ÇOCUK EDEBİYATI VE MEDYA - Deneme Sınavı - 4

Zamana ve mekâna bağlı kalmadan fiziksel sınırları aşabilmek, insanların merak
odaklı öğrenme, keşifler yapma, becerilerini daha da geliştirme ve açıklık, şeffaflık ilkeleri ile hareket etme olanakları tanımaktadır. Tüm bunlar, yenilikçi ve yaratıcı düşüncenin gelişimi ve devinimi için son derece önemlidir.

Siber zorbalık, bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak bir birey ya da gruba yapılan teknik ya da ilişkisel biçimde zarar verme davranışlarıdır. Temel anlamıyla
iki çeşit siber zorbalıktan söz edilebilir. Birincisi daha çok kurumlara yönelik ve teknik yönü ağır basan elektronik zorbalık türüdür. Diğeri ise bireyleri sindirmeyi ya da onlardan izinsiz kişisel bilgilerini almayı, maddi manevi zarar vermeyi hedefleyen psikolojik yönünü içeren elektronik iletişim (e-iletisim) zorbalığıdır (e-communication bullying).

Medyanın ‘Çocuk Hakları’ temelinde yapacağı yayınlarda, ayırım gözetmeme, çocuğun yüksek yararını koruma, çocuğun kendi görüşüne yer verme ve ifade özgürlüğünü tanıma, çocuğa düşünce, vicdan ve din özgürlüğü tanıması gerekmektedir.

Çocuğun kitap okuma alışkanlığı kazanabilmesi için, ev ortamında kitapla tanıştırılması, çocuğun kitap okumaya özendirilmesi gereklidir. Anne babaların, kitap okuma konusunda çocuklara model olmaları önemlidir. Anne babanın elinde kitap görmek, kitapları sevmek ve okuma alışkanlığı kazanmak konusunda çocuk için sözel telkinden çok daha yararlıdır. Doğru cevap C'dir.

Çocuk edebiyatı ürünleri, çocuğun eğitiminde önemli rol oynar. Bu ürünler, çocuğun zihinsel ve psikolojik gelişimlerini destekleyen, eğitici özelliğe sahip ürünlerdir. Çocuğun sosyal yaşam ve insan ilişkileri açısından gelişmesinde en nitelikli araçlardır. Çocuk edebiyatının en önemli işlevi de çocuklara kitap sevgisi ve okuma alışkanlığı kazandırmaktır. Doğru cevap E'dir.

Anne babalar seçtikleri kitapların, çocuğun yaş ve gelişimsel düzeylerine uygun olmasına dikkat etmelidirler. Üç-beş yaş grubundaki çocuklar için kitap seçerken iyi resmedilmiş ve çocukların yaratıcılıklarını harekete geçiren kitaplar seçilmelidir. Beş-sekiz yaş grubundaki çocuklar için seçilen kitaplar dil ve kavram açısından gelişmiş, yeni bilgileri öğreten, eğitici ve okumayı yeni öğrenenler için kısa ve büyük harflerle yazılmış kitaplar olmalıdır. Sekiz-on iki yaş grup çocuklar için seçilen kitapların ise sadece ileti kaygısı taşımayan, çocuğun yaratıcılığını geliştiren ve kitabın sonunu çocuğun kendisinin tamamlayabileceği kitaplar olmasına özen gösterilmelidir. Doğru cevap B'dir.

Çocuk kitaplarındaki resimlerin, çocuğun yaş ve gelişimsel düzeylerine uygun olması gerekir. Örneğin, okul öncesi dönemdeki çocuklara yönelik kitapların tamamı resimli olabilecekken, birinci sınıfta dörtte üçü, ikinci sınıfta dörtte ikisi, üçüncü sınıfta dörtte biri resim olabilir. Bu oran dördüncü sınıftan sonra daha azalmalıdır.

Okullarda yapılan kimi uygulamalar ve okuma etkinlikleri çocuklarda kitap ve okuma sevgisi geliştirmek yerine, okumaya karşı isteksizlik oluşturmaktadır. Öğretmenlerin özellikle ilkokul döneminde, kitapları sınavla değerlendirmeleri çocuklarda kitap okuma sevgisi yerine kitaplara karşı korku geliştirmelerine neden olmaktadır. Öğretmenler, kitapları çocukların ilgisini çekecek şekilde sunmalı ve çocuklarla etkileşimli kitap okuma uygulamalarının yanı sıra kitaptaki olayları çocuklarla birlikte canlandırma etkinlikleri yapmalıdırlar. Öğrenme sürecinde yaparak ve yaşayarak öğrenme sistemine geçiş, ders kitapları dışındaki kitapları ön plana çıkarmıştır. Bu süreçte, serbest ve bireysel okumalara yer verilmesinin rolü de oldukça büyüktür. Okuma etkinliği, Yüz Temel Eser gibi projelerle sınırlandırılmamalı, öğrenciye alternatif kitaplar sunulmalıdır. Öğretmenler çocuk edebiyatının desteklenmesi konusunda ailelerle iş birliği yapmalı, çocuğun yaşına uygun ve gelişimine katkıda bulunacak kitap seçilmesi konusunda aileyi desteklemelidir. Doğru cevap A'dır.

Öğretmenler çocuk edebiyatının desteklenmesi konusunda ailelerle iş birliği yapmalı, çocuğun yaşına uygun ve gelişimine katkıda bulunacak kitap seçilmesi konusunda aileyi desteklemelidir. Öğrencilere okuma alışkanlığı kazandırma çalışmalarında aileler sürece aktif olarak katılmalıdır. Anne babalar evlerinde, öğretmenler ise sınıf ortamında okuma saatleri düzenleyerek, çocuklarla birlikte okuma yapabilirler. Birlikte kitap okuma etkinlikleri okumanın zevk veren bir alışkanlık haline dönüşmesine katkı sağlayabilir. Okullarda, veli toplantılarında anne babalara çocuklarıyla beraber kitap okumaları için özel zaman ayırmaları konusunda teşvik edici bilgiler verilmesi, ebeveynlerin bu konuya olan hassasiyetlerinin artmasını sağlayabilir. Anne babalar, okul ve sınıf kitaplıklarının oluşturulması, kitaplığa yeni kitaplar kazandırılması, çocuklarının bu kitaplıklardan kitap ödünç alması ve okuma alışkanlığının geliştirilmesi ve desteklenmesi konusunda okulda yapılan etkinliklerde aktif görev almalıdırlar. Doğru cevap B'dir.

Çocuk edebiyatını desteklemeye yönelik etkinlikler şunlar olabilir. Evde kitaplık oluşturma, çocuk kütüphanesinden yararlanma alışkanlığı geliştirme, kitabevlerini ve kitap fuarlarını ziyaret etme, çocuk edebiyatı ürünlerini birlikte inceleme ve okuma, birlikte kitap okuma, dergi ve eser inceleme. Doğru cevap D'dir.

Ev ortamında çeşitli okuma köşeleri, okuma odaları ya da okuma atölyeleri oluştururken anne babaların dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır: Okuma odasında ya da atölyesinde bulundurulabilecek malzemeler çocuğun yaşına, ilgi alanlarına, öğrenme düzeyine göre belirlenmelidir. Bir okuma atölyesinde doğa ile ilgili kitaplar; kuş bakımı, köpek, kuzu, balık bakımı ile ilgili kitaplar; Türkçe sözlük, deyimler ve atasözleri sözlüğü, çocukların ilgisini çekebilecek ve yaş dönemlerine uygun çocuk edebiyatı örneklerine yer veren kitaplar; makas, ataç ve yapıştırıcılar, fon kağıtları, çeşitli renkte kalemler; masal, türkü ve şarkılarla ilgili cd’ler bulundurulabilir. Seçilen mekanın gürültülü yerlerden uzak olması gerekir. Okuma odaları/atölyeleri çocuk açısından çekici bir şekilde düzenlenmelidir. Oluşturulacak mekanda kitaplar açık raflarda bulundurulmalıdır. Bu şekilde çocukların daha önce görmedikleri kitaplarla tanışma olanağı sağlanmış olur.

A, B, C, D şıklarında yer alan ifadeler kitap seçimi yaparken dikkat edilmesi gereken noktalardır. E şıkkı ise çocuk edebiyatı ürünlerinin, çocuğun eğitiminde oynadığı etkiyi ifade etmektedir. Doğru cevap E'dir.

Okudukları öykü ya da masal en ilginç yerinden kesilerek, çocuklardan bunu tamamlamaları istenebilir. Daha sonra kitabın aslı ile çocukların söyledikleri karşılaştırılabilir. Öykü ya da kitabın oluşturduğu çağrışımlar kullanılarak, yeni bir öykü oluşturma ve anlatma denemesi yapılabilir. Okunan metin dramatizasyonla oynanabilir. Yazılı metinle görsel bağlantılar kurularak, okunan bir öykü ya da roman resme dönüştürülebilir. Belirtilen etkinlikler yaratıcı okumaya yöneliktir. Doğru cevap C'dir.

Okuma yazma eğitimi okul öncesi eğitimin kapsamı içinde değildir.

Çocukların edebiyat uygulamalarına katılım ve beceri düzeylerinin değerlendirilmesinde en etkili yöntemlerden biri öğretmen gözlemleridir. Öğretmen çocukların okuma merkezini kullanma durumlarını, dil etkinliklerine katılım sıklıklarını gözlemleyerek, bu bilgileri çocukları değerlendirme amacı ile kullanır. Çocukların değerlendirilmesinde anekdot kayıtları, çalışma örnekleri, kontrol listeleri gibi araçlar öğretmen gözlemlerini kayıt etmek amacı ile kullanılır. Sözlü sınavlar bu yöntemler arasında değildir.

Yeni doğan bir bebek yaşamı boyunca sahip olacağı tüm beyin hücreleri ile dünyaya gelmektedir. Ancak bebek doğduğu zaman beyin hücreleri arasındaki bağlantılar az sayıdadır. Beyin hücrelerindeki bu bağlantılara sinaps denir. Yaşamın ilk 3 yılında yeni sinapsların oluşumu çok hızlıdır. Bu dönemde sinapslar bir yetişkinin sahip olduğu sinaps sayısından çok daha fazla sayıya ulaşır. Bir süre sonra kullanılmayan sinapslar budanmaya, kullanılanlar ise daha da güçlenmeye başlar. Yeni sinapsların oluşması ve varolanların güçlendirilmesi çocuğun özellikle annesinden ve çevresinden gördüğü sevgi ile mümkündür. Bu sebeple çevreden bağımsız olduğunu söylememiz mümkün değildir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Normal bir bebeğin ilk birkaç haftada ışığa tepki vermesi, ilk 3 ayın sonunda artık karşısındaki ile göz göze gelebilmesi beklenir. 18 aylık bir bebek 3-6 metre uzak mesafelerdeki cisimleri görebilir, kişileri tanıyabilir, oyuncakların ayrıntısını, resimli kitaplardaki resimleri net görebilir. 24 aylık bir bebek, cisimlerin en küçük ayrıntısını görebilmekte, benzerlikleri ve farklıkları ayırt edebilmektedir uyum refleksi daha da gelişmiş, el göz koordinasyonu sağlanmıştır. 28 haftalık bebek her iki gözünü de bir cisim üzerinde sabitleştirerek bakabilmektedir. 36 haftalık bir bebek cisimlerin derinliğini fark edebilmektedir. 52 haftalık bebek ise basit geometrik şekilleri birbirinden ayırt edebilmektedir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Çocuklar 3 yaşına eriştiklerinde görme yetisi bir yetişkinin %70-80’i kadardır. Bunun %100’e ulaşması 7 yaşından sonra gerçekleşebilecektir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Serebral korteks: Beynin en dış katmanıdır. İnsanı diğer hayvan türlerinden ayıran yani insanı “insan” yapan kısmı serebral korteks (kabuk) tir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Seçeneklerin hepsi medya araçlarının çocuğun gelişimine olumsuz etkisine örnek olarak gösterilebilir. Ancak "ifade güçlüğü" çocukta dil gelişiminde ortaya çıkan bir problemdir. Doğru yanıt C seçeneğidir.