CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU

Sanık veya hükümlünün aleyhinde yargılamanın yenilenmesi nedenleri şunlardır (CMK
m.314):
1) Duruşmada sanığın veya hükümlünün lehine ileri sürülen ve hükme etkili olan bir
belgenin sahteliğinin anlaşılması,
2) Hükme katılmış olan hâkimlerden birinin, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir
ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek nitelikte olarak görevlerini yapmada sanık
veya hükümlü lehine kusur etmiş olması,
3) Sanığın, beraat ettikten sonra suçla ilgili olarak hâkim önünde güvenilebilir nitelikte ikrarda bulunması.

Temyize konu olan kararlar şunlardır: 1) İstinafta verilen başvurunun reddi (ilk derece
mahkemesinin kararını onama) kararı, 2) İstinafta duruşma sonunda verilen hükümler.

Yukarıdaki ifadelerin hepsi doğrudur.

20.10.1975 gün ve 7/9 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı’na göre, kanun yoluna başvurabilmesi için müdafiin vekâletnamesinin bulunması şart değildir.

Hâkim veya mahkeme kararına karşı itiraz, yasanın ayrıca hüküm koymadığı hâllerde CMK m.35’e göre ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde yapılmalıdır.

İstinaf, ceza muhakemesinde ikince derecede yer alan bir kanun yoludur. Bu kanun yolunun en önemli özelliği, maddi meselenin (olayın gerçekleşip gerçekleşmediğinin veya gerçekleşme şeklinin) ceza muhakemesinde ikince dereceyi oluşturan ve üst dereceli bir mahkeme olan bölge adliye mahkemelerinde yeniden incelenmesine imkân sağlamasıdır.

Temyiz kanun yoluna başvuruları Yargıtay inceler.

Temyiz talebinin reddini gerektiren nedenlerin bulunmadığı tespit edildiğinde esasın incelenmesine geçilir. Yargıtay incelemesi esas olarak dosya üzerinden yapılır. Ancak on yıl veya daha fazla hapis cezasına ilişkin hükümlerde, Yargıtay, incelemelerini uygun görmesi halinde duruşma yoluyla yapabilir.

Kanun yararına bozma, istinaf ve temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen kararlara karşı başvurulan olağanüstü bir kanun yoludur.

Yargılamanın yenilenmesi ancak istek üzerine olur. Mahkeme kendiliğinden yargılamanın yenilenmesine karar veremez.

Kesinleşmemiş kararlara karşı gidilen kanun yollarına dar anlamda kanun yolu veya olağan kanun yolu; kesinleşmiş kararlara karşı gidilen kanun yollarına ise geniş anlamda
kanun yolu veya olağanüstü kanun yolu denir. Birinci grubu itiraz, istinaf ve temyiz; ikinci
grubu ise Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın itirazı (olağanüstü itiraz), kanun yararına
bozma (yazılı emir) ve yargılamanın yenilenmesi oluşturur.

Kesinleşmemiş kararlara karşı gidilen kanun yollarına dar anlamda kanun yolu veya olağan kanun yolu; kesinleşmiş kararlara karşı gidilen kanun yollarına ise geniş anlamda
kanun yolu veya olağanüstü kanun yolu denir. Birinci grubu itiraz, istinaf ve temyiz; ikinci
grubu ise Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın itirazı (olağanüstü itiraz), kanun yararına
bozma (yazılı emir) ve yargılamanın yenilenmesi oluşturur.

Kanun yoluna başvurmada yapılan yanlışlıklar, kanun yolunun nitelendirilmesinde veya
merciinin seçiminde hata şeklinde ortaya çıkabilir (CMK m.264/1). Kanun yoluna başvurmada yapılan bu tür hatalar, başvuranın hakkını ortadan kaldırmaz. Kanun yoluna
başvuru yanlış mercie yapıldığında, bu merci başvuruyu derhâl görevli ve yetkili olan
mercie gönderir (CMK m.264/2).
Kanun yoluna başvurma konusunda hata yapan Cumhuriyet savcıları bu hatalarından
yararlanamaz. Başvuru süresi geçmemişse hata yapan Cumhuriyet savcısının başvuruyu
düzelterek yetkili mercie vermesi gerekir

Hâkim veya mahkeme kararına karşı itiraz, yasanın ayrıca hüküm koymadığı hâllerde
CMK m.35’e göre ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde yapılmalıdır.

İtiraz üzerine ilk defa sulh ceza hâkimliği tarafından verilen tutuklama kararlarına
itiraz edilmesi durumunda da yukarıdaki (CMK m.268/3-a’daki ) usul uygulanır.
Ancak ilk tutuklama talebini reddeden sulh ceza hâkimliği, tutuklama kararını itiraz mercii olarak inceleyemez

Kararına itiraz edilen hâkim veya mahkeme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir, yerinde görmezse en çok üç gün içinde itirazı incelemeye yetkili olan üst mercie gönderir

Ceza muhakemesine davasız (talepsiz) yargılama olmaz ilkesi hâkimdir. Ancak on beş yıl
ve daha fazla hapis cezalarına ilişkin hükümler bölge adliye mahkemesince talep olmaksızın re’sen (kendiliğinden) istinaf incelemesine konu olur (CMK m.272/1, 2). Bu hâl ceza
muhakemesinde davasız yargılama olmaz ilkesinin istinasını oluşturur.

Dosya kendisine gönderilen ilgili bölge adliye ceza mahkemesi dairesi, ön inceleme yaparak başvurunun usulden kabul edilip edilemeyeceğini inceler. Bu ön incelemede şu konular değerlendirilir:
- Bölge adliye mahkemesinin yetkili olup olmadığı: İncelemeyi yapan bölge adliye
mahkemesi yetkili değilse dosyanın yetkili olan bölge adliye mahkemesine gönderilmesine karar verilir.
- İstinaf başvuru koşullarının gerçekleşip gerçekleşmediği yani başvurunun süresinde yapılıp yapılmadığı, incelenmesi istenen kararın bölge adliye mahkemesinde
incelenebilecek kararlardan olup olmadığı, başvuranın başvuru hakkının bulunup
bulunmadığı. Bu koşullardan birinin gerçekleşmediğini tespit eden bölge adliye
mahkemesi istinaf başvurusunun reddine karar verir (CMK m.279).
Bölge adliye mahkemesinin yetkili bölge adliye mahkemesine gönderme kararları ve
istinaf başvurusunun reddine ilişkin kararları itiraza tabidir (CMK m.279/1).

İstinaf Yasağı Kapsamında Kalan Kararlar
1) Hapis cezasından çevrilen adli para cezaları hariç olmak üzere, sonuç olarak belirlenen üçbin Türk lirası dâhil adli para cezasına mahkûmiyet hükümlerine
2) Üst sınırı beş yüz günü geçmeyen adli para cezasını gerektiren suçlardan beraat
hükümlerine,
3) Kanunlarda kesin olduğu yazılı bulunan hükümlere, karşı istinaf yoluna başvurulamaz.

Temyiz süresi, hükmün açıklanmasından itibaren on beş gündür.