Bilim Eğitiminde Bütünleştirilmiş Program Yaklaşımı

Çocukların gerçek yaşamda kullanacağı becerilere sahip olmalarını sağlamak amacıyla kavramların, kişilerin, konuların ve olayların etkin bir biçimde öğrenilmesini sağlamak için birden fazla disipline ait bilgilerin birlikte kullanımını amaçlayan ve öğrenciler bir tema ya da proje çerçevesinde çalışırken farklı disiplinlerin kendi özelliklerini de koruyarak birbiriyle etkileşim içinde kullanıldığı bir program yaklaşımıdır.

Bütünleştirilmiş yaklaşımda amaç, herhangi bir konunun bir bütün olarak anlamlı bir biçimde öğrenilmesinin yanı sıra aynı konunun farklı disiplinlerle ilişkilendirilerek de öğrenilmesini sağlamaktır.

Kuramın en bilinen savunucusu Gardner (1990), insan beyninin yapısının modüler bir yapıda olduğunu ieri sürmüştür. Beynin sayısal, görsel, dilsel ve duygusal semboller aracılığıyla çalışarak işlemleri gerçekleştirebildiğini ileri sürmüştür. Gardner’a göre her birey birbirinden farklı düşünür ve eğitim tüm bireylerin farklı zekâ alanlarına hitap edebilecek biçimde düzenlenmelidir. Zekâ çok yönlü bir olgu olup geliştirilebilir bir özellik taşımaktadır. Çoklu zekâ kuramının en temel özelliklerinden biri gerçek yaşam sorunlarını çözmeye ve ürün ortaya koymaya odaklanması olarak ifade edilebilir. Zekânın; sözel/ dilbilimsel zekâ, mantıksal/matematiksel zekâ, görsel/uzamsal zekâ, müzikal/ritmik zekâ, bedensel/kinestetik zekâ, kişilerarası/sosyal zekâ, öze dönük/içsel zekâ ve doğa-doğacı zekâ olmak üzere sekiz boyutu vardır.

Gelişimsel uygulamalar, temeli çocukların nasıl geliştiği ve öğrendiğini inceleyen araştırmalara ve etkili erken çocukluk eğitimi hakkında bilinenlere dayanan bir öğretim yaklaşımıdır.

Raporun temel hedefi, okul öncesi eğitim alanında çalışan öğretmen ve diğer uzmanlara çocukların gelişim aşamalarını ve ihtiyaçlarını göz önünde bulunduran öğrenme etkinliklerinin nasıl hazırlanması gerektiği konusunda bir rehber sunabilmektir.

Yaş uygunluğu evrensel olarak kabul gören ve önceden tahmin edilebilen çocuk gelişimi aşamalarına dayanarak “belirli bir yaş aralığında hangi etkinlik, malzeme, etkileşim ve deneyimlerin çocuklar için güvenli, sağlıklı, erişilebilir ve zorlayıcı olacağına ilişkin genel tahminlerde bulunabilmeyi sağlayan insan özellikleri bilgisine dayanarak tanımlanmıştır”.

1997 yılında güncellenen gelişimsel uygulamalar raporunda üç boyutta çocuk gelişimi ilkelerine uygunluk temel alınmıştır. Bunlar: yaş uygunluğu; bireysel uygunluk; kültürel uygunluktur.

Gelişimsel uygulamalar Dewey, Vygotsky, Piaget ve Erikson’un kuramlarına dayanan yapılandırmacı bir öğrenme yaklaşımını savunmaktadır.

Froebel, Piaget ve Montessori gibi bazı kuramcılar oyunu çocuğun işi olarak tanımlamaktadır.

Oyun oynarken çocuk bilgi edinir, çeşitli davranışlarda ustalaşır, somut nesneleri sembolik olarak kullanır, daha önce öğrendiklerini geliştirir, odaklanır, sorun çözer ve
yaratıcılığını geliştirir.

Bu yöntem bağlam-temelli fen öğretimi veya fen-teknoloji-toplum (FTT) yaklaşımı olarak tanımlanır. Bağlam-temelli fen öğretimi fenin tarihî, felsefi ve sosyal boyutlarına odaklanır. Bilimsel anlayış günlük deneyimlerle ilişkilendirilir. Fen-teknoloji-toplum (FTT) yaklaşımı fenin sosyal ve kültürel bağlama katılmasını gerekli kılar.

Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ülkelerinde daha eski bir tarihsel geçmişe sahip olan FTTÇ yaklaşımı Türkiye’de ilk kez 2004 yılında fen eğitimi programlarında FenTeknoloji-Toplum-Çevre adıyla yer bulmuştur. 

FTTÇ öğrenme alanı ile öğrenciler;
• Fen ve teknolojinin doğasını, ikisi arasındaki ilişkiyi, bunların toplum ve çevreyle etkileşimlerini anlar,
• Fen ve teknoloji ile ilgili meselelerde araçları, süreçleri ve stratejileri uygular,
• Yeniliklere karşı eleştirel ve sorumlu tutumlar geliştirmek için gerekli bilgi ve becerileri geliştirir,
• Çeşitli bireysel ve sosyal bağlamlarda bilimsel keşfin gelişimini, teknolojik değişimi, geçmişten günümüze insanların bilgi ve anlayışlarında meydana gelen değişimleri anlar,
• Fen ve teknoloji ile ilgili meselelerde çeşitli değerlerin, bakış açılarının ve kararların farkında olur ve sorumlu bir şekilde hareket eder,
• Bilimsel süreçleri ve teknolojik çözümleri sorgulayarak araştırır,
• Fen ve teknolojiyi kullanarak sorumlu ve yaratıcı çözümler geliştirir

STEM ünitenin başında da belirtildiği gibi; Fen (Science), Teknoloji (Technology), Mühendislik (Engineering) ve Matematik (Mathematics) alanlarının İngilizce karşılıklarının baş harflerinin bir araya getirilmesi ile adlandırılmıştır.

İlk olarak ABD’de ortaya çıkan bu reform hareketi zamanla dünyanın birçok farklı ülkesinde gerçekleştirilen reform dokümanlarında yerini almıştır

STEM eğitimi de bu doğrultuda, ilk ve ortaöğretim düzeyindeki fen ve matematik eğitimi standartlarının yükseltilmesi ve dolayısıyla öğrencilerin fen, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarına yöneliminin
sağlanması ile bireylerin daha önce hiç olmadığı kadar teknolojik gelişmelere dayalı küresel ekonomik koşullarda rekabet içerisinde kalabilmelerini amaçlamaktadır.

STEM eğitiminin uygulamasında iki farklı birleştirme metodunun altını çizmektedir. Bu metotlar içerik entegrasyonu ve bağlam entegrasyonu olarak adlandırılmışlardır.

İçerik entegrasyonu dört alana ait içeriklerin tek bir ünite ya da modülde kaynaştırılması ve farklı alanlara ait genel kavramların bu yolla altının çizilmesi olarak açıklanmıştır.

Bağlam entegrasyonu bir disipline ait içeriklere odaklanıp, diğer disiplinlerin bu içeriğin daha anlamlı ve gerçek dünya ile ilişkili olması için kullanılması fikrine dayanmaktadır.

2013 yılında yürürlüğe konulan Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim Programında farklı materyal, yöntem ve tekniklerle çocukların bireysel farklılıklarının desteklenmesi ve yaratıcılığının geliştirilmesi ön plana çıkarılarak ayrı bir alan olarak ele alınmıştır. Bunun yanı sıra bu programda fen etkinlikleri tanımlanırken çocukları gözlem, araştırma, inceleme ve keşfetmeye yöneltmenin önemi altı çizilmiştir. STEM odaklı etkinliklerin tasarım süreçleri yoluyla çocukların yaratıcılıklarını geliştirme potansiyeli ve tasarım sürecinde kullanılan gözlem, araştırma, inceleme ve keşfetme gibi becerilerin kullanılması STEM odaklı etkinliklerin okul öncesi programına uygunluğunu göstermektedir.