ÇOCUK GELİŞİMDE NORMAL VE ATİPİK GELİŞİM - Deneme Sınavı - 33

Motor gelişimi etkileyebilecek faktörler şöyle sıralanabilir: bireysel farklılıklar, kalıtım, cinsiyet, çevresel yoksunluk, prematüre ya da düşük doğum, kültürel farklılıklar, beslenme bozuklukları ve süreğen yetersizlikler. Verilen durum, kültürel farklılıkları örneklendirmektedir. Farklı kültürlerdeki gelenekler ve yaşantılar, çocuklardan motor becerilere ilişkin beklentileri farklılaştırdığı ve çocuklara motor becerileri gerçekleştirmek üzere farklı düzeylerde fırsatlar sunduğu için motor becerilerin edinim sıralarını çok fazla etkilemese de edinim hızlarına önemli ölçüde etki edebilmektedir.

Yasamın ikinci yılında başlayıp yedi yasa kadar devam eden motor gelişim dönemi temel hareketler dönemi olarak adlandırılır. Bu dönem, ilkel hareketlerin geliştiği ve çocukların çevrelerini keşfetmek üzere hareketleri kullandıkları dönemdir. Bu dönemde, temel hareket becerilerinin ilk girişimlerinin gerçekleştiği iki-üç yaş arası başlangıç evresi, temel hareket becerilerinin ritmik koordinasyonunun gerçekleştiği üç-beş yaş arası şekillenme evresi ve temel hareket becerilerinin koordineli ve kontrollü biçimde gerçekleştiği beş- yedi yaş arası ise ustalaşma evresi olarak nitelendirilir.

Yukarıda sıralananların hepsi manipülasyon becerilerindendir.

İlkel hareketler döneminde sürünme yer değiştirme beceriler arasında yer alır. Doğru cevap E'dir.

Çocukların temel hareketler döneminde kazandıkları ve onların bir yerden bir yere hareket etmelerini sağlayan yer değiştirme becerileri arasında; (a) koşma, (b) atlama, (c) sekme, (d) zıplama ve (e) tırmanmayı saymak mümkündür. Doğru cevap A' dır.

Tüm gelişim alanları gibi motor gelişim de çocuklarda benzer bir sıra izler ve belli dönemler çerçevesinde incelenir. Gallahue, Ozmun ve Goodway’e (2014) göre motor gelişim
alanları; (a) rahim içi dönemde başlayıp bir yaşa kadar devam eden refleksif hareketler dönemi, (b) sıfır-iki yaş arasındaki ilkel hareketler dönemi, (c) iki-yedi yaş arasındaki temel
hareketler dönemi ve (d) yedi yaştan başlayıp yetişkinliğe kadar devam eden özelleşmiş
hareketler dönemi şeklinde dört dönemde ele alınır.

Motor gelişimi etkileyebilecek
faktörlerden bazıları şunlardır:
a. Bireysel farklılıklar
b. Kalıtım
c. Cinsiyet
d. Çevresel yoksunluk
e. Prematüre ya da düşüm
doğum ağırlıklı doğmak
f. Kültürel farklılıklar
g. Beslenme bozuklukları
h. Süreğen hastalıklar ya da
yetersizlikler

Şemalar, çocuğun çevresine uyum sağlamasına yardım eden örgütlenmiş davranış kalıplarıdır.

Piaget insanların çevrelerindeki durumlarla ilgili olarak geliştirdikleri bilişsel yapıları açıklamak üzere şema kavramını kullanmıştır. Doğru E'dir.

4-7 yaş

• Mış gibi oyunun temsili bir etkinlik olduğunun farkına varır.
• Sözel olarak görünüm-gerçek problemlerini çözer.
• Beklentilere aykırı periler, hayaletler ve olaylar hakkındaki büyüsel inançların
yerine inanılabilir açıklamalar koyar.

Bilgiyi işleme kuramı, çocukların bilgiyi elde etme, hatırlama, geri çağırma ve sorun çözerken bu bilgiyi kullanma süreci olarak tanımlanmaktadır. Çocuğun bilgiyi işleme yeteneği; yaşla, beyin ve sinir sistemindeki sürekli gelişim ve öğrenme yaşantıları yoluyla artar. Bilgiyi işleme kuramının üç temel öğesi; dikkat, bellek ve metabiliş-yürütücü biliştir. Dikkat öğrenme sürecinin ilk aşamasıdır.

Özümleme, çocuğun yeni bilgileri alması ve bunları varolan bilgilere ya da şemalara uygun hâle getirmesidir. Buna göre cevap “B” seçeneğidir.

Zekâ testi sonuçları, OSB olan çocukların yaklaşık %60’ının zekâ bölümlerinin 50’nin altında, %20’sinin zekâ bölümlerinin ise 50 ile 70 arasında olduğunu ortaya koymaktadır. Grubun sadece %20’sinin zekâ bölümleri 70 ve üzerindedir. OSB tanılı çocukların yaklaşık olarak %10’unda alışılmadık yetenekler görülmekte bu çocuklar işlevleri açısından zihinsel yetersizlik tanısı alsalar dahi müzik, resim, örüntü oluşturma, takvim bilgisi, matematik ve görsel hafıza alanlarında şaşırtıcı performans sergileyebilmektedirler. Son yıllarda yapılan çalışmalar OSB olan bireylerin atipik algı, sezgi yoluyla öğrenme, dikkat, esnek düşünme ve başkalarının bakış açısını anlama gibi bilişsel becerilerde akranlarından belirgin derecede farklı özellikleri olduğunu ileri sürmektedir (Sucuoğlu, 2012). Sanılanın aksine, OSB tanılı çocukların önemli bir kısmında farklı düzeylerde zekâ geriliğine rastlanmaktadır. Buna göre “E” seçeneği yanlıştır.

