ÇOCUK GELİŞİMDE NORMAL VE ATİPİK GELİŞİM - Deneme Sınavı - 14

Sosyal yetersizlikler, OSB olan çocukların sosyal etkileşim kurmada en önemli sınırlılıklardan birisidir. OSB olan çocuklar, bebeklik dönemlerinden itibaren göz kontağı kurma, sese ve ismine tepkide bulunma, ilgilerini duygularını paylaşamama, sosyal etkileşim başlatamama, sosyal gülümseme gibi becerilerde sınırlılık gösterebilirler. Başkasının işaret ettiği yere bakma ya da ortak dikkat konusunda yetersizlik gösterebilmektedirler. Buna göre soruda geçen davranış sosyal özellik alanında incelenmektedir.

Bir çocuğa OSB tanısı konar konmaz eğitimine başlamak oldukça önemlidir. Haftada en az 25 saat ve yılda 12 ay boyunca çocuğun gereksinimleri dikkate alınarak hazırlanmış bir program çerçevesinde öğrenme etkinliklerinin planlanması gereklidir. Kullanılan eğitim ortamının fiziksel koşulları hem birebir hem de küçük grup eğitimi yapılmasına izin verecek büyüklükte olmalıdır. Planlamayı yaparken çocukları cesaretlendirecek ve çocukların öğrenmesine katkıda bulunacak etkinlikleri seçmekte fayda vardır. Bunun yanı sıra program sürekli izlenmeli ve gereksinim duyulduğu yerlerde uyarlamalar yapılmalıdır. Program içeriği hazırlanırken öğrenilecek olan hedef davranışların yeni davranışlar öğrenmeye katkısı olup olmayacağı dikkate alınmalıdır. Tüm bu uygulamalarda hem ebeveynler hem de aile bireyleri özel eğitim sürecinde aktif olarak yer almalıdır. OSB olan çocukların programlarında öncelikli olarak belirlenen konular; dil ve iletişime ilişkin beceriler, sosyal beceriler, günlük yaşam ve kendine bakım becerileri, problem davranışları azaltmak için bilimsel temelli uygulamalar, bilişsel beceriler, okulda gerçekleştirilmesi gereken becerilere ilişkin hazırlık becerileridir.

Duygu ve davranış bozukluğu; dışa yönelim ve içe yönelim bozuklukları biçiminde iki kategoride yer alır. Duygu ve davranış bozukluğu olan çocukların anti sosyal ve başkalarına düşmanca davranma gibi davranışları sık ve yoğun biçimde sergilemesi dışa yönelim bozukluklarına örnektir. Ayrıca okuldan kaçma, yalan söyleme, başkalarına zarar verme; sınıf içinde öğretmeni görmezden gelme, kurallara uymama, kavga etme gibi davranışlar gözlenir. İçe kapanma, depresyon kaygı, gibi sorunların gözlendiği davranışlar ise içe yönelim bozukluklarına örnek olarak verilebilir. Bu çocuklar özellikle sosyal becerileri gerçekleştirmede sınırlılık yaşarlar.

Duygu ve davranış bozukluğu olan çocuklar kendi içlerinde farklılıklar göstermekle birlikte, yine de bazı ortak özellikleri gözlemek mümkündür. Duygu ve davranış bozukluğu olan çocukların özelliklerini; (a) bilişsel ve akademik özellikler (b) sosyal özellikler, (c) davranışsal özellikleri biçiminde sıralamak mümkündür.

Duygu ve davranış bozukluğu olan çocuklara müdahale edilmediği takdirde, çocukların öğrenmeleri olumsuz yönde etkilenerek yaşam boyu süren bir sorun haline gelebilecektir. Duygu ve davranış bozukluğu olan çocuklar, ayrı eğitim ortamlarında değil genel eğitim ortamlarında eğitim görürler. Ancak bulundukları sınıfa ya da eğitim ortamında bazı uyarlamalara ihtiyaç duyarlar. Öncelikle öğretmen duygu ve davranış bozukluğu olan çocuk sınıfa gelmeden önce sındıdaki diğer çocukları hazırlamalıdır. Normal gelişim gösteren çocuklar ile duygu ve davranış bozukluğu olan çocukların zaman zaman etkinlikleri bir arada yapmaları sağlanabilir. Hem sınıfa hem de okul içinde uyulması gereken kurallar önceden belirlenmiş olmalıdır. Kurallar belirlendikten sonra sınıfa yer alan çocukların bu kurallara uyması sağlanmalıdır. Bunu yaparken de sınıfın olumlu bir ortam haline getirilmesi oldukça önemlidir. Sınıf etkinlikleri, var olan davranışlar yüzünden kesintiye uğruyor ise davranış değiştirme planı hazırlanmalıdır. Plan hazırlanmadan önce davranışın işlevleri belirlenerek işlevsel değerlendirme ve işlevsel analiz gerçekleştirilmelidir.

Dikkat çekmek için herhangi bir ses çıkarmama ve yardım ya da rica ifadelerini kullanmama otizm spektrum bozukluğunun belirtileridir. Değişikliklere karşı aşırı direnç gösterme ve düşük özgüvene sahip olma ise duygu ve davranış bozukluğunun belirtileridir.

DEHB olan çocuklar okul ortamında, dikkatsizlik, aşırı hareketlilik özelliklerinden dolayı eğitim sürecinde belirlenen hedef davranışları gerçekleştirmede güçlük yasamaktadırlar. DEHB olan çocukların özellikleri; (a) sosyal (b) işitsel ve görsel algılama, (c) davranışsal ve (d) akademik özellikler biçiminde sıralanabilir.

Öğrenme güçlüğü olan çocukların birbirlerinden farklı özellikleri dikkate alınarak DSM IV’ te dört kategori belirlenmiştir. Disleksia; okumada zorluk, diskalkuli; matematikte zorluk, disgrafi; yazmada zorluk ve başka türlü adlandırılamayan öğrenme güçlüğü olmak üzere 4 tip öğrenme güçlüğü vardır.

Öğrenme güçlüğü gösteren çocukların ortak özellikleri; algılamada güçlük, okuma-yazmada güçlükler, dikkat, dinleme, anlama ve hatırlamada güçlükler, dil ve iletişim güçlükleri, akademik alanda güçlükler, sosyal becerilerde yetersizlikler, motor becerilerde görülen yetersizliklerdir.

Nesneleri takip etme

Problem çözme becerilerinde yetersizlik

1 yaşında

Sürekli kaygı yaşama

Hiperaktivite

Duygu ve davranış bozukluğu olan çocuklara akademik, sosyal ve becerilerde deneysel öğretim yapılmalıdır.

Dokunsal

Günün erken saatlerinde kolay olan konuya öncelik verilmeli

Disleksia

Göz kontağı kuramama

Yukarıdaki üç madde de özel gereksinimli birey kapsamına girmektedir.