ÇOCUK GELİŞİMDE NORMAL VE ATİPİK GELİŞİM - Deneme Sınavı - 8

Bilişsel Gelişim Kuramı, Sosyal Öğrenme Kuramı, Etkileşimci Yaklaşım ve Doğuştancı / Doğacı Yaklaşım dil gelişiminde öne çıkan kuramlar arasından yer almaktadır. Bilgi işleme kuramı ise bilişsel gelişimde öne çıkan kuramlar arasındadır.

Konuşma öncesi dönemde yer alan bebekler dil gelişimi açısından sırasıyla; gığıldama, babıldama, vokal oyunlar, ekolali ve jargon dönemleri takip ederler. Telgrafik konuşma, çocuğun bağlaç ya da ek kullanmadan iki ya da daha fazla kelimeyi bir araya getirerek anlamlı bir mesaj oluşturması ile gerçekleşen konuşmadır. Ancak bebekler 12 aya gelmeden gerçek kelimeleri kullanmaya başlayamazlar.

Okulöncesi dönemde çocuklarda konuşma bozukluğuna yol açabilecek en önemli neden otitdir. Otit, orta kulakta sıvı birikimine yol açan akut kulak iltihabıdır. Otitin erken tanı tedavisi çok önemlidir. Otit dikkate alınmadığında, kalıcı işitme kayıplarına, dil ve konuşmada gecikmelere, dikkat eksikliklerine, okul çağı öğrenme güçlüklerine neden olabilir.

Önce algılama gerçekleşir, algılanan şemalar kavramsallaştırılır. Düzenleme kavramlar arası yapılır ve uyaranlarla değiştirilir ve sorun çözülür.

Bedensel, zihinsel, davranış, öğrenme vb. özellikleriyle diğer insanlardan farklı olmayı niteleyen “bireysel farklılık,” olağan görüldüğü gibi, bireysel farklılığı olan bireyin toplumun olağan üyesi olmasına izin verilmediği de olmuştur. Zigler’e göre, zihinsel gelişim yetersizliğine organik ve ailesel nedenler sebep olabilmektedir. Düşük sosyoekonomik düzeyden gelen ailelerin çocuklarının da zekâ seviyesi düşük olma ihtimali yüksektir. Otizm Spektrum bozukluğu olan çocuklarda atipik algı, sezgi yoluyla öğrenme, dikkat, esnek düşünme ve başkalarının bakış açısını anlama gibi bilişsel becerilerinde belirgin farklılıklar vardır.

Ekolali, 8-12 aylık evre içinde çocuğun çevresinde duyduğu sesleri tekrarlama ya da taklit etme çabalarıdır. İki yaşında bu dönemi yaşamak atipiktir.

Bandura sosyal öğrenme kuramının öncüsüdür. Bu kurama göre sosyal bağlam dili öğrenmede önemlidir. Piaget bilişsel gelişim kuramında dilin düşüncenin şekillenmesinde önemli olduğunu ileri sürer. Chomsky doğuştancı yaklaşımında çocukların bir dil edinim donanımına göre doğduğunu ileri sürer ve bu donanım çocukların duydukları dil ne olursa olsun yeni kelimeleri öğrendiklerinde kurala dayalı bir tarzda konuşmalarına olanak sağlar. Etkileşimci kuram bir yönüyle bilgi işleme bakış açısını, bir yönüyle de sosyal etkileşimi vurgulamaktadır.

Piaget bilişsel gelişimi sırasıyla 1. duyu-motor, 2. İşlem öncesi, 3.Somut işlemler, 4. Soyut işlemler olmak üzere dört döneme ayırmıştır.

Eski ve yeni bilgiler arasında bir denge kurulmasına dengeleme; var olan bilgilerin ya da şemaların yeni bilgilere göre değiştirilmesine uyumsama; yeni bilgileri almaya, bunları var olan bilgilere uygun hale getirilmesine özümleme; çevreyle doğrudan etkileşim yoluyla şemaların yapılandırılmasına uyum sağlama denir. Örgütleme ise bilgilerin daha sonra kullanılmak üzere benzerlik ve farklılıklarına göre gruplandırılmasına denir.

Brunner’ e göre bilişsel gelişimin ikinci aşaması olan imgesel dönem Piaget’ nin işlem öncesi dönemine karşılık gelmektedir. Bu dönemde bilgi, imgelerle taşınmaktadır. Çocukların görsel bellekleri gelişmiştir; bir nesneyi, olayı, durumu nasıl algılıyorsa o şekilde zihinlerinde canlandırırlar, herhangi bir nesneyi onu görmeden resmedebilirler.

Bandura’nın sosyal öğrenme kuramı bir dil gelişim kuramı olup çocukların dili iyi kullanan bireylerle aktif sosyal etkileşimlere girerek dilin karmaşık biçimlerini geliştirebildiklerini ileri sürer.

Çocuğun yeni bilgileri alması ve bunları varolan bilgilere ya da şemalara uygun hâle getirmesine özümleme denmektedir.

Zihinsel temsilde olağanüstü artışın olduğu, dilin gelişmeye başladığı, kavramların biçimlendiği, akıl yürütmenin oluştuğu, benmerkezciliğin güçlü olarak başladığı ve sonrasında zayıfladığı dönem işlem öncesi dönemdir.

Çocukların çevrelerinde bulunan nesnelere dokunarak, onları hareket ettirerek, onlarla etkileşerek yaşantı kazandıkları dönem eylemsel dönemdir.

Çocuğun hâlihazırdaki gelişim düzeyi ile potansiyel gelişim düzeyi arasındaki açıklık yakınsal gelişim alanıdır.

Mış gibi oyun oynama işlem öncesi dönem özelliklerindendir.

Dilin bir davranış olduğunu ve diğer tüm davranışlar gibi edimsel koşullanma ile kazanıldığını davranışçı yaklaşım ileri sürmektedir.

Ünlü dil bilimci Chomsky’nin öne sürdüğü doğuştancı yaklaşımda çocukların bir dil edinim donanımına sahip olarak dünyaya geldiği savunulmaktadır.

Bebeklerin dört ile altı ay arasında ünlü ünsüz sesleri birlikte çıkardıkları hece oluşturdukları dönem babıldama dönemidir.

Bebeklerin 8 ile 12 ay içinde duydukları sesleri taklit etme çabası ekolali olarak tanımlanmaktadır.