Doğumdan itibaren ilk dört haftalık dönem ağlama ve doğal seslerin üretilmesi evresidir. Bebeğin doğumda aldığı ilk nefesle başladığı varsayılan refleksif
ağlama, sonrasında acı, açlık vb. içsel uyaranlara tepki olarak devam eder. Birinci ve dördüncü aylar arası gığıldama dönemidir. Bebeğin bu dönemde çıkardığı sesler, güvercin ya da kumru sesine benzer. Bebekler bu sesleri daha çok anneleriyle etkileşim hâlindeyken ve ortamdan hoşnut olduklarında çıkarırlar. Dört ile altı ay arası babıldama dönemidir. Bu dönem, ileri dönem konuşması için temel oluşturur. Bebekler bu dönemde ünlü benzeri seslerin yanı sıra, basit heceler üretirler. Altı aya kadar bebeklerin çoğunun sesleri deneyerek ürettiği gözlenir. Altı ile sekiz ay arasındaki bebekler, artık çoğu sesi üretebildikleri
için farklı ses bileşimlerini denemek amacıyla vokal oyunlar gerçekleştirirler. Vokal oyun, babıldamaların hece dizinleri ile uzatılması yoluyla genişlemesidir. Sekiz ile 12 ay arasındaki bebekler ekolali dönemini yaşarlar. Ekolali, 8-12 aylık evre içinde çocuğun çevresinde duyduğu sesleri tekrarlama ya da taklit etme çabalarıdır. Dokuz ve 12 ay arasında bebekler ekolalilerin de sıklıkla gözlendiği jargon dönemindedirler.

Vygotsky, çocuğun bilişsel gelişimini etkilemede yetişkinin çok önemli bir rolü olduğunu vurgulamaktadır. Vygotsky’e göre tüm kişisel psikolojik süreçler, çocuk ve yetişkin arasında paylaşılan sosyal süreçlerle başlar. Bilişsel gelişim, başka bireyler tarafından düzenlenen davranışlardan bireyin kendi kendine düzenlediği davranışlara doğru bir ilerleme gösterir. Dolayısıyla yetişkinlerin temel görevi, dışsal denetimi giderek azaltıp çocuğun içsel denetimini beslemek ve kendi kendini düzenlemesini destekleyerek, onları bağımsız düşünürler ve problem çözücüler haline getirmektir. Yetişkin öğretim sırasındaki rehberlik düzeyini, çocuğun hâlihazırdaki performans düzeyine göre ayarlar.

Telgrafik konuşma, çocuğun bağlaç ya da ek kullanmadan iki ya da daha fazla kelimeyi bir araya getirerek anlamlı bir mesaj oluşturmasıyla gerçekleşen konuşmadır.

Sosyal gelişim öncelikle bireyin kendisinin ve diğer kişilerin varlığını fark etmesi ile başlar. Fark etme süreci üç aşmada gerçekleşir: (a) çocuğun kendini diğer kişilerle karşılaştırması, (b) çocuğun kişisel özelliklerini tanıyabilmesi ve (c) çocuğun kendisini diğer kişiler gözünde tanıyabilmesidir.

Sosyal beceriler, duruma özgüdür ve ortamlara göre farklılaşabilen, belli bir amaç için kullanılan, çevrenin ve durumun özelliklerinde etkilenen, gözlenen davranışların yanında gözlenemeyen bilişsel ve duygusal unsurlardan da oluşurlar. Ancak sosyal beceriler öğrenilmiş davranışlardır.

Freud Psikoseksüel gelişimi beş aşamaya ayırmaktadır. Bunlardan biri de 3-6 yaş arasındaki dönemi içeren fallik dönemdir. Bu dönemde çocuklar cinsiyetlerine özgü çatışmalar yaşarlar. Karşı cinsten ebeveyn çok sevilir. Kızlarda bu duruma Elektra karmaşası denilir. Erklerde gözlenen bu duruma ise Oedipus karmaşası denilir. İrem’in bu durumu Oedipus karmaşası ile ilişkilendirilemez.

Kitle iletişim araçlarından en çok etkilenen çocuklar okul öncesi çocuklarıdır. Kitle iletişim araçlarının olumsuz etkilerinin yanı sıra olumlu etkileri de bulunmaktadır. Çocuğun gelişim düzeyine, yaşına, seviyesine, cinsiyetine, kültürüne ve olumlu davranış modellerinin olduğu programlar çocuklara; işbirliği, yardımlaşma, doğa ve hayvan sevgisi, öfke kontrolü, empati, sorumluluk alma ve yerine getirme, acıma, sevgi gibi olumlu olan pek çok sosyal davranışlar ve duygular öğretebilir. Özellikle internet ve bilgisayar oyunları; görselleştirme, problem çözme, yaratıcılık ve eleştirel düşünme ile strateji kullanma gibi becerilerin kazanılmasında da olumlu yönde etkili olabilir.