Ceza Yargılamasına İlişkin Temel Bilgiler
Ceza yargılama hukukunu tanımlayınız.
Devletin yargı gücünü temsil eden adalet organlarının, bir suçun işlenip işlenmediği konusunda ortaya çıkan ceza uyuşmazlığını çözerken izleyecekleri yöntemi gösteren kurallardan oluşan hukuk dalıdır.
Ceza yargılaması hukuku, hukukun hangi dallarını kapsamına alır, inceler, açıklayınız.
Ceza yargılaması hukuku, yargılama hukukunun bir dalıdır ve kamu hukukuna dahildir. Bu hukuk dalı gücünü temsil eden adalet organlarının, bir suçun işlenip işlenmediği konusunda ortaya çıkan ceza uyuşmazlıklarını çözerken izleyecekleri yöntemi gösteren kurallardan oluşur.
Ceza yargılamasının amacını kısaca açıklayınız.
Şüpheli/ sanığın haklarını, saygılı bir şekilde, onun suçu işleyip işlemediği konusunda maddi gerçeği ortaya çıkarmaktır.
Soruşturma evresi, kovuşturma evresi, iddianame nedir, kısaca açıklayınız.
Yetkili mercilerce suç şüphelisinin öğrenilmesinden iddianamenin mahkeme tarafından kabulüne kadar geçen evreye “soruşturma” evresi, iddianamenin mahkeme tarafından kabulüyle başlayıp hükmün kesinleşmesine kadar geçen evreye “kovuşturma” evresi denir. İddianame, şüphelinin cezalandırılması talebini içeren bir belgedir.
Ceza yargılaması hangi evrelerden oluşur, kısaca açıklayınız.
Ceza yargılaması 1) (dar anlamda) soruşturma evresi, 2) iddianamenin değerlendirilmesi (ara muhakeme) ve 3) kovuşturma evresi olmak üzere üç aşamada tamamlanır.
Ceza yargılaması soruşturma evresindeki işleyişi kısaca açıklayınız.
Cumhuriyet savcısı delil toplar, koruma altına alır ve iddiayı oluşturur. Savcılık soruşturma evresi sonunda elde edilen delillere göre ya kamu davası açılması talebiyle iddianame düzenler ya da kamu davası açılması için gerekli koşullar oluşmadığından kovuşturmaya yer olmadığına karar verir.
İddianamenin değerlendirilmesi (ara muhakeme) devresinde neler yapılır, yazınız.
İddianamenin yetkili ve görevli mahkemenin ilgili defterlerine kaydı ile başlar ve iddianamenin kararı ile sona erer. İddianamenin kabulü kararı, hem ara muhakemenin hem de soruşturma evresinin son işlemidir. Bu işlemle kamu davası açılmış olur.
Ceza yargılaması hukukunda “kovuşturma” evresini kısaca açıklayınız.
İddianamenin kabulü kararı ile başlayıp hükmün kesinleşmesine kadar geçen evreyi ifade eder. Mahkeme önünde gerçekleşen bu evrede, önce duruşma hazırlığı yapılır. Sonra mahkeme duruşmayı açar. Duruşmada mahkeme kural olarak iddia ve savunma makamlarını dinler, iddianameyle kendisine bildirilmiş olan tüm delilleri kendi önünde tartışır ve son sözü sanığa vererek duruşmayı kapatır.
Ceza yargılamasının kaynakları nelerdir, kısa bilgi veriniz.
5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu kaç kitaptan oluşmaktadır? Birinci kitabın birinci kısmında yer alan başlıkları yazınız.
Bu kanun yedi kitaptan oluşmaktadır. Birinci kitabın birinci kısmında kapsam ve tanımlar, görev ve yetki başlıkları yer almaktadır
Anayasa’da yer alan ceza muhakemesi ilkelerini kısaca açıklayınız.
