CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU

Geçici olması

Araç olması

Tedbirin yargılama süresini kısaltması

İdari yakalama hâlinde hem gözaltına alma hem muhafaza altına alma söz konusudur

Suçun şikayete tabi bir suç olması

Kişinin denetim ve gözetim altına alınmasıdır

Yakalama esnasında polisin zor kullanma yetkisi yoktur

Şüphelinin polis merkezinde sorgulanması

Yakalamadan sonra zorunlu olması

4 gün

Yasa’da her bir koruma tedbirinin şartları ayrı ayrı belirlenmiştir. Koruma tedbirlerine
başvurulabilmesi için aranan ön şartlar ise şunlardır: 1)Koruma tedbirinin kanunla düzenlenmiş olması, 2)suçun işlendiğine dair belirli derecede suç şüphesinin bulunması, 3)
gecikmede tehlike bulunması, 4)tedbire başvurulmasının haklı görünmesi ve 5)koruma
tedbiri ile işin önemi veya muhtemel ceza arasında orantı bulunması

Anayasa’nın 13. maddesi gereğince temel hak ve özgürlüklere müdahaleler ancak kanunla düzenlenebilir. Koruma tedbirlerinin her biri temel bir hakka saldırı teşkil eder. Bu
nedenle koruma tedbirlerinin kanunla düzenlenmesi esastır.

Koruma tedbirleri geçicidir ve muhakeme hukuku açısından araç (vasıta) olma özelliği
gösterirler. Koruma tedbirlerinin geçici olması, haklı bir neden kalmadığında ya da hüküm verildiğinde veya öngörülen üst süre dolduğunda koruma tedbirinin sona ermesi
demektir. Doğru cevap C'dir.

Yakalama idari (önleyici) veya adli nitelikte olabilir. İdari (önleme) yakalaması, polisin kişilerin huzurunu, güvenliğini, canını ve malını korumak amacıyla yaptığı yakalamadır. Örneğin polisin sarhoşları, akıl hastalarını yakalaması gibi. İdari yakalama hâlinde gözaltına alma söz konusu olmayıp muhafaza altına alma söz konusudur (YGİY m.4). Polisin önleme yakalama yetkisi PVSK m.13’te düzenlenmiştir. Adli yakalama, suç işlediği yönünde hakkında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunan kişinin gözaltına alınma işleminden önce özgürlüğünün geçici olarak ve fiilen kısıtlanarak denetim altına alınmasını ifade eder (YGİY m.4). Adli yakalama işlemi fiili durumdan kaynaklanabileceği gibi yazılı bir karara da dayanabilir. Birinci hâlde fiili yakalamadan, ikinci hâlde ise müzekkereli yakalamadan söz edilir. Fiili yakalamanın koşulları, yakalamayı yapacak kişilerin sıfatına göre değişir. Bu koşullar dışında yakalama hukuka aykırı olur ve yakalananların, uğradıkları her türlü maddi ve manevi zararı Devletten isteme hakları doğar (CMK m.141/1; Ay m.19; AİHS m.6/1). Resmî sıfatı bulunmayan kişilerin şu hâllerde suç faillerinin özgürlüğünü kısıtlama yani yakalama yetkisi kabul edilmiştir (CMK m.90/1): 1)Kişiye suçu işlerken (suçüstünde) rastlama (gerçek suçüstü hâli), 2)suçüstü bir fiilden dolayı izlenen bir kişinin kaçma olasılığının bulunması veya hemen kimliğini belirleme olanağının bulunmaması (CMK m.90/1). Doğru cevap D'dir.

Yakalama, kişinin denetim ve gözetim altına alınmasıdır. Yakalamanın belli bir şekli yoktur. Kişinin hareket özgürlüğünün kaldırılması yeterlidir. Ayrıca yakalamaya başvurulacağının kişiye önceden tebliği gerekmez. Yakalamayı gerçekleştirirken PVSK m.16 kapsamında polisin belli koşullar altında silah kullanmasına cevaz verilmiştir. Gözaltı Yönetmeliği’ne göre, yakalanan kişinin kaçmasını, kendisine veya başkalarına zarar vermesini önlemek amacıyla kaba üst araması yapılarak, silah ve bunun gibi unsurlardan arındırılması sağlanır. Yakalama sırasında suçun iz, emare, eser ve delillerinin yok edilmesini veya bozulmasını önleyecek tedbirler alınır (YGİY m.6/2,3). Delil elde etmek için ayrıntılı bir arama yapılamaz. Ancak üstten yapılan kaba aramada silah şüphesi duyulursa yakalananın kıyafetlerinin içine bakılabilir. Doğru cevap B'dir.

