ÇOCUK EDEBİYATI VE MEDYA - Deneme Sınavı - 5

Halk edebiyatı ürünlerinin sade dili ve anlatım özellikleri çocukların anlatım becerileri üzerinde olumlu etki bırakır. Bu nedenle III. madde yanlıştır.

Masallarda yer ve kişi adları belirgin değildir.

Kanadı var kuş değil
Boynuzu var koç değil (Kelebek)

Bir şeyin adını söylemeden, bazı özelliklerini üstü kapalı bir şekilde anlatarak onun ne olduğunu bilmeyi dinleyen ve okuyana bırakan oyun, eğlence olarak tanımlanan bilmece, Türk halk edebiyatının önemli ürünlerinden biridir.

İlgi, karşılıklı iletişim, hareketlilik ve mizah gibi çocuğun tüm değer verdiği etkileşimi içinde barındıran televizyon, çocuklara bir ilişki biçimi sunar ve çocuk bunları sorgusuz bir biçimde kabullenir. Sunulan her şey çocuğa normal görünür çünkü çocuk, doğru-yanlış, iyi-kötü arasındaki farkı görecek mantıksal düzeneği henüz kuramamıştır.

Sınıfında edebiyatı destekleyici, zengin ve uyarıcı bir eğitim ortamı hazırlamak öğretmenin temel bir sorumluluğudur. Bu amaçla, öğretmen okuma merkezi, yazma merkezi ve sınıf kütüphanesi düzenleyerek, çocukların edebiyat eserleri ile etkileşimde bulunmasını sağlar. Sınıfta, kitapların, kuklaların, kostümlerin çocukların oyunlarının doğal bir parçası haline gelmesinde iyi düzenlenmiş öğrenme merkezlerinin rolü büyüktür. Çocukların kendini rahat hissedecekleri ve oyunlar oynayabilecekleri bir okuma merkezi okuma alışkanlıkları ve kitap sevgisini kazanmalarını destekleyecektir. Doğru yanıt A’ dır.

Öğretmen kitap okumaya, hikâye anlatmaya ve yazı yazmaya; yani edebiyata değer verdiğini gösteren iyi bir model olmalıdır. Öğretmeninin kitap okuduğunu ve bundan keyif aldığını gören çocuklar doğal olarak okumaya yönelecektir. Kitap ve şiir okurken, hikâye anlatırken, eğlenen ve zevk alan bir öğretmeni olan çocuklar benzer hisleri yaşayacaktır. Öğretmenin düzgün ve güzel Türkçe ile konuşması çocuklara model olması için çok önemlidir. Zengin ifadeler ve doğru bir dil bilgisi ile konuşan öğretmenler çocuklara dili doğru kazandırmada etkili olacaklardır. Öğretmen sınıfındaki çocuklarla sürekli etkileşim halinde olmalı ve sözel ifade becerilerini destekleyecek etkinlikler düzenlemelidir. Ayrıca, dil etkinlikleri dışında da çocukları sohbet etmeye yönlendirmek ve güzel konuşmaya model olmak öğretmenin yapabileceği çalışmalar arasındadır. Doğru yanıt D’ dir.

Geleneksel olarak okul öncesi eğitimi sınıflarında yer alan öğrenme merkezlerinden birisi okuma merkezi ya da diğer adıyla kitap merkezidir. Okuma merkezi çocukların gelişimini desteklemek ve onları ilkokula hazırlamak için oldukça önemli bir alandır. Her okul öncesi eğitimi sınıfında mutlaka okuma merkezi düzenlenmelidir. Bu merkezdeki etkinliklerle çocukların hayal güçleri, anlatım ve dinleme becerileri, kelime hazineleri dolayısıyla dil gelişimleri desteklenir. Okuma merkezi göze çarpan, ilginç, renkli ve çocukların rahat edebilecekleri konforda düzenlenmelidir. Çocukların kitapları okuması veya resimlerini incelemesi için rahat minderler, koltuklar veya sandalyeler bulundurulabilir. Yumuşak dokulu, doğal tonlarda renkli minderler ve halı kullanılarak çocukların oturarak ya da uzanarak rahat bir ortamda kitaplarla etkileşimleri sağlanır. Çocukları okuma alanına çekmek için öğretmen duvara uyarıcılar asabilir, saksı bitkileri ve lambalar kullanılabilir. Özellikle, bu merkezde yapılacak yenilikler çocukları burada vakit geçirmeye ve kitapları incelemeye yöneltecektir. Doğru yanıt B’ dir.

Okul öncesi eğitimi sınıflarında yazma merkezi çocukların ilkokula hazırlanmalarına destek olmak amacıyla düzenlenmelidir. Okul öncesi eğitiminde çocuklara alfabe öğretilmemektedir. Öte yandan, çocukların alfabeyi öğrenmeden önce yazı yazma ile ilgili kazanması gereken beceriler söz konusudur. Bu beceriler arasında, yazı farkındalığı, yazı yönü, kalem tutma ve çizgi çalışmaları yer almaktadır. Yazma merkezinde çocukların yazılı iletişimin önemini anlamaları, fikirlerini yazılı olarak ifade etme konusunda farkındalıklarının artması ve yazmaya karşı olumlu tutum geliştirmeleri amaçlanmaktadır. Doğru yanıt E’ dir.

Karakter kullanarak hikâye anlatma tekniğinde öğretmen kostüm ve aksesuar kullanarak başka bir karaktere dönüşür ve o karakterin üzerinden hikâyeyi anlatır. Geleneksel hikâye anlatımına oldukça benzerdir, fakat bu teknikte kostüm ve aksesuar da kullanılır. Hikâyede geçen olayları canlandırmak için öğretmen ses tonunu ve bedenini etkin şekilde kullanır. Karakteri ve öyküyü canlandırmak amacıyla, öğretmen yürür, atlar, zıplar, tırmanır ve hareketli bir tarzda hikâyeyi anlatır. Çocukları soru sorarak veya uygun bölümleri tekrar etmelerini isteyerek anlatıma dâhil eder. Örneğin, öğretmen “hikâyeci nine” karakterine bürünür. Bu karaktere uygun kıyafet ve aksesuarı takar ve çocukların karsısına bu şekilde çıkar. Her zamankinden farklı olan bir karakterden hikâyeyi dinlemek çocuklar için ilginç ve dikkat çekici olacaktır. Doğru yanıt C’ dir.

Diyaloğa dayalı okuma, soru stratejileri ile çocukların okuma sürecine aktif katılımlarını sağlayan ve onların dil becerilerine yönelik geri bildirim stratejilerini içeren etkileşimli bir okuma tekniğidir. Diyaloğa dayalı okumada kullanılan soru stratejileri şunlardır:

Doğru yanıt C'dir.

Edebiyat uygulamalarında değerlendirme 3 açıdan yapılır:

Edebiyat uygulamalarında değerlendirilmesi gereken ögelerden biri programdır. Öğretmenlerin bu uygulamalar ile amaçlarına ne kadar ulaştığını günlük eğitim akışında yer alan genel değerlendirme bölümüne kaydetmeleri beklenmektedir. Öğretmen dil etkinliklerine çocukların katılımlarını ve bu etkinliklere karşı ne kadar istekli oldukları günlük olarak değerlendirmelidir. Yapılan bu değerlendirmeler doğrultusunda yeni düzenlenecek etkinliklere karar verilir. Benzer şekilde, okuma ve yazma merkezlerinin çocuklar tarafından kullanılma süre ve sıklıklarının kaydedilmesi bu merkezlerin etkinliğini değerlendirmeye ışık tutacaktır. Doğru yanıt A' dır.

Okul öncesi eğitim öğretmeninin kendi performansına yönelik öz değerlendirme yapması değerlendirme sürecinin önemli bir diğer parçasıdır. Dil etkinlikleri özellikle öğretmenin aktif olduğu ve kendi performansını etkin olarak gösterdiği etkinliklerdir. Bu nedenle öğretmen bu etkinliklerdeki becerilerini yakından değerlendirmek isteyebilir. Mikro öğretim olarak tanımladığımız yöntem, öğretmen adayları ve tecrübeli öğretmenlerin performanslarını değerlendirme ve geliştirmede kullanabilecekleri bir yöntemdir. Mikro öğretimde, öğretmen kendi performansını videoya kaydeder ve sonra bu görüntüleri izler. Bu yolla öğretmen eksiklerini giderebilir ve daha etkili eğitim sunar. Doğru yanıt B'dir.

Diyaloğa dayalı okumada kullanılan geri bildirim stratejileri şunlardır:

Doğru yanıt E' dir.

Kukla ile hikaye anlatma tekniğinde öğretmen veya çocuklar kukla sahnesi ve kuklaları kullanarak hikâye anlatırlar. Kukla çocukların dikkatini çeken bir materyaldir, bu nedenle okul öncesi sınıflarında sıklıkla hikâye anlatmak amacı ile kullanılır. Kuklalar yapım malzemelerine ve kullanılış biçimlerine göre “çomak kukla, parmak kukla, el kuklası, çubuk kukla, kasık kukla, parmak kukla, ipli kukla, gölge kuklası” gibi çeşitli isimler alırlar. Doğru yanıt D' dir.

Yeni doğan bir bebek yasamı boyunca sahip olacağı tüm beyin hücreleri ile dünyaya gelmektedir.

Çocukların yaşadıkları ortam, karşılaştıkları güçlükler(anne babadan uzakta kalma, ev içinde ya da toplumda şiddete maruz kalma ya da tanıklık etme, yiyecek kıtlığı çekme, yüksek uyaranlarla karşılaşma gibi) ve yasadıkları yoğun stres beyinde kalıcı hasarlara yol açabilmektedir. ‘Toksik stres’ olarak adlandırılan bu durum uzun süreli sağlık sorunlarına, toplumsal ve eğitsel açıdan başarısızlık durumlarına yol açar, algıları ve yaratıcılığı olumsuz etkiler. Beyin bir kez örselendiğinde yeniden sağlıklı düşünebilmesi çok zor, belki de olanaksızdır. Bu yüzden, tüm önlemlerin beyin hasar görmeden alınabilmesi, bireyin yaşam kalitesi açısından önemlidir.

Çocuklar 3 yaşına eriştiklerinde görme yetisi bir yetişkinin %70-80’i kadardır. Bunun %100’e ulaşması 7 yaşından sonra gerçekleşebilecektir. Bu bilgilere göre çocuğun görme eylemi, bir medyaya katılımı gerektiren bir etkinliğe gerçek anlamda tam olarak uyum sağlamasının, algılamasının olanaksızlığı ortaya çıkmaktadır.

Genel anlamda ‘beyin’ kavramı, tüm duygu, düşünce ve yetilerimizi kontrol eden bir sisteme verilen addır. Bunun altında, memelilerde benzer eylemleri gerçekleştirmek üzere hareket eden bir beyin’den, çocuklukta yedi yaşına kadar gelişimini devam ettiren bir ‘Duygusal Beyin’den, yaşamın sonuna kadar işlevselliğini koruyabilen bir ‘entelektüel beyin’den söz edilebilir. ‘Yaratıcı beyin’ ise en zor motive olan, özellikle çocuklukta en etkin durumda olan ve yeteri kadar zengin uyarıcıyla beslenmediği durumlarda ise körelen bir konumdadır.

Bir medya biçimi olarak televizyon çocuklar için pek uygun değildir. 7 yaş altındakiler için özellikle zararlı olduğu bile söylenebilir. Günümüz çocuklarının 50 ile 2000 kadar kanala erişimleri olduğu göz önünde bulundurulacak olduğunda televizyonun onların birincil medyası olduğu yanılgısına kapılmamak olanaksızdır. Bununla birlikte, çocukların gündemindeki en önemli medya konumunda artık bilgisayar var. Televizyonun yararları, zararları tartışıladursun, bilgisayarlar, çocuk için daha büyük bir endişe kaynağını da beraberinde getirdi.

Çocuk izleyiciler söz konusu olduğunda ilk önerilen, çocukların kendi yaşlarına ve
gelişim düzeylerine uygun televizyon programları izlemeleri idi. Bunun da ötesinde, televizyondaki programlarının sürekliliği, sürekli eylem içeren bir  noktada durmaları, çocuklara durup düşünme, üzerinde konuşma ve değerlendirme olanağı sunmadan akmaları nedeniyle eleştiriler bulunmaktaydı. Çocuğun televizyonun cazibesine kapılmaması, kendini edilgen bir biçimde televizyonun kucağına bırakmaması çok büyük bir gayret gerektiriyordu.