Kişi güvenliği, adil yargılama, kanuni hâkim ilkesi, masumluk karinesi, kimsenin suçlayıcı beyanda bulunmayı zorlamaması, mahkemelerin bağımsızlığı, hâkimlik ve savcılık güvencesi, duruşmaların açık, kararların gerekçeli olması, Anayasa’da yer alan ceza muhakemesi ilkeleridir.
Ceza yargılama kurallarının zaman, yer ve kişi yönünden uygulamasını açıklayınız.
Türk kanun koyucusu tarafından konulan ceza muhakemesi normlarının uygulanabileceği yer bakımından da sınırları vardır. Bu normların nerelerde uygulanıp nerelerde uygulanmayacağının tesbiti gerekmektedir. Kural olarak ülke veya ülke sayılan alanlarda bulunan herkese uygulanacak olan ceza muhakemesi normlarının uygulanması bakımından istisna tutulan kişiler de söz konusu olabilmektedir.
Ceza yargılaması kurallarının zaman yönünden uygulanmasında benimsenen ilke derhal uygulanma ilkesidir.Ceza uygulaması kurallarının zaman yönünden uygulanmasında benimsenen “derhal uygulama ilkesi”ni kısaca açıklayınız.
Muhakeme kanunlarının zaman bakımından uygulanmasında kural olarak “derhal uygulama ilkesi” geçerlidir. Her muhakeme, işlemi, işlemin yapılacağı tarihte yürürlükte olan kanun hükümlerine göre yerine getirir.
Derhal uygulama ilkesinin istisnası ne demektir, kısa bilgi veriniz.
Derhal uygulama kuralları haksızlıklara yol açacaksa, en doğrusu geçiş dönemi için kanunda istisnai hükümler kabul etmektir. Öğretide derhal uygulamanın haksızlıklara yol açtığı durumlarda, hukukun temel ilkelerinden olan kazanılmış haklara saygı ve eşitlik ilkesi göz önünde tutularak bu haksızlığın giderilmesi önerilmektedir.
Derhal uygulama ilkesinin sonuçlarını yazınız.
1) Usul işlemleri daima o işlemin yapılacağı anda yapılmalıdır, 2) yeni usul kuralının uygulanmasında o kuralın sanığın lehinde veya aleyhinde olması herhangi bir rol oynamaz, 3) Yürürlükteki kanuna uygun olarak bir kez yapılmış olan işlemler sonunda değişse de geçersiz olmaz, 4) Kanuna göre henüz yapılmamış işlemler , artık yeni kanuna göre yapılır.
Ceza yargılaması kurallarının yer yönünden uygulanmasını açıklayınız.
Bu konuda “ülkesellik (mülkilik) ilkesi” benimsenir. Buna göre Türk mahkemelerinin bir suçu yargılama konusunda milli yargı yetkisinin bulunduğu durumlarda yargılama Türk Ceza Mahkemesi Kanunu hükümlerine göre yapılır. Ancak bazı durumlarda Türkiye’de yürütülen yargılama kapsamında başka ülkelerde de muhakeme işlemi yapılması gerekebilir.
“Ne (non) bis in idem” ilkesini kısaca açıklayınız.
Aynı konuda aynı kişi için evvelce verilmiş bir hüküm veya açılmış bir dava varsa, tekrar yargılama yapılmaması, yani “ne bis idem” ilkesi uluslararası sözleşmede yerini almıştır.
Ceza yargılamasında hâkim olan “masumluk karinesi”nden yararlanma ilkesini kısaca açıklayınız.
Bu ilke, adli makamların açıklama ve işlemleriyle henüz yargı kararlarıyla suçluluğu kesinleşmemiş bir kişinin suçlu olarak ilan edilmemesi anlamındadır.
Ceza yargılamasına hâkim olan “yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı” ilkesini kısaca açıklayınız.
Bu ilke, mahkemelerin, yürütme ve davanın tarafların kontrolünde olmamasını ifade eder.
Doğal hâkim ilkesi nedir, kısaca açıklayınız.
Bu ilke kişinin kendisine isnat edilen suç tarihinden önce kanunda kurulmuş bir mahkeme önünde yargılanma hakkını ifade eder.