ÇOCUK GELİŞİMDE NORMAL VE ATİPİK GELİŞİM - Deneme Sınavı - 15

çevreseldir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nedeni tam bilinmese de çevresel etkilerle birlikte genetik bir yatkınlık çalışmalarda ortaya koyulmuştur. Öğrenme güçlüğü fizyolojik ya da biyokimyasal bozukluklarla birlikte vitamin eksikliği, genetik yatkınlık nedenlerine bağlanmaktadır.

Aşırı konuşma ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda ortaya çıkan bir davranıştır.

Disleksia okumada zorluk olarak tanımlanır. Diskalkuli matematikte zorluk, Disgrafi ise yazmada zorluktur.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna işaret eden ipucu sürekli hareket halinde olmaktır.

Tıbbi testler otizm spektrum bozukluğunda, tarama testleri duygu ve davranış bozukluklarında, zeka, kişilik ve işitsel algı dil testleri öğrenme güçlüğünün değerlendirilmesinde kullanılır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların öğretmenlerine yönelik önerilerden bazıları aşağıda verilmiştir:
Çeşitli stratejiler kullanılmalı
Çocuk masa ve sandalyesi öğretmen masasına yakın bir yere yerleştirilmeli
Yönergeler tek tek verilmeli ve gerekli ise tekrarlanmalı
Günün erken saatlerinde zor olan konuya öncelik verilmeli
Grafik, resim gibi görseller kullanılmalı
Verilmek istenilen bilgiler için ana başlıklar belirlenmeli
Sınav yapılan ortamın dikkat dağıtıcılardan uzak ve sessiz olmasına dikkat edilmeli
Uzun sınavlar yerine kısa sınavlar uygulanarak, çalışma kağıtları oluşturulmalı
Zaman sınırlı sınavların sayısı azaltılmalı
Bilgisayar aracılığıyla oldukça fazla çalışma yapılmalı
Verilen görevler için ek zaman sağlanmalı
Buna göre verilen önerilerden hepsi dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların öğretmenlerine verilen öneriler arasındadır.

Haftada 20-40 saat yoğun derse ihtiyaç duyan gelişim yetersizliği otizm spektrum bozukluğudur.

Duygu ne davranış bozukluğunun görülme sıklığı % 3-%6, öğrenme güçlüğünün görülme sıklığı % 4.5, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun görülme sıklığı okul çağında % 6’dır. Otizm spektrum bozukluğu ise 68 çocuktan birinde görülmektedir.

Başkalarının görüş, düşünce ve duygularını anlamada sınırlılığı olan gelişim yetersizliğine sahip çocuklar otizm spektrum bozukluğu yaşamaktadır.

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), ileri düzeyde ve karmaşık nörolojik bir yetersizliktir. Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’na göre OSB; sosyal iletişim ve etkileşimde yetersizlikler ile sınırlı ve yineleyici davranış örüntüleri, ilgiler ve etkinlikler ile kendini gösteren, belirtileri erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve günlük yaşamda sorunlara yol açan, genel gelişim gecikmesi ile açıklanamayan nörogelişimsel bir bozukluktur. OSB’ye yaklaşık olarak 68 çocuktan birinde rastlanmaktadır. Erkeklerin kızlara oranla dört kez daha fazla etkilendikleri bilinmektedir.

Göz iletişimi kurmama, gülümsediğinizde size gülümseyerek karşılık vermeme, ismi ile seslendiğinizde tepki vermeme, nesneleri takip etmeme, insanların dikkatini çekmek için herhangi bir ses çıkarmama, yardım ya da rica ifadelerini kullanmama ve diğer insanlarla ortak ilgi ya da zevkleri olmama durumları OSB olma olasılığına işaret eden ipuçlarıdır.

Bazı yineleyici davranış örnekleri; el sallama, ileri geri sallanma, daire içinde dönme, parmak şıklatma, başını sallama, dikkat çeken parlaklıklara bakma, gözlerinin önünde parmaklarını sürekli hareket ettirme, kulaklara vurma, oyuncakları sıralama, nesneleri döndürme, oyuncak arabaların tekerleklerini döndürme, hareket eden nesneleri izleme, şık anahtarlarını açma-kapama ve sesleri/duyduklarını tekrar etmedir.

OSB olan çocukların eğitiminde yönelik verilebilecek öneriler:OSB olan çocukların eğitiminde yönelik verilebilecek öneriler:Eğitim yoğun olmalıdır.(Haftada 20-40 saat) Birebir eğitime yeterince yer verilmelidir. Daha sonra çocuktaki ilerlemelere göre grup ya da kaynaştırma eğitimine geçilebilir.Eğitim kesintisiz olmalıdır (12 ay)Çocuğun bireysel özellikleri dikkate alınmalıdır: Eğitim, çocuk için etkili olan pekiştireçler, çocuğun duyusal özellikleri, çocuğun takıntıları, çocuğun beslenme ve uyku düzeni vb. dikkate alınarak tasarlanmalı ve yürütülmelidir.Eğitim sistematik olmalıdır.Her bir beceri küçük parçalara bölünmelidir. Her parça teker teker ve tekrar tekrar öğretilebilir olmalıdır.Öğretilen parçaların birleştirilmesi için düzenlemeler yapılmalıdır. Edinilen becerilerin genellenmesi için ek öğretimler yapılmalıdır.Çocuk, beklenmedik olaylara karşı önceden bilgilendirilmeli, gerekirse görsel materyaller kullanılarak oluşacak durum çocuğa anlatılmalıdır.Çocuğun güçlü ve zayıf yönlerinin farkında olunmalı ve eğitimi buna göre düzenlemelidir.Öğretmenler, eğitimin her aşamasında aile ile iş birliği içinde olmalı ve onları çocuğun ilerlemesi hakkında bilgilendirmelidir. OSB olan çocuklarda soyut düşünme sınırlı olduğu için, kavramlar onlar için somutlaştırılarak anlatılmalıdır. Bu bağlamda, çocuk için özel materyaller hazırlanmalıdır.Sınıfta kullanılan yönergeler basit, kısa ve net olmalıdır.Aile çocukları tanı aldığında kendini suçlamamalı, tükenmişlik duygusuna kapılmamalı, sabırlı olmalı ve bir an önce çocuklarının eğitim alması için harekete geçmelidir.Kendi çocuklarını en iyi aileler tanır. Bu nedenle çocuğun öğretmeniyle iş birliği içinde olmalı ve öğretmeni çocuk hakkında bilgilendirmelidirler.

Duygu ve davranış bozukluğu olan çocukların antisosyal ve başkalarına düşmanca davranma gibi davranışları sık ve yoğun biçimde sergilemesi dışa yönelim bozukluklarına örnektir. Ayrıca okuldan kaçma, yalan söyleme, başkalarına zarar verme; sınıf içinde öğretmeni görmezden gelme, kurallara uymama, kavga etme gibi davranışlar gözlenir. İçe kapanma, depresyon kaygı, gibi sorunların gözlendiği davranışlar ise içe yönelim bozukluklarına örnek olarak verilebilir.

Duygu ve davranış bozukluğu olan çocukların zekâ bölümlerine ilişkin elde edilen puanlarının normal gelişim gösteren çocukların aldıkları puanların altında olduğu saptanmıştır. Duygu ve davranış bozukluğu olan çocuklar okul başarıları düşük, sosyal becerilerde sınırlılıkları olan, hem içe dönük hem de dışa dönük davranışlar sergileyen çocuklardır. Duygu ve davranış bozukluğu söz konusu olduğunda ilk akla gelen sosyal ve davranışsal özellikler de olsa temel akademik davranışlarda da sınırlılık yaşadıkları ve okul motivasyonlarının düşük olduğu belirtilmektedir. Duygu ve davranış bozukluğu olan çocuklar, genellikle sosyal becerileri gerçekleştirmede sınırlılık yaşarlar; dolayısıyla akranları ile olan ilişkilerinde yetersizlik gözlenmesi olağan bir durumdur.

Duygu ve davranış bozukluğu olma olasılığına işaret eden ipuçları; sınıf içi etkinlikleri bozmak, öfkeli olmak, dikkatsiz olmak, dalgın olmak, sınıf kuralları hakkında bilgisi olmamak ve kuralları izlememek, konsantre olamamak, değişikliklere karşı aşırı direnç göstermek, düşük özgüvene sahip olmak, grup çalışmalarında zorluk yaşamak ve saldırgan davranışlar göstermek olarak sıralanmaktadır.

Duygu ve davranış bozukluğu olan çocuklar, ayrı eğitim ortamlarında değil genel eğitim ortamlarında eğitim görürler. Ancak bulundukları sınıfta ya da eğitim ortamında bazı uyarlamalara ihtiyaç duyarlar.

DEHB çocuk ve ergenlerde en sık görülen nörogelişimsel sorunlardandır. DEHB’nin nedeni bilinememekle birlikte nörolojik bir kökeni olduğu kabul edilmektedir. Erkeklerde kızlara göre daha sık gözlendiği ifade edilmektedir. Okul öncesi dönemde DEHB olan çocukların davranışları ancak aşırı ölçüde zarar verici olduğunda fark edilebilmektedir. Tıbbi süreçte çocukların dikkat eksikliği ve de hiperaktivitesine yönelik ilaçlar kullanılmaktadır ancak ilaç tek başına yeterli değildir. DEHB olan çocukların normal eğitim sınıflarında eğitim aldıkları görülmektedir.

Öğrenme güçlüğü oldukça sık rastlanan bir yetersizlik türüdür. Yapılan çalışmalar gözden geçirildiğinde öğrenme güçlüğünün nedenleri tam olarak belirlenememiştir. Zekâsı normal ya da normalin üstünde olan bireylerin, standart testlerde, yaş, zekâ düzeyi ve aldığı eğitim dikkate alındığında, okuma, matematik ve yazılı anlatımının beklenenin önemli ölçüde altında olmasıyla tanısı konulan bir bozukluktur. Okul ortamında öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların karşılaştıkları en önemli sorunlardan birisi de okuma becerisine ilişkindir. Sadece okumada değil, aynı zamanda genel akademik başarıları da düşüktür. Öğrenme güçlüğü olan çocuklar, okul öncesinde hem de ilköğretim sürecinde normal eğitim sınıflarında eğitim alırlar.

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), ileri düzeyde ve karmaşık nörolojik bir yetersizliktir. Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’na göre OSB; sosyal iletişim ve etkile-simde yetersizlikler ile sınırlı ve yineleyici davranış örüntüleri, ilgiler ve etkinlikler ile kendini gösteren, belirtileri erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve günlük yasamda sorunlara yol açan, genel gelişim gecikmesi ile açıklanamayan nörogelişimsel bir bozukluktur. Özel eğitim içinde çok sık rastlanan yetersizlik türlerinden birisi olan OSB’ye yaklaşık olarak 68 çocuktan birinde rastlanmaktadır. Erkeklerin kızlara oranla dört kez daha fazla etkilendikleri bilinmektedir (www.cdc.gov). OSB olan çocukların çoğunda zihinsel yetersizliğin yanında farklı psikiyatrik bozukluklar da görülebilmektedir.