Toplu suçlarda gözaltı, delillerin toplanmasındaki güçlük veya şüpheli sayısının çokluğu nedeniyle her defasında bir günü geçmemek üzere, üç gün süreyle uzatılabilir. Bunun için Cumhuriyet savcısı tarafından yazılı emir verilmesi gerekir. Kolluk, gözaltı süresini uzatamaz. Gözaltı süresinin uzatılması emri, gözaltına alınana derhâl tebliğ edilir (CMK m.91/3, Ay m.19). Toplu suçlarda gözaltı süresi çekirdek süre ve uzatmalarla birlikte en fazla dört gün olabilir. Doğru cevap C'dir.

Yakalama işlemine, gözaltına alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet
savcısının yazılı emrine karşı, yakalanan kişi, müdafi veya yasal temsilcisi, eşi ya da birinci veya ikinci derecede kan hısımı, hemen serbest bırakılmayı sağlamak için sulh ceza
hâkimine başvurabilir. Sulh ceza hâkimi, incelemeyi evrak üzerinde yaparak derhâl ve
nihayet yirmi dört saat dolmadan başvuruyu sonuçlandırır. Doğru cevap D'dir.

Tutuklama, ihtiyari bir koruma tedbiridir. Tutuklama mecburiyeti yoktur. Tutuklamanın
iki maddi koşulu vardır:
1. Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin bulunması,
2. Yasa’da gösterilen tutuklama nedenlerinden birinin gerçekleşmesi. Tutuklama kararı verilebilmesi için bu iki koşulun birlikte gerçekleşmiş olması gerekir. B dışında diğer seçenekler tutuklamanın şekli koşullarıdır. Doğru cevap B'dir.

Somut delillere dayanmayan soyut suç şüphesi, tutuklama kararı verilebilmesi için yeterli
değildir. Bu açıdan, tutuklama kararı verilebilmesi için tutuklamanın talep edildiği andaki
delillere göre, kişinin fail veya suç ortağı olarak bir suçu işlediği konusunda kuvvetli bir
şüphe duyulmalıdır. Öyle ki burada kamu davası açılması için aranandan daha kuvvetli
bir şüphe aranmalıdır. Zira, tutuklama kişi özgürlüğünü ortadan kaldıran çok ağır bir
tedbirdir. Kamu davasının açılması için yeterli şüpheyi (delili) kâfi gören (CMK m.170/1)
yasa koyucu, tutuklama için somut delillere dayanan kuvvetli şüphe bulunmasını aramıştır (CMK m.100/1). Doğru cevap D'dir.

Soruşturma evresinde şüphelinin tutuklanmasına Cumhuriyet savcısının istemi üzerine
sulh ceza hâkimi tarafından karar verilir. Kovuşturma evresinde sanığın tutuklanmasına, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine veya re’sen mahkemece karar verilir. Kanun yolları aşamasında tutuklama kararı verilemez ancak tutukluluğun sona ermesine karar verilebilir.  Kişi özgürlüğünü kaldırmaya yönelik çok ağır bir önlem olması nedeniyle tutuklamaya
karşı kanun yoluna başvurulabilir (Ay m.19/8). Tutuklama kararına (CMK m.101/5), tutukluluğun devamına, tutukluluğun kaldırılmasına veya tutuklama yerine adli kontrol uygulanmasına ilişkin kararlara karşı itiraz edilebilir (CMK m.105,104/2). Doğru cevap E'dir.

Tutuklama kararları kural olarak en çok otuz gün hüküm ifade eder. Soruşturma evresinde, sulh ceza hâkiminin zorunlu savcı olarak görev yaptığı hâller hariç sulh ceza
hâkiminin re’sen şüphelinin serbest bırakılