ÇOCUK EDEBİYATI VE MEDYA - Deneme Sınavı - 8

3-6 yaş veya bir diğer ifadeyle okul öncesi dönemde çocuklar; fiziksel, bilişsel, sosyal, duygusal ve dil gibi tüm gelişim alanlarında büyük bir gelişim göstermektedirler. Bu dönemde çocukların çocuk edebiyatı ile buluşması onların gelişimlerini daha nitelikli bir şekilde gerçekleştirmelerini sağlayacaktır. Özellikle dil gelişiminde çok hızlı bir gelişim göstermekte olan okul öncesi dönemdeki çocuklar kitaplar aracılığıyla alıcı ve ifade edici dil becerilerini geliştirme fırsatı bulmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Bir-yedi yaşlar arasındaki çocuklar için hazırlanmış olan kitaplar “Resimli Kitaplar” adı altında toplanmaktadırlar. Bu kitaplar kısmen ya da tamamen resimden meydana gelmişlerdir. Çocuğa bilgi verir veya mevcut bilgisini pekiştirirler. Çocuğun ilk yıllarında, göz ve kulak yolu ile hayatına girip, çocukla yetişkinler ve dünya arasında köprü vazifesi görebilirler; çocuğa ilk kitap sevgisini aşılarlar. Dil-yazı-resim sanatının ortak ürünü olan bu eserler, dilin ustaca kullanıldığı metinler vasıtası ile çocukların dili dinleyerek öğrenmelerine yardımcı olurlar.Doğru cevap B’dir.

İki-üç yaş çocukları için hazırlanmış olan kitaplarda genellikle hiç metin bulunmamaktadır. Bunlar, ABC kitapları denilen ve çocuğun tanıdığı cisim, hayvan ve insanların resimlerinin bulunduğu, konu veya olay içermeyen kitaplardır. Doğru cevap E’dir.

Dört-altı yaşlar arasında; çocuğun yaşıtları ile birlikte okunan kitabı dinlemeyi, kitap hakkındaki soruları cevaplandırmayı, aynı öyküden başka öyküler oluşturmayı öğrenmesi; arkadaşlık, bir arada yaşama ve çevreye uyum sağlama gibi beceriler kazanması sosyal becerilerini geliştirmesine yardımcı olmaktadır. Konuşma, soru sorma ve anlatma da bu yaşlarda gelişmektedir. Doğru cevap A’dır.

Okul öncesi çağı çocuğu, kitabı resimle değerlendireceğinden,bu kitapların resimlendirilmelerine, resimlerin metni yorumlayacak anlatım gücü ve hareket taşımalarına önem verilmelidir. Ayrıca, resmin ait olduğu metnin yanında yer almasına, ana karakterin her resimde süreklilik göstermesine, resimde yer alan diğer öğelerin de detay açısından aslı gibi olmasına dikkat edilmelidir. Doğru cevap A’dır.

Gerçekçi Öyküler: Çocuk edebiyatında gerçekçilik yaşamın her yüzünü içine alan geniş bir bölümdür. Heyecanlandırıcı, komik, romantik veya hayalî olabilir ancak daima olası ve akla uygundurlar.  Doğru cevap B’dir.

Çocuk edebiyatında gerçekçiliğin amacı, çocuğa uzun uzun öğüt vermek değil, günlük ve hareketli yaşamı tanıtmaktır. Bu öykülerle çocuk; bazen benzer geçmiş ve deneyimlere sahip karakterlerle kendini bir tutabilmektedir. Çocukların çoğu benzer olumlu ve olumsuz durumlar ile karşı karşıya olduğundan, bu öyküler uzun süre ilgi çekmeye devam eder. Edebiyatın diğer türleri gibi gerçekçi öykülerde de kitabın iyi yönü, içeriğinin düşündürdüğünde değil, ileri sürdüğü düşüncede belli olmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Gerçekçi öykülerin konuları zamanın ideallerini yansıtırlar ve okuyucu üzerinde en güçlü izlenimi bırakan öykülerdir. Neticede, günlük yaşantının canlı ve enteresan bir resmini verirler. Karakterlerin çok büyük önemi vardır ve kahramanın sahip olduğu kuvvetli kişilik diğer karakterleri ve öykünün havasını etkilemektedir. Karakterler bütünü ile geliştirilmiş ve inandırıcıdırlar. Gerçekçiliğin amacı, yaşamın tam bir fotoğrafını vermek olduğundan, dili de zamanın diline uygun, içerdiği insanların sosyal ve bölgesel farklılıklarına göre, renkli ve değişik olmalıdır. Doğru cevap E’dir.

Bir nesnenin, düşüncenin, duygunun, deneyimin veya olayın özünü yansıtan düzyazıdan farklı bir biçimde kelimelerin genellikle belirli bir kurala göre veya belirli bir yapıya göre seçilerek dizildiği edebî eserler olarak da tanımlayabileceğimiz şiiri oluşturan kelimelerin seçimi diğer edebî türlere göre çok daha fazla dikkat gerektirmektedir. Doğru cevap D’dir.

0-3 yaş dönemindeki bebeklerin çocuk edebiyatı ile ilişkilerinde yetişkinler büyük rol oynamaktadır. Yetişkinlerin bebeklerin gelişimsel seviyelerine uygun, onlarda dil ve kavram gelişimini destekleyen, ince motor becerilerini geliştirmelerini sağlayan ve ilgilerini çeken kitaplar seçmeleri gerekmektedir. Doğru cevap B'dir.

Kitaplar bebeklerin çeşitli gelişim alanlarına katkısı yanında yaratıcı hayal gücünün, estetik duygusunun, dinleme, eleştiri yeteneğinin gelişmesini sağlar. Doğru cevap E'dir.

Evlerde ve okullarda bebek kütüphanesi kurularak erken okuryazarlığın teşvik edilmesi, kitap sevgisinin gelişmesine yardımcı olacaktır. Resimli ilk sözlük, ABC kitabı, oyuncak kitaplar, banyo kitabı, tekerleme-ninni-şarkı kitapları, resimli kısa öykü kitaplarının bebek kütüphanesinde bulunması ve kitaplığın da bebeğin ulaşabileceği boyda olması gerekir. Doğru cevap D'dir.

0-36 ay arası bebeklerin kitaplarla etkileşime girdiklerinde gösterdikleri dört tür özel davranış vardır:

• Kitap kullanma/elde tutma
• Resim okuma
• Hikayenin veya kitabın anlaşılması • Hikaye ya da kitabın okunmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Bu dönemdeki çocuklar için yazılan bebeğin ilk kitabı olarak tanımlanan kitaplar bulunmaktadır. Bunlara tanıma- algılama kitabı ya da oyuncak kitap da denilebilir. Bu kitaplar bebeklere dinlemek ve resimlerine bakmak için hazırlanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Oyuncak kitaplarda pencereler, delikler, basınca ses çıkaran düğmeler, bebeğin kendisini görebileceği aynalar, sallanan şekiller (diş fırçası, bulut v.s.) çeşitli dokularda kumaşlar bulunur. Bu tür kitaplar bebeklerin görme, işitme, dokunma duyularının gelişimini de destekler. Oyuncak kitaplarda büyük puntolu yazılar bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Bebekler sevdikleri kitapları her yere taşıdıklarından hafif ve yıkanabilen bu kitaplar küçük bebekler için çok kullanışlıdır. Suya dayanıklı olduklarından banyoda da kullanılabilen bu kitaplara “banyo kitapları” denir. Doğru cevap E'dir.

2-3 yaş bebekleri için hazırlanmış olan bu ki taplarda genellikle hiç metin bulunmamaktadır. Bunlar ABC kitapları denilen ve bebeğin tanıdığı cisim, hayvan ve insanların resimlerinin bulunduğu konu ve olay içermeyen kitaplardır. Doğru cevap A'dır.

ABC kitaplar bir kelime-resim, kısa cümle-resim formatında ya da basit anlatım tarzında olabilir. Anlatımda mecazî dil kullanmamaya, hayalî tasvir yapmamaya, uzun cümlelere ve karışık anlatıma yer verilmemelidir. Sade hatlı, gerçekçi ve parlak renkli olmasına dikkat edilmelidir. Doğru cevap C'dir.

Öykü okuma, bebek ve çocukların dil becerilerini geliştiren en başarılı metotlardandır. Bebeğe sesli kitap okuma erken okuryazarlık, dil kuralları, alıcı ve ifade edici dili geliştirir. Bebeğe kitaptaki resim gösterilip “Bu elma” diye tanıtılarak alıcı dili, sonra “bana elmayı göster” ya da elma resmini gösterip “bu ne?” söyle diyerek ifade edici dili geliştirmeye çalışılır. Doğru cevap B'dir.

I ve II seçenekte verilen bilgiler doğrudur. Ancak 8-12 ay aralığında ise kitabın sayfalarını kaba bir biçimde çevirebilir. Bebekler 12 aylık değil  ancak 18 aya yakın yani 1,5 yaşına doğru resimde herhangi bir şey ters basılmışsa resmin düz halini görmek için çevirir.  Bu  nedenle doğru yanıt D seçeneğidir.