ÇOCUK GELİŞİMDE NORMAL VE ATİPİK GELİŞİM - Deneme Sınavı - 27

Gözlemler öğrencinin doğal ortamında doğal etkileşimler sırasında gerçekleştirilir. Dolayısıyla objektif bilgilere ulaşmamızı sağlar. Örneğin, sistemli gözlemler bize problem bir davranış öncesinde ne olduğu, davranışın nasıl gerçekleştiği ve davranışın sonucu olarak öğrencinin ne ile karşılaştığı hakkında bilgi verir. Bu bilgiler de bize davranışı değiştirebilmemiz için yol gösterirler.

Tıbbı testlerle sonuç alınmayan gelişimsel gecikme ve yetersizliklerin tanılanması için geliştirilmiş testler mevcuttur ve eğitimli uzmanlar tarafından uygulanırlar. Denver gelişimsel testinin uygulanma süresi 10-15 dakikadır. GECDA 0-27 ay arasındaki bebeklere uygulanan bir taramadır. Geliştirilmiş Erken Çocukluk Dönemi Otizm Tarama Ölçeği 16-30 ay arasındaki çocuklara uygulanır. Tıbbi tanılama modeli gelişimsel tarama ölçeği değildir.

Tanılamak tıbbı bir ifade olup gelişimsel taramalarda tanımlama daha çok tercih edilen bir kavramdır. Çocuğun genetik, nörolojik yetersizliklerini tıp alanı tanılar.

Erkenlik ilkesi yetersizliği olan bireyin olabildiğince erken tanılanması ve eğitimsel ve tıbbi müdahalelerin olabildiğince erken başlaması demektir. Derinlik ilkesi tanılamaya ilişkin değerlendirmelerin doğum öncesinden başlamasını ifade eder. Gizlilik ilkesi elde edilen bilgilerin sadece eğitim uzmanı ve aileyle paylaşılması demektir. Süreklilik ilkesi değerlendirmeleri belli aralıklarla yapılması anlamındadır. Uzmanlık ise tanılamayı yapanların yeterli bilgi, donanım ve deneyime sahip olması demektir.

Formal değerlendirmenin akademik ve psikolojik değerlendirme olarak iki türü vardır. Öğrencinin sosyal ve duygusal düzeyi psikolojik değerlendirme ile saptanır. Diğer düzeyler akademik değerlendirme ile saptanır.

Öğrenci ürün dosyası anlamına gelen portfolya değerlendirmesinde öğrencinin gelişiminin izlenmesinde en işlevsel yollardan biridir. Çocuğun evde, sınıfta ve diğer ortamlarda yaptığı tüm ürünleri içerdiğinden öğrencilerin ilerlemelerini somut şekilde görmeyi sağlar. Ölçüt bağımlı değerlendirme öğrencinin eğitim anı ve sonrası karşılaştırma yapmayı sağlar. Öğrencinin bilgi ve becerilerini programla karşılaştırıp programın neresinde olduğu müfredata bağımlı değerlendirmeyle saptanır. Öğrencinin psikolojik değerlendirilmesinde Stanford-Binet test kullanılır. Stanford-Binet ve standart başarı testi informal değerlendirme türlerinden değildir.

Amniyosentez, ultrasonografi ile izleyerek annenin karnında ince uçlu uzun bir iğneyle amniyotik sıvıdan örnek alınmasıdır. Hem gebeliğin başlarında hem de son aylarında farklı amaçlarla yapılır. 15 – 18 haftalarda yapılan amniyosentez olası Down sendromunun ve nöral tüp bozukluklarının belirlenmesi için kullanılır. 30-35. haftalarda yapılan amniyosentez ise akciğerin olgunluğunu belirlemek için yapılır.

Kordosentez de denilen fetal kan örneği alımı, hamileliğin 18. haftasından doğuma kadar yapılabilen, göbek kordonundan kan örneği alınması işlemidir. Bu işlemle kalıtsal ve metabolizma hastalıkları ve fetal enfeksiyonlarla ilgili durumlar belirlenmektedir. Bunlardan bazıları hemofili, orak hücre anemisi, frajil X sendromu, talasemi, tay-sachs ve büyüme geriliğidir.

Fenilketonüri, topuktan alınan kanla teşhis edilir edilmez, yenidoğanın hayat boyu sürecek bir diyete girmesi gerekmektedir.

Yenidoğana fenilketonüri, galaktozemi, hipotiroidi durumlarının olup olmadığını belirlemek için yapılan testlerin yanı sıra, bebeğin işitmesinde herhangi bir sorun olup olmadığını belirlemek için de tarama yapılmaktadır. Her yenidoğan hastaneden eve gönderilmeden önce kokleanın (sağlam olup olmadığının belirlenmesi için “oto akustik emisyon testi” denilen bir testten geçer.

Erkenlik, bütünlük, süreklilik ve yeterlilik ilkeleri tanı ve değerlendirmenin ilkeleri arasındadır.

Bireyin kullandığı ilaçların reçetesine eğitsel değerlendirme ve tanılama için gerek bulunmamaktadır.

En az kısıtlayıcı ortam bireyin eğitsel ve gelişimsel özelliklerine en uygun eğitim ortamıdır. Bireyin yetersizlik düzeyine göre bu uygun ortam kaynaştırma sınıfı, ayrı özel eğitim sınıfı veya ayrı özel eğitim okulu olabilmektedir.

Eğitsel tanılama, RAM’lardaki eğitsel tanılama izleme ve değerlendirme ekibi tarafından yapılır. Eğitsel tanılama ile bireyin eğitsel ihtiyaçları, her gelişim alanındaki güçlü ve zayıf yanları belirlenerek bireye uygun bir eğitim programı hazırlanması ve uygun eğitim ortamlarına yerleştirilmesi amaçlanmaktadır.

GECDA Temel, Ersoy, Avcı, ve Turla (2004) tarafından geliştirilmiş bir gelişim değerlendirme aracıdır. 0-72 ay arasındaki bebek ve çocukların gelişimsel özelliklerini değerlendirerek risk altındaki bireyleri belirlemek amacıyla uygulanır. Psikomotor, bilişsel, dil ve sosyal-duygusal gelişim olmak üzere 4 alt ölçeği vardır ve toplam 249 maddeden oluşmaktadır. Uygun ortam sağlandıktan sonra çocukların gelişimsel oyunlar oynarken gözlenmesi ve değerlendirilmesi yoluyla uygulanır, gözlenemeyen becerilerde ise anne-babalardan veya birincil bakıcılardan bu becerilerle ilgili bilgi alınır.

Portfolyo değerlendirmesi her özel gereksinimli öğrencinin gelişimini izlemek için en işlevsel yollardan biridir. Çocuğun evde, sınıfta ve diğer eğitim ortamlarında yaptığı bütün ürünler içerdiğinden öğrencilerin ilerlemelerini somut bir şekilde görmeyi sağlar. Bu ürünler yazılı, görsel veya işitsel olabilir. Örneğin öğrenme güçlüğü olan bir öğrencinin yazılı tüm ürünler ya da okuduğu metinlerin ses kaydı bu dosyada toplanabilir.

Amniyosentez, gebeliğin 15-18 hafirda yapılır ve Down sendromu ve Nöral tüp bozukluklarının belirlenmesinde kullanılır. Koryonik villus örneği, 8.-12. haftalarda plesentanın koryonik villus kısmından alınan örnek, bebeğin genetik yapısı hakkında bilgi verir. Kontraksiyon test örneği ile plesentanın solunum işlevini yerine getirip getirmediği incelenir. Fetal kan örneği alımı, hamileliğin18. haftasından doğuma kadar yapılabilen, göbek kordonundan kan örneği alınması işlemidir. Bu işlemle kalıtsal metabolizma hastalıkları ve fetal enfeksiyonlarla ilgili durumlar belirlenmektedir. Bunlardan bazıları, hemofili, orak hücre anemisi, frajil X sendromu, talesemi, tay- sachs ve büyüme geriliğidir. Feteskopi anne karnında belirlenen kısım açılarak feteskop denilen bir aletle bebekte bir bozukluk olup olmadığını tespit etmektedir ve bebekteki yüz yarıkları, el ve parmaklardaki anormallikleri, nöral tüp bozukluğunu, enfeksiyon ve bağışıklık sistemi ile ilgili bilgi verir.

Feteskopi risklerinin arasında enfeksiyon, kanama, su kesesinin yırtılması ve düşük tehlikesi bulunmaktadır.

Bütünlülük ilkesi, tanılamanın bireyin tüm gelişim alanlarını (zihinsel, sosyal-duygusal, motor, dil) kapsamasıdır. Çeşitlilik ilkesi, tanılama sürecindeki değerlendirmelerde (yöntem, teknik, uygulanan testler) ve disiplinlerde (nörolog, psikolog, çocuk doktoru, vs) çeşitlilik olması ile tanımlanır. Süreklilik ilkesi, tanılama yapıldıktan sonra sürecin takip edilmesi için hem tıbbi hem eğitsel değerlendirmenin belirli aralıklarla yapılması ile tanımlanır. İşbirliği ilkesi, tanılama sürecinde ailenin, uzmanların ve okul personelinin tam işbirliği içinde olması ile tanımlanır. Buna göre soruda verilen tanım isteklilik ilkesinin tanımıdır.

Tay-sachs, yağ metabolizmasındaki anomaliden kaynaklanan bir hastalık; talesemi, akdeniz anemisi-kalıtsal bir kan hastalığı; frajil X sendromu, X kromozomu ile ilgili bozukluk; Orak hücre anemisi, kalıtsal bir kan hastalığı; hemofili ise kan pıhtılaşmasında yetersizliktir.