CEZA YARGILAMA HUKUKU

Kanun yolları, yargılama makamlarında verilen hatalı karar veya hükümleri düzeltmeye yönelik olduklarından yalnızca yargılama makamlarınca verilen kararlara karşı kanun yoluna başvurulabilir. Bu kapsamda, hâkim veya mahkeme kararlarına karşı kanun yoluna başvurulabilir; örneğin Cumhuriyet savcılığınca verilen kararlar kanun yolu incelemesine konu olmaz.

Ceza muhakemesi kanununun 272. maddesinde on beş yıl veya daha fazla hapis cezasına ilişkin hükümlerin bölge adliye mahkemelerince resen inceleneceği düzenlenmiştir. Sanık hakkında, on beş yıl veya daha fazla hapis cezası öngören hükümler, taraflarca başvuru olmasa dahi istinaf incelemesine tabi tutulacaktır. Bu durum doktrinde “otomatik istinaf” olarak adlandırılmaktadır.

Kanun yollarının bir diğer özelliği bunlar bakımından aleyhe değiştirme yasağının söz konusu olmasıdır. Bu yasak uyarınca, kanun yoluna sanık lehine başvurulduğunda, kanun yolu incelemesi sonucunda sanık hakkında yeniden verilen hüküm aleyhine kanun yoluna başvurulan hükümden daha ağır bir cezayı içeremez.

Olağan kanun yolları itiraz, istinaf ve temyizden ibarettir. Olağanüstü kanun yolları ise; Cumhuriyet Başsavcısının itirazı, kanun yararına bozma ve yargılamanın yenilenmesidir.

İtiraz kanun yoluna başvuru süresi kanunun ayrıca bir düzenleme yapmadığı hallerde kararın öğrenilmesinden itibaren yedi gündür. İtiraz başvurusu, itiraza konu kararı veren mercie yapılır.

Bölge adliye mahkemelerince istinaf incelemesi sonucunda verilen karar ve hükümlere karşı direnilemez. Bu husus kanunda, “direnme yasağı” olarak adlandırılmıştır. İtiraz ve temyiz kanun yollarına ilişkin hükümler ise saklı kılınarak, bölge adliye mahkemesi kararlarına karşı kanunda öngörülen şartların varlığı halinde itiraz ve temyiz yollarına başvurulması mümkün kılınmıştır.

İstinaf kanun yolundan farklı olarak temyiz başvurusu bakımından hükmün açıklanmasından itibaren on beş günlük süre öngörülmüştür. Hükmün, temyiz başvurusuna hakkı olanların yokluğunda açıklanmış olması durumunda, temyiz süresi hükmün tebliğinden itibaren başlayacaktır.

Kanun koyucu, hukuka aykırılık durumlarından bazılarını hukuka kesin aykırılık olarak nitelendirmiş ve kanunda tek tek saymıştır. Buna göre;
• Mahkemenin kanuna uygun olarak teşekkül etmemiş olması,
• Hâkimlik görevini yapmaktan kanun gereğince yasaklanmış hâkimin hükme katılması,
• Geçerli şüphe nedeniyle hakkında ret istemi öne sürülmüş olup da bu istem kabul olunduğu hâlde hâkimin hükme katılması veya bu istemin kanuna aykırı olarak reddedilip hâkimin hükme katılması,
• Mahkemenin kanuna aykırı olarak davaya bakmaya kendini görevli veya yetkili görmesi,
• Cumhuriyet savcısı veya duruşmada kanunen mutlaka hazır bulunması gereken diğer kişilerin yokluğunda duruşma yapılması,
• Duruşmalı olarak verilen hükümde açıklık kuralının ihlâl edilmesi,
• Hükmün 230 uncu madde gereğince gerekçeyi içermemesi,
• Hüküm için önemli olan hususlarda mahkeme kararı ile savunma hakkının sınırlandırılmış olması,
• Hükmün hukuka aykırı yöntemlerle elde edilen delile dayanması

Olağanüstü kanun yollarından bir diğeri kanun yararına bozma kanun yoludur. Kanun yararına bozma kanun yolu hâkim veya mahkeme tarafından verilen ve istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümler bakımından öngörülmüştür. Kanun yararına bozma kanun yolunun amacı ülke genelinde uygulama birliğinin sağlanmasıdır.

Yargılamanın yenilenmesi başvurusu, hükmü veren mahkemeye yapılır. Mahkeme, yargılamanın yenilenmesi isteminin kabule değer olup olmadığını, duruşma yapmaksızın, değerlendirir. İstemin, kanunda belirlenen şekilde yapılmadığı, yargılamanın yenilenmesini gerektirecek yasal nedenlerin gösterilmediği veya delillerin yeterince açıklanmadığı durumlarda, istem kabule değer görülmeyerek reddedilecektir.