CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU

Koruma tedbirlerinin geçici olması, haklı bir neden kalmadığında ya da hüküm verildiğinde veya öngörülen üst süre dolduğunda koruma tedbirinin sona ermesi
demektir.

Koruma tedbirlerine başvurulabilmesi için aranan ön şartlar ise şunlardır:

1)Koruma tedbirinin kanunla düzenlenmiş olması,

2)suçun işlendiğine dair belirli derecede suç şüphesinin bulunması,

3)gecikmede tehlike bulunması,

4)tedbire başvurulmasının haklı görünmesi ve

5)koruma tedbiri ile işin önemi veya muhtemel ceza arasında orantı bulunması.

Bütün koruma tedbirlerine suçun işlendiğine dair şüphe üzerine başvurulabilir. Bu şüphe birçok koruma tedbirinde “kuvvetli şüphe sebepleri” olarak gösterilmiştir.

Polis;
a) Meşru savunma hakkının kullanılması kapsamında,
b) Bedenî kuvvet ve maddî güç kullanarak etkisiz hale getiremediği direniş karşısında, bu direnişi kırmak amacıyla ve kıracak ölçüde,
c) Hakkında tutuklama, gözaltına alma, zorla getirme kararı veya yakalama emri verilmiş olan kişilerin ya da suçüstü halinde şüphelinin yakalanmasını sağlamak
amacıyla ve sağlayacak ölçüde,
d) Kendisine veya başkalarına, iş yerlerine, konutlara, kamu binalarına, okullara, yurtlara, ibadethanelere, araçlara ve kişilerin tek tek veya toplu halde bulunduğu açık veya kapalı alanlara molotof, patlayıcı, yanıcı, yakıcı, boğucu, yaralayıcı ve benzeri silahlarla saldıran veya saldırıya teşebbüs edenlere karşı, saldırıyı etkisiz kılmak amacıyla ve etkisiz kılacak ölçüde, silah kullanmaya yetkilidir.

Yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre, on iki saatten fazla olamaz.

Buna göre, fiili işlediği sırada on iki (sağır-dilsizlerde on beş) yaşını doldurmamış olanlar suç nedeniyle yakalanamaz ve hiçbir şekilde suç tespitinde kullanılamazlar.

Kural olarak, soruşturma evresinde çağrı üzerine gelmeyen veya çağrı yapılamayan şüpheli hakkında, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından yakalama emri düzenlenebilir.

Polisin, kişileri ve araçları durdurarak kimliklerini sorma yetkisi vardır.

Tutuklama, suçlu olduğu konusunda henüz kesin hüküm bulunmayan ancak suç işlediği yönünde kuvvetli şüphe bulunan kişinin özgürlüğünün hâkim kararıyla geçici olarak kaldırılmasıdır.

Koruma tedbiri ile işin önemi veya muhtemel ceza arasında orantısızlık bulunması koruma tedbirlerinin ön şartlarından biri değildir. Koruma tedbiri ile işin önemi veya muhtemel ceza arasında orantı bulunması önşarttır.

Ceza muhakemesinde yargılamanın yapılabilmesi veya ileride verilecek hükmün yerine getirilebilmesi amacıyla bazı önlemlere başvurulması koruma tedbiri demektir.

Suç işlediği yönünde hakkında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunan kişinin gözaltına alınma işleminden önce özgürlüğünün geçici olarak ve fiilen kısıtlanarak denetim altına alınmasına adli yakalama adı verilir.

Yakalamadan sonra, savcının yazılı emriyle (kararıyla) geçilen hukuki duruma gözaltı adı verilir.

Gözaltı süresi, bireysel olarak işlenen suçlarda, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren yirmi dört saati geçemez.

Suçlu olduğu konusunda henüz kesin hüküm bulunmayan ancak suç işlediği yönünde kuvvetli şüphe bulunan kişinin özgürlüğünün hâkim kararıyla geçici olarak kaldırılmasına tutuklama adı verilir.

Tutuklamanın orantısız olması, tutuklamanın biçimsel koşullarından biri değildir.

Tutuklamanın işlevini görecek alternatif tedbirlere adli kontrol adı verilir.

Hâkim tarafından belirlenen yerlere, belirtilen süreler içinde düzenli olarak başvurmama, adli kontrol kapsamında söz konusu olabilecek yükümlülüklerden biri değildir.

Adli kontrol tedbirine, soruşturma evresinde, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi karar verir.