebilecek düzeye gelmesi için, öğrenme yaşantılardan bağımsız olarak, kalıtımın etkisiyle geçirdiği biyolojik bir değişmedir. Çocuğun gelişiminde belli bir sıra vardır. Çocuğun gelişimini sağlayabilmesi için büyüme ve olgunlaşmayla birlikte insanın en değerli özelliği ortaya çıkar. Bu özellik öğrenmedir. Türkçe bilim terimleri sözlüğünde öğrenme çeşitli şekillerde tanımlanır. Bu tanımlardan bazıları şöyledir: 1) Kavramsal düzenlemeler yapma süreci. 2. Alıştırma ve uygulamaların oldukça sürekli olan etkileri. 3. Belli bilgi, beceri ve anlayışlar edinme. 4. Tepki ve davranışlarda her zaman ya da kimi durumlarda deneyimlerin oluşturduğu sürekli, kalıcı değişme. Türkçe bilim terimleri sözlüğüne göre hazır oluşun iki tanımı bulunmaktadır. 1. Çocuğun yeni bir beceriyi öğrenmesi için fiziksel, zihinsel, toplumsal ve duygusal olarak belirli bir olgunluk düzeyine gelmesi ve o beceriyle ilgili yeterli ön bilgi, beceri ve tutum kazanması. 2. Öğrenmenin gerçekleşebilmesi ya da öğrenme yaşantısının etkili olabilmesi için gerekli yeterlik durumu.

Kritik dönem bireyin öğrenme ve kişisel özelliklerinde gelişme için en hazır olduğu dönem olarak tanımlanmaktadır.

Gelişim içten dışa, baştan ayağa doğrudur. Gelişim bir bütündür. Gelişimde bireysel farklılıklar söz konusudur. Gelişim kalıtım ve çevrenin etkileşiminin bir ürünüdür.

“İnsanın olgunlaşması çevresinde edindiği deneyimler doğrultusunda oluşur.” ifadesi davranışçı kuramın savıdır.

Freud’a göre gelişim dönemleri oral dönem, anal dönem, fallik dönem, gizil dönem ve ergenlik dönemidir.

Piaget’ye göre ilkokul yıllarına rastlayan ve mantıksal düşünmenin başladığı, bireylerin somut nesneler aracılığıyla zihinsel işlemleri gerçekleştirdikleri dönem somut işlemler dönemidir.

Gözleyerek öğrenme kuramının öncüsü Albert Bandura’dır.

Betimsel araştırmalar araştırılmak istenen olgunun özelliklerini/var olan durumunu ortaya koymak üzere gerçekleştirilir.

Biyolojik yaklaşımcıların ilk temsilcilerinden Arnold Gessel çocuğun doğal yollarla geliştiğini yetişkin müdahalesi olmadan da konuşma, uyum, muhakeme gibi davranışların doğal yollarla ortaya çıkacağını savunmaktadır.

Erikson’un psikososyal gelişim aşamaları izleyen biçimdedir: Güven-güvensizlik, özerklik-kuşku/utanç, girişimcilik-suçluluk, çalışkanlık-aşağılık duygusu, kimlik kazanma-rol karmaşası, yakınlık-yabancılaşma/yalıtılmışlık, üretkenlik-verimsizlik/durgunluk, benlik bütünlüğü-umutsuzluk.

Gelişim bireyin ana rahmine düşmesinden itibaren başlayan ve bireyin yasamı boyunca gözlenen değişikliklerdir. Senemoğlu (2009, 3) gelişmeyi “organizmanın büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle sürekli olarak ilerleme kaydeden değişmesi” olarak tanımlar. Buna göre gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal, sosyal yönden belli koşulları olan en son aşamasına kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimdir.

Büyümede en hızlı dönem doğumdan ilk yaş gününe kadar geçen süredir. Yasamın ilk yılı içinde bebeğin boyu 25 cm kadar uzar ve ağırlığı üçe katlanır. Böylece ilk yas gününü kutlayan bebeğin boyu ortalama 75 cm’ye, ağırlığı da ortalama 10 kg’ye ulaşır. Birinci yaştan sonra büyüme yavaşlar. Yaklaşık iki yaşını aşmış olan çocuklar nispeten sabit hızda büyürler ve aynı bir büyüme eğrisini takip ederler. Bu sabit büyüme ergenliğin başına kadar devam eder. Her çocuğun boyu yaşıtından farklı olsa da belli bir istikrarla büyüyen herkes normaldir.

Aile Eğitim Kurs Programları her yas grubunda farklı sürelerde uygulanır. 0-3 ve 3-6 yas için toplam kurs süresi 14 hafta ve 210 saatken, 7-11 ve 12-18 yaş grubu 14 hafta ve 70 saattir.

Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir. Gelişim baştan ayağa dıştan içe doğrudur. Gelişim genelden özele doğrudur. Gelişimde kritik dönemler vardır. Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.

Tarihsel süreç içeresinde okul öncesi eğitimin gelişimi eski çağlara kadar uzanır. Özellikle Roma İmparatorluğu döneminde eğitim sosyal bir zorunluluk olarak görülmüştür. Genellikle gençleri gelecek yaşama hazırlamada okul öncesi eğitimin önemli olduğu üzerinde durulmuştur.

Yakın ve yeni çağlara gelindiğinde ise 15. ve 16. yüzyıllar daha çok sanat alanında ilerlemelerle kendini göstermiştir. 17. yüzyıl ise aydınlanma ile birlikte yeni dünya düşüncesinin oluştuğu dönemdir. Bu dönemde çocukların eğitiminde okullaşma hızlanmış, eğitimde yeni yöntemlerle ilişkili görüşler ortaya çıkmıştır. Yine deney ve gözlemin çocuk eğitiminde ön plana çıktığı dönemdir. 18. ve 19. yüzyıllarda çocuk eğitiminde eğitsel oyunlar, dans ve müzik yoğun olarak kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde ise okul öncesi eğitimde yeni yaklaşım ve görüşler ortaya çıkmıştır. 21. yüzyılda psikolojinin felsefeden ayrı bir bilim dalı olarak gelişmesi beraberinde öğrenme araştırmalarını da tetiklemiştir.

Bilişsel gelişim kuramı öncüsü Piaget’dir. Zihinsel gelişim bireysel ve içseldir. Bilgi yaşadığı deneyimleri anlamlandırmak için mücadele veren öğrenenin kendisi tarafından etkin bir şekilde yapılandırır.

Psikodinamik yaklaşım çocuk gelişiminde en eski bilimsel yaklaşımı ortaya koyan Sigmund Freud’un kuramıdır. Psikodinamik kuramlar, kişiliğin bilinç dışında yer alan ve bireyin farkında olmadığı anılarla ve dürtülerle biçimlendiğini ileri sürer (Kırcaali-İftar, 2012). Bu yaklaşım insan davranışlarını insanın bilinç dışı etkinlikleri olarak görür. Freud’la birlikte bu kuramın önemli temsilcilerinden biri de Erikson’ dur.

Gizil dönem, 6-12 yas dönemine rastlar. Bu dönemde artık çocukta cinsel rol benimsenmiş. Erkek ya da kız olmanın rolleri sergilenmeye başlamıştır. Bu dönem çocuğun egosunun denetim altına girdiği dönemdir. Aynı zamanda da eski dönemdeki deneyimlerin yeni deneyimlerle buluştuğu dönemdir. Dürtüler kontrol edilir.

Ericson’a göre kimlik kazanma ve rol karmaşası 12-20 yaş aralığında gerçekleşir.