Deliller

Ceza muhakemesi, suç şüphesinin yetkili makamlarca (Cumhuriyet savcısı ve emrindeki adli kolluk görevlisi) öğrenilip, bu şüphe yenilinceye
kadar geçen süreç olarak tanımlanabilir.

Genel bir ifadeyle delil, ceza muhakemesinin konusunu oluşturan hayat olayın ispatında kullanılan araçlar şeklinde tanımlanabilir.

İspat, bir olay veya sürecin yaşanıp yaşanmadığı, yaşandıysa nasıl yaşandığı, bu olayı gerçekleştiren kişinin hakkında iddianame düzenlenmiş olan kişi olup olmadığı konusunda karar vermesi gereken süjede (mahkeme/hakim) kanaat oluşturma faaliyetidir.

İspatın konusunu esas olarak iddianamede unsurları gösterilen suça ilişkin fiil oluşturmakla birlikte (CMK m. 225/1), ispat faaliyeti tali olayları
da kapsar.

İspat faaliyetinin amacı, ceza muhakemesinin de amaçlarından birisi olan “maddi gerçeğe
ulaşmak”tır.

• Delil muhakemeye konu olayın tamamı veya bir bölümünü ispata yaramalıdır (CMK m. 206/2-b).
• Beş duyu organımızla algılanabilir nitelikte olmalıdır.
• Elde edilebilir nitelikte olmalıdır.
• Hukuka uygun yollardan elde edilmiş olmalıdır (Ay. m. 38/6, CMK m. 206/2-a, 217/2, 230/1-b,
289/1-i).
• Delil, sağlam ve güvenilir olmalıdır.
• Delil, müşterek olmalıdır (CMK m. 217/1).
• Delil, akılcı ve bilim tarafından kabul edilebilir olmalıdır.

Doğrudan delil, muhakemenin konusunu oluşturan ana olayı doğrudan ispat edebilen, geçmişte
yaşanmış hayat olayının senaryosunu yazabilen delildir

Tesadüfi deliller, bir suça ilişkin delil araştırma ve elde etme faaliyeti çerçevesinde muhakemenin konusunu oluşturan suç dışındaki bir suça ilişkin elde edilen delillerdir. 

Beyan delilleri şüpheli veya sanığın beyanı, mağdurun beyanı ve tanığın beyanıdır.

Şüpheli veya sanığın beyanı iki şekilde elde edilebilir. Birincisi ifade alma veya sorgu; ikincisi ise
yer gösterme işlemidir.

Tanık, soruşturma veya kovuşturmaya konu olay hakkında beş duyusuyla elde ettiği bilgileri, tanık dinlemeye yetkili makama aktaran kimsedir.

Keşif, maddi gerçeğe ulaşabilmek için olay ve durumun oluş nedenlerini anlayabilmek üzere yerinde yapılan incelemedir.

Bilirkişi, çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren bir konuda, oy ve görüşüyle hakim,
mahkeme veya soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısına yardımcı olan kişidir.

Bilirkişiler, bölge adliye mahkemelerinin yargı çevreleri esas alınmak suretiyle bilirkişilik bölge
kurulu tarafından hazırlanan listede yer alan kişiler arasından seçilir.

Bununla birlikte görevlendirme yapılan yere daha yakın olması halinde, diğer bölge kurulunun listesinden atama yapılabilir (CMK m. 64/1).

Listelerde konunun uzmanı yoksa, gerekçesi gösterilmek koşuluyla liste dışından atama yapılabilir (CMK m. 64/2).

Kamu görevlileri, bağlı bulundukları kurumla ilgili davalarda bilirkişi olarak atanamazlar (CMK m. 64/3).

Bilirkişi atama yetkisi kural olarak, hakim veya mahkemeye aittir (CMK m. 63/2).

Delillerin ortaya konulması (ikamesi), delillerin duruşmaya getirilip yargılama makamının huzurunda
tartışılmasını ifade etmektedir.

Delillerin tartışılmasından maksat, muhakeme süjelerinin ortaya konulan her delille ilgili mümkünse soru sorabilmeleri, delile ilişkin görüş ve açıklamalarını bildirebilmeleridir.

Delillerin tartışılmasında söz sırasıyla katılan veya vekiline, Cumhuriyet savcısına, sanığa veya
müdafiine veya kanuni temsilcisine verilir (CMK m. 216/1). Cumhuriyet savcısı, katılan veya vekili,
sanığın, müdafiinin veya kanuni temsilcisinin açıklamalarına; sanık veya müdafii ya da kanuni temsilcisi de Cumhuriyet savcısının ve katılanın veya vekilinin açıklamalarına cevap verebilir (CMK m. 216/2).

Delilleri takdir yetkisi yargılamayı yapan mahkemeye aittir. 

Mahkemenin hükmünün keyfi olup olmadığı gerekçesiyle denetlenebilecektir. Bu sebeple Mahkemenin hükmü gerekçeli olmak zorundadır (CMK m. 34). Hükmün gerekçesinde gösterilecek hususlar da Kanunda ayrıntılı olarak düzenlenmiştir (CMK m. 230).