ÇOCUK EDEBİYATI VE MEDYA - Deneme Sınavı - 18

İlgi, kişilerin davranışlarını belirleyen temel faktörlerden biridir. Kişiler, kitaba ve okumaya olan ilgileri oranında okurlar. Çocukların, gençlerin, yetişkinlerin ilgi alanlarının artırılması, okuma ilgilerinin geliştirilmesi oldukça önemlidir. Bu da düzeye uygun türlerle mümkün olur. Düzeye uygun ürünleri belirlemek de o yaş grubundaki çocuğun gelişimsel özelliklerini bilmek ve ona uygun seçenekler sunmakla mümkündür.

Çocukların bu dönemde bir edebiyat kültürü oluşturmaları için bilişsel süreçlerini işleten, insan ve yaşam gerçekliğini sanatçı gözüyle ele alarak değerlendirmelerine olanak sağlayan eserleri okumaları gerekir. Roman, hikâye, öykü, deneme, biyografi, anı gibi türler bu dönemde çocukların ihtiyaçlarına cevap verir.

Konularına göre şiirler; lirik, didaktik, epik, pastoral, satirik olmak üzere beş temel gruba ayrılır. Hayal gücünün ağırlık kazandığı ve bireysel duyguların dile getirildiği şiirler lirik; öğretici niteliği bulunan, yani duyguyu değil de, düşünceyi konu edinen şiirler didaktik; konusunu kahramanlık ve olağanüstülükten alanlar epik; bir kimseyi, bir düşünceyi, bir durumu açık ya da kapalı biçimde, iğneli bir dille yeren şiirler satirik; konusunu doğanın güzelliklerinden alan; kır, köy ve çoban hayatını anlatan şiirler ise pastoraldir.

Türk Edebiyatında hayat hikayesi anlatma işi yazıtlar ve destanlar ile başlar. Göktürk Abideleri, Bilge Kağan ve Kültigin’in iktidarları boyunca yaptıklarını anlatır. Bu açıdan bakıldığında Türkçe yazılmış ilk hayat hikayeleri olarak nitelendirilmeleri mümkündür.

Anıların ya da günlüklerin yazılış nedenleri farklı olabilir. Yaşanıp görülenlerin geleceğe aktarılması, başkalarının da bu deneyimlerden yararlanması isteği, geçmişteki bir olayın unutulmasını önleme ya da yanlış bilinmesinin önüne geçme düşüncesi, toplumun tarih ve kültürüne katkıda bulunma isteği bu nedenler arasında sayılabilir.

Fabllar yapı olarak dört bölümden oluşur;
• Giriş Bölümü: Ele alınan olay ve kişilerin tanıtıldığı bölüm.
• Gelişme Bölümü: Olaya girişin yapıldığı ve asıl olayın anlatıldığı bölüm.
• Sonuç Bölümü: Olayın çözümlendiği bölüm.
• Ders Bölümü:Ana fikrin yoğunlaştırıldığı ve çıkarılan dersin ortaya konulduğu bölüm.

Araştırmacılar Türk masallarının yapısını genel olarak üç bölümde incelemiştir. Masallar yapı itibarıyla giriş, gelişme ve sonuç olmak üzere üç bölümden oluşur. Bu bölümler;
1. Tekerleme (Döşeme, Masal Başı)
2. Asıl Bölüm (Gövde)
3. Sonuç (Üç Elma)
Tekerleme bölümü masala giriş bölümüdür. Döşeme adı da verilir. Diğer ülke masallarında döşeme bölümüne rastlanmaz. Bize özgü bir bölümdür. Bu bölümde başlıca kahramanlar kısaca tanıtılır. Sorun ortaya konulur. Tekerlemeler ve kafiyeler girişi çekici kılar. Zaman; evvel zaman içinde, çok eski devirlerde gibi cümleciklerle okuyucuyu belirsiz fakat kesinlikle eskiye ait bir döneme götürür.

Doğal ve yapay olmak üzere iki çeşit destan vardır. Bunlardan doğal destan, toplumun yarattığı ürünlerdir. Eski zamanlarda tarihsel ve toplumsal olaylara mitosların da karışımıyla dilden dile, kuşaktan kuşağa geçerek oluşmuşlardır. Yapma destanlar ise yakın zamanlardaki bir tarihsel olayın bir şair tarafından destan kuralları gözetilerek yazılmasıyla oluşan destanlardır.

Bilmeceler yoluyla çocuk; bilinenden yola çıkarak bilinmeyeni keşfeder, kolaydan zora doğru ilerler. Daha önce öğrendikleriyle ilişkiler kurar ve zihinsel sürecini etkin olarak kullanır. Bilmeceler aynı zamanda çocukların dilsel becerilerini destekler, anlatım becerilerinin gelişimine yardımcı olur, sözcük dağarcığını zenginleştirir. Yaratıcılığı destekleyen bilmeceler çocuğun sosyalleşmesinde önemli rol oynar. Bilmece yoluyla çocuk çevresiyle etkileşime girer. Anlama ve anlatma becerilerini destekleyen, geliştiren bir türdür.

Verilenlrin hepsi doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Verilenlerden I, II, III numaralı olan maddeler doğrudur. Doğru cevap C'dir.

Eğitim hayat boyu devam eden bir süreçtir; öncelikle ailede başlar ve okul yaşantısıyla devam eder.

Çocuğun kitap okuma alışkanlığı kazanabilmesi için, ev ortamında kitapla tanıştırılması, çocuğun kitap okumaya özendirilmesi gereklidir. Anne babaların, kitap okuma konusunda çocuklara model olmaları önemlidir. Anne babanın elinde kitap görmek, kitapları sevmek ve okuma alışkanlığı kazanmak konusunda çocuk için sözel telkinden çok daha yararlıdır. Aile, okul öncesi dönemden itibaren çocuğu çevredeki kütüphanelere ve kitapçılara götürmeli, çocukla birlikte çocuğun yaşına uygun kitaplar almalıdır.

Okuma alışkanlığının geliştirilmesinde çocuk edebiyatı önemli bir yere sahiptir. Kitap sevgisi ve okuma alışkanlığı kazandırmak, çocuk edebiyatının en önemli işlevidir.

İlköğretim üçüncü sınıftan itibaren, çocuklar uzun süreli okumaya başlarlar. Bu dönemde çocuğun evde ve okulda yönlendirilmeye ihtiyacı vardır. Çocuk yavaş yavaş okurken kazandığı bağımsızlıktan hoşlanmaya başlayacak ve okuma isteği artacaktır. Üçüncü sınıftan sonra çocuklar bilim, tarih ve diğer konularda yazılmış kitapları okumaya başlarlar.

Çocukların kütüphaneleri etkin bir şekilde kullanabilmesi için kütüphanelerde çocuklara yönelik sunulan hizmetin kaliteli olması gerekmektedir. Personelin ilgili ve güler yüzlü olması, kütüphanenin güncel ve zengin arşive sahip olması, kitap ödünç alma olanakları sunması önemlidir. Kütüphanelerde, kitap ödünç alma olanağının yanı sıra çocuk şiir, hikâye ve masal saatleri kütüphanelere duyulan ilgiyi arttıracaktır.

Anne babalar, çocuklarını erken yaşlardan itibaren kütüphane ile tanıştırmalıdırlar.

İnsanı güldürürken düşündüren fıkralarda halkın mantığını, zekâsını, inancını, yaşama şeklini açıkça görebiliriz. Aynı zamanda ince bir zekânın ürünü olan fıkralar çocuklarda düşünme becerilerini de geliştirir, destekler. Eleştirel bir gözle olaylara bakma ve değerlendirme gücü kazandırır. Çocuklarda anlama ve anlatma becerilerini geliştirmede fıkralardan yararlanılır.

Edebiyat uygulamalarında öğretmenin rolü:
1. Çocuklara uygun edebî eserleri

ve etkinlikleri seçmek
2. Zengin ve uyarıcı bir eğitim

ortamı hazırlamak 3. Öğretim yapmak 4. Model olmak

Verilenlerden I, II IV numaralı olanlar doğrudur. Doğru cevap C'dir.

Sözü edilen kavram "canlandırma"dır. Doğru cevap A'dır.

Çocuğun herhangi bir zararlı ya da sakıncalı yayınla karşı karşıya kalmaması için mutlaka okuduklarını kontrol etmek ve yasaklar koymak yerine rehberlik ederek, onu doğru bir şekilde yönlendirmek gerekir.