ÇOCUK EDEBİYATI VE GELİŞİMSEL UYGUNLUK III-İLKOKUL DÖNEMİ

Hedef kitlesi 2-15 yaş grubundaki çocuklardan oluşan ve bu yaş grubundaki çocukların gelişimsel özelliklerine göre hazırlanılan eserler olarak ifade etmektedir.

Çocuk edebiyatı sadece çocukların var olan potansiyeller göz önüne alınarak değil aynı zamanda çocukların dil, bilişsel, duyuşsal ve sosyal gelişimlerini desteklemek amacıyla hazırlanılır.

Kitaplarda kullanılan kavramlar ile anlatılan olay ve durumlar, çocukların farklı yaş gruplarında gösterdikleri gelişim özellikleri ve ilgilerine göre dikkatlice seçilmelidir.

Çocuklar için hazırlanacak ya da seçilecek kitaplar bu dönemin gelişim özelliklerine uygun olmalıdır. Kitaplarda kullanılan kavramlar, anlatılan olay ve durumlar çocukların yaş grubuna, ilgilerine, sözcük dağarcıklarına uygun olmalı, soyut kavramlar yerine somut kavramlara yer verilmelidir.

Çocuklar 8-10 yaşlarına geldiklerinde 10 sözcükten oluşan cümleler kurabilir ve benzetmeler yapabilirler. Eleştirel düşüncenin geliştiği bu dönemde çocuklar için hayal güçlerini geliştirecek ve olumlu örneklerin paylaşıldığı çocuk edebiyatı ürünleri sağlanmalıdır.

10-12 yaş grubundaki çocuklar ise birleşik cümleler, olumlu ve olumsuz yargı bildiren cümleler kurabilir ya da bu tür cümleleri okuduklarında anlayabilirler.

Konusu basit ama iyi planlanmış olmalı,konusu içinde hafif bir sürpriz öğesi bulunmalı, içinde çok sayıda doğrudan konuşmalar olmalı, içinde tekrarlar, kafiyeler ve çocukların çabucak ezberleyebilecekleri cümlecikler yer almalı, renkli ve özenli bir dili olmalı, içinde çocukların tanıdıkları olaylardan seçilmiş durumlar yer almalı, içeriği basit ama doyurucu olmalı,içinde çocukların kolayca tanıyacakları temel karakterler bulunmalıdır.

Çocuklar için hazırlanan ya da seçilen eserlerin iç yapı özelliklerinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulması gereken noktalar konu, karakter, çevre, tema, ileti, kurgu, dil ve anlatım olarak belirlenmiştir.

Evrensel ve ahlakî değerlere saygılı olmak, iyiliğin ve doğruluğun savunucusu olmak, barış yanlısı olmak, çevrenin ve kültürel değerlerin koruyucusu olmak, adil, çalışkan, özverili, yardımsever vb. olumlu kişilik özelliklerine sahip olmaktır.

Çocuklar için hazırlanan ya da seçilen eserlerin dış yapı özelliklerinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulması gereken noktalar; boyutlar, kapak-cilt, kağıt, sayfa düzeni ve resimler olarak belirlenmiştir.

Çocuk edebiyatı ürünlerinin dış yapı özelliklerinin belirlemesinde kitapların;boyutlarına,kapak ve ciltlenmesine, kullanılan kağıda, sayfa düzenine ve içerisinde yer alan resimlere dikkat edilmelidir.

Döneme özgü çağdaş çocuk edebiyatı başlığı altında sırasıyla şiir, roman, biyografiler, fıkra ve bilmeceler, çizgi roman, resimli ve resimsiz öykü kitapları, çağdaş fantastik kurgular, çağdaş masallar, bilim kurgu, tarihsel kurgu, bilimsel çocuk kitapları ve çocuk gazete ve dergileri türleri açıklanmıştır.

Şiir ve nesirde uyum sağlamak için söz başlarında ve ortalarında aynı ünsüzün veya aynı hecelerin tekrarlanması

Türlerine göre şiirler; destansı (epik), coşkulu(lirik), öğretici (didaktik), doğasal (pastoral)ve üzücü(dramatik)olmak üzere beşe ayrılmaktadır.

Arıcı, Ungan ve Şimşek (2014)’e göre şiir okumanın faydaları: Şiir zengin bir sözcük dağarcığı oluşturarak çocuğu iyi bir anlatım seviyesine ulaştırır;hayal gücünü zenginleştirir, ana dili sevgisini kazandırır, sözlü ifade gücünü geliştirir, ulusal ve evrensel değerlere ulaştırır, bir metni kolayca ezberleme yeteneğini geliştirir, kendine duyduğu öz güveni arttırır şeklinde ifade edilmektedir.

Öykülerde olduğu gibi romanlarda da belli başlı öğeler bulunmaktadır. Bu öğeler; olay ve olgular, tip ve kişilikler, olaylarda yer ve zaman, anlatıcı ve anlatım, içerik ve düşünsel olgu olarak sıralanabilir.

Belirli bir mekânda ve zamanda bir kaç karakterin başından geçen olayların anlatıldığı kısa yazılar öykü olarak tanımlanmaktadır.

Dil ve edebiyat yönünden iyi kurgulanmış olmalı, çocukların estetik yönden gelişmesine fırsat vermelidir.
Çocukların ilgi alanlarına uygun olmalı, sosyal ve duygusal gelişimine zarar verebilecek unsurlar taşımamasına dikkat edilmelidir.
Çocukların dünyasına uygun olmalı, uzun tasvirlere ve karmaşık ilişkilere sahip olmamalıdır.
Hem çocukların yeni kelimeler öğrenmesine imkân tanımalı hem de bilinmeyen kelimelerin çokluğundan sıkılganlık oluşturmamalıdır.
Çocuğun iç dünyasında çelişkilere meydan vermemeli; bitkinlik, karamsarlık, ümitsizlik gibi olumsuz tavır ve davranışlardan uzak olmalıdır.
Mantığa uygun giriş (serim), gelişme (düğüm) ve sonuç (çözüm) bölümleri biçiminde tasarlanmış olmalıdır.
Doğrudan öğüt verici olmamalıdır.

Döneme özgü geleneksel edebiyat başlığı altında geleneksel masallar, fabllar, destan ve mitolojik öykü türleri bulunmaktadır.

Fabllar, belli bir ahlak dersi vermek amacıyla yazılmış kurgusal ve kısa metinlerdir.

Destanlar, bir ulusa özgü paylaşılan ortak değerlerin ve yaşamın anlatıldığı edebî metinlerdir.