Ceza Muhakemesinde Kanun Yolları

Kanun yolları sistematik olarak olağan kanun yolları ve olağanüstü kanun yolları şeklinde ikiye ayrılır.

Henüz kesinleşmemiş hükümlere karşı başvurulan kanun yolları olağan
kanun yolları, kesinleşmiş hükümlere karşı başvurulan kanun yolları ise olağanüstü kanun yolları olarak adlandırılmaktadır.

Cumhuriyet savcılığınca verilen kararlar kanun yolu incelemesine konu olmaz.

İçtihat birliğinin sağlanması hukuk güvenliği ve kanun önünde eşitlik ilkesi bakımından önemlidir.

Sanık hakkında, on beş yıl veya daha fazla hapis cezası öngören hükümler, taraflarca başvuru olmasa dahi istinaf incelemesine tabi tutulacaktır. Bu durum doktrinde “otomatik istinaf” olarak adlandırılmaktadır.

Cumhuriyet savcısı iddia makamını oluşturuyor olmasına rağmen, savunma makamında yer alan sanık lehine de kanun yoluna başvurabilir.

Şüpheli veya sanığın yasal temsilcisi ve eşi, şüpheli veya sanığa açık olan kanun yollarına süresi içinde kendiliklerinden başvurabilirler (Ceza Muhakemesi Kanunu m. 260).

Olağan kanun yolları itiraz, istinaf ve temyizden ibarettir.

Olağanüstü kanun yolları; Cumhuriyet Başsavcısının itirazı, kanun
yararına bozma ve yargılamanın yenilenmesidir.

Hâkim kararlarına karşı her durumda; mahkeme kararlarına karşı ise kanunun
gösterdiği hallerde itiraz kanun yoluna gidilebilir.

İtiraz kanun yoluna başvuru süresi kanunun ayrıca bir düzenleme yapmadığı hallerde kararın öğrenilmesinden itibaren yedi gündür.

Asliye ceza mahkemesi hâkimi tarafından verilen kararlara yapılacak itirazlarda inceleme merci, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesidir. 

İtiraz kanun yoluna başvurulmuş olması, itiraz edilen kararın uygulanmasına engel olmaz. Ancak bazı durumlarda kararına itiraz edilen hakim veya mahkeme yada inceleme merci kararın yerine getirilmesinin geri bırakılmasına karar verebilir.

Bölge adliye mahkemelerince istinaf incelemesi sonucunda verilen karar ve hükümlere karşı direnilemez. Bu husus kanunda, “direnme yasağı” olarak adlandırılmıştır. Bölge adliye mahkemesi karar ve hükümlerine karşı direnilemez; bunlara karşı herhangi bir kanun yoluna gidilemez. İtiraz ve temyize ilişkin hükümler saklıdır (Ceza Muhakemesi Kanunu m. 284).

•Mahkemenin kanuna uygun olarak teşekkül etmemiş olması,
•Hâkimlik görevini yapmaktan kanun gereğince yasaklanmış hâkimin hükme katılması,
• Geçerli şüphe nedeniyle hakkında ret istemi öne sürülmüş olup da bu istem kabul
olunduğu hâlde hâkimin hükme katılması veya bu istemin kanuna aykırı olarak reddedilip hâkimin hükme katılması,
• Mahkemenin kanuna aykırı olarak davaya bakmaya kendini görevli veya yetkili görmesi,
• Cumhuriyet savcısı veya duruşmada kanunen mutlaka hazır bulunması gereken diğer
kişilerin yokluğunda duruşma yapılması,
• Duruşmalı olarak verilen hükümde açıklık kuralının ihlâl edilmesi,
• Hükmün 230 uncu madde gereğince gerekçeyi içermemesi,
• Hüküm için önemli olan hususlarda mahkeme kararı ile savunma hakkının sınırlandırılmış olması,
• Hükmün hukuka aykırı yöntemlerle elde edilen delile dayanması.

İstinaf kanun yolundan farklı olarak temyiz başvurusu bakımından hükmün açıklanmasından itibaren on beş günlük süre öngörülmüştür.

Yargılamanın yenilenmesi başvurusu, hükmü veren mahkemeye yapılır.

• Duruşmada kullanılan ve hükmü etkileyen bir belgenin sahteliğinin anlaşılması,
• Yemin verilerek dinlenmiş olan bir tanık veya bilirkişinin hükmü etkileyecek biçimde hükümlü aleyhine kasıt veya ihmal ile gerçek dışı tanıklıkta bulunduğunun veya oy verdiğinin anlaşılması
• Hükme katılmış olan hâkimlerden birinin, hükümlünün neden olduğu kusur dışında,
aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek biçimde görevlerini yapmada kusur etmiş olması
• Ceza hükmü hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayandırılmış olup da bu hükmün kesinleşmiş diğer bir hüküm ile ortadan kaldırılmış olması,
• Yeni olaylar veya yeni deliller ortaya konulup da bunların yalnız başına veya önceden
sunulan delillerle birlikte göz önüne alındıklarında sanığın beraatini veya daha hafif bir cezayı içeren kanun hükmünün uygulanması ile mahkûm edilmesini gerektirecek nitelikte olması,
• Ceza hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin ve hükmün bu aykırılığa dayandığının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması veya ceza hükmü aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmiş olması.

• Duruşmada sanığın veya hükümlünün lehine ileri sürülen ve hükme etkili olan bir
belgenin sahteliğinin anlaşılması,
• Hükme katılmış olan hâkimlerden birinin, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza
ile mahkûmiyetini gerektirecek nitelikte olarak görevlerini yapmada sanık veya hükümlü lehine kusur etmiş olması,
• Sanığın beraat ettikten sonra suçla ilgili olarak hâkim önünde güvenilebilir nitelikte
ikrarda bulunmuş olması

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın itirazının sanık lehine olması durumunda otuz günlük süre geçerli değildir. Sanık lehine itiraz herhangi bir süreye bağlı değildir.