ÇOCUK EDEBİYATI VE MEDYA

0-3 yaş döneminde bebekler öncelikle oyuncak kitaplar, ABC kitapları, kavram kitapları, banyo kitapları,
mobil kitaplar, sözlükler gibi genelde sadece resim
ya da bir resim-bir kelime içeren, kendisini ve yakın
çevresini tanımaya yönelik kitaplarla tanışırlar. Daha
sonra çocuk fiziksel ve bilişsel açıdan gelişir, parmak
kasları olgunlaşır, dil ve kavram gelişiminde büyük
bir aşama kaydeder. Böylelikle içeriği daha kapsamlı
ve biraz daha karmaşık olan tekerleme, ninni ve şarkı
kitaplarına, daha sonra da basit anlatımlı resimli öykü
kitaplarına geçiş yapar.

Yetişkinler bu dönemde bebekleri ile kitap okurken dialojik okuma yaparak kitapta geçen
anlatımları bebeğe tekrarlamalıdır.Bu sırada gelen olumlu yanıtlar bebeklerin dil gelişim
hızını yükseltmektedir (Justice & Sofka, 2010 & Gönen, v.d., 2013).

0-36 ay arası bebeklerin kitaplarla etkileşime girdiklerinde gösterdikleri dört tür özel
davranış vardır:
• Kitap kullanma/elde tutma
• Resim okuma
• Hikayenin veya kitabın anlaşılması
• Hikaye ya da kitabın okunmasıdır.

Dört aydan daha büyük olanlar için çeşitli parlak renkler, şekiller ve insan yüzleri kullanılmalıdır. Kitapların sayfaları ise kalın olmalıdır. Kalın mukavva ya da kumaştan yapılmış
sayfalar, kitapları kullanabilmeleri için ince motor becerilerin gelişimini de destekleyebilmelidir. Altıncı aydan sonra görme, konuşma ve işitme kapasiteleri kitaba bakmaktan
zevk alacak kadar gelişmiştir. Bu dönemde çevreyi tanımalarıyla ilişkili nesneler olaylar
içeren kitaplar onlar için yeni bir dünyanın kapısını da aralar. Kitabın kağıt özelliği açısından kullanışlı ve çevirmeye elverişli olması yine önemlidir. Bebeğin kullandığı kitabın
yırtılmaya elverişli olması dikkatini yırtma eylemine çekebilir. Bir yaşına gelmiş bebeklerin kitap okunurken yetişkini dinledikleri görülür

Bu dönemde çocuğa okunan kitapların basit ve onun yaşantısından yola çıkılarak
yazılmış olması son derece önemlidir. Bu aylarda hâlâ sayfaları tek tek açamasa da birkaç sayfayı çevirerek ve resimleri yetişkine göstererek bu resimleri anlatılmasından zevk
duyar. Bu dönem dilin hızla geliştiği dönemlerdir. Çocuğun dünyaya olan ilgisinde çok
önemli gelişmeler olur. Çocuk için Neden?, Niçin? önemli olmaya başlar. Artık gerçek
hikayelerden hoşlanmaya başlar. Yetişkin çocuğun oynadığı oyunlara bakarak onun ilgilendiği konular hakkında bilgi sahibi olabilir

0-3 yaş döneminde bebekler öncelikle oyuncak kitaplar, ABC kitapları, kavram kitapları, banyo kitapları,
mobil kitaplar, sözlükler gibi genelde sadece resim
ya da bir resim-bir kelime içeren, kendisini ve yakın
çevresini tanımaya yönelik kitaplarla tanışırlar. Daha
sonra çocuk küçük kas becerisi açıdan gelişir, parmak
kasları olgunlaşır, dil ve kavram gelişiminde büyük
bir aşama kaydeder.

2-3 yaş bebekleri için hazırlanmış olan bu kitaplarda genellikle hiç metin bulunmamaktadır. Bunlar ABC kitapları denilen ve bebeğin
tanıdığı cisim, hayvan ve insanların resimlerinin bulunduğu konu ve olay içermeyen kitaplardır.
Bu kitaplar bir kelime-resim, kısa cümleresim formatında ya da basit anlatım tarzında
olabilir. Anlatımda mecazî dil kullanmamaya,
hayalî tasvir yapmamaya, uzun cümlelere ve
karışık anlatıma yer verilmemelidir. Sade hatlı,
gerçekçi ve parlak renkli olmasına dikkat edilmelidir.

Özellikle bu dönemdeki çocuklar için yazılan bebeğin ilk kitabı olarak tanımlanan kitaplar bulunmaktadır. Bunlara tanıma- algılama kitabı ya da oyuncak kitap da denilebilir.
Bu kitaplar bebeklere dinlemek ve resimlerine bakmak için hazırlanmaktadır. Ortalama
altı aydan itibaren bebeklerin eline kitap verilebileceğinden, yarı kitap, yarı
oyuncak görünümünde olan, kitap
gibi sayfaları çevrilen, ancak oyuncak
özelliklerine de sahip olan bu kitaplar
araba, ev, biçiminde olabilir. Bu kitaplarda resmi kolayca tanımaya yönelik
arka fonu olmayan sayfada canlı-cansız nesnelerin resimleri ve isimleri bulunur. Bu yöntem de onların isimlerini
tanıtmaya yöneliktir

Sayfaları kumaştan yapılmış olan kumaş ya da naylon (muşamba) kitaplar ise bebeklere verilecek diğer bir kitap türüdür. Bebekler sevdikleri kitapları her yere taşıdıklarından
hafif ve yıkanabilen bu kitaplar küçük bebekler için çok kullanışlıdır. Suya dayanıklı olduklarından banyoda da kullanılabilen bu kitaplara “banyo kitapları” denir

Bu dönemde çocuğa okunan kitapların basit ve onun
yaşantısından yola çıkılarak yazılmış olması son derece önemlidir. Bu aylarda hâlâ sayfaları tek tek açamasa da birkaç sayfayı çevirerek ve resimleri yetişkine göstererek bu resimlerin anlatılmasından zevk duyar.
Bu dönemde dil gelişimi hızlıdır. Çocuğun dünyayaolan ilgisinde çok önemli gelişmeler olur. Çocuk içinNeden?, Niçin? önemli olmaya başlar. Artık gerçek hikayelerden hoşlanmaya başlar. Yetişkin çocuğun
oynadığı oyunlara bakarak onun ilgilendiği konular hakkında bilgi sahibi olabilir. Bazı nesnelerin nasıl çalıştığı ya da nasıl yapıldığını anlatan hikâyeler çocuk için merak içeren sorularının bir cevabı olabilir.
Bu gibi durumlar çocuğun merak duygusunu geliştirecek ve yeni merak ettiği konuların da olmasını sağlayacaktır.

0-3 yaş dönemindeki bebeklerin çocuk edebiyatı ile ilişkilerinde yetişkinler büyük rol oynamaktadır. Yetişkinlerin bebeklerin gelişimsel seviyelerine uygun, onlarda dil ve kavram gelişimini destekleyen, ince motor becerilerini geliştirmelerini sağlayan ve ilgilerini çeken kitaplar seçmeleri gerekmektedir. Doğru cevap B'dir.

Kitaplar bebeklerin çeşitli gelişim alanlarına katkısı yanında yaratıcı hayal gücünün, estetik duygusunun, dinleme, eleştiri yeteneğinin gelişmesini sağlar. Doğru cevap E'dir.

Evlerde ve okullarda bebek kütüphanesi kurularak erken okuryazarlığın teşvik edilmesi, kitap sevgisinin gelişmesine yardımcı olacaktır. Resimli ilk sözlük, ABC kitabı, oyuncak kitaplar, banyo kitabı, tekerleme-ninni-şarkı kitapları, resimli kısa öykü kitaplarının bebek kütüphanesinde bulunması ve kitaplığın da bebeğin ulaşabileceği boyda olması gerekir. Doğru cevap D'dir.

0-36 ay arası bebeklerin kitaplarla etkileşime girdiklerinde gösterdikleri dört tür özel davranış vardır:

• Kitap kullanma/elde tutma
• Resim okuma
• Hikayenin veya kitabın anlaşılması • Hikaye ya da kitabın okunmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Bu dönemdeki çocuklar için yazılan bebeğin ilk kitabı olarak tanımlanan kitaplar bulunmaktadır. Bunlara tanıma- algılama kitabı ya da oyuncak kitap da denilebilir. Bu kitaplar bebeklere dinlemek ve resimlerine bakmak için hazırlanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Oyuncak kitaplarda pencereler, delikler, basınca ses çıkaran düğmeler, bebeğin kendisini görebileceği aynalar, sallanan şekiller (diş fırçası, bulut v.s.) çeşitli dokularda kumaşlar bulunur. Bu tür kitaplar bebeklerin görme, işitme, dokunma duyularının gelişimini de destekler. Oyuncak kitaplarda büyük puntolu yazılar bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Bebekler sevdikleri kitapları her yere taşıdıklarından hafif ve yıkanabilen bu kitaplar küçük bebekler için çok kullanışlıdır. Suya dayanıklı olduklarından banyoda da kullanılabilen bu kitaplara “banyo kitapları” denir. Doğru cevap E'dir.

2-3 yaş bebekleri için hazırlanmış olan bu ki taplarda genellikle hiç metin bulunmamaktadır. Bunlar ABC kitapları denilen ve bebeğin tanıdığı cisim, hayvan ve insanların resimlerinin bulunduğu konu ve olay içermeyen kitaplardır. Doğru cevap A'dır.

ABC kitaplar bir kelime-resim, kısa cümle-resim formatında ya da basit anlatım tarzında olabilir. Anlatımda mecazî dil kullanmamaya, hayalî tasvir yapmamaya, uzun cümlelere ve karışık anlatıma yer verilmemelidir. Sade hatlı, gerçekçi ve parlak renkli olmasına dikkat edilmelidir. Doğru cevap C'dir.

Öykü okuma, bebek ve çocukların dil becerilerini geliştiren en başarılı metotlardandır. Bebeğe sesli kitap okuma erken okuryazarlık, dil kuralları, alıcı ve ifade edici dili geliştirir. Bebeğe kitaptaki resim gösterilip “Bu elma” diye tanıtılarak alıcı dili, sonra “bana elmayı göster” ya da elma resmini gösterip “bu ne?” söyle diyerek ifade edici dili geliştirmeye çalışılır. Doğru cevap B'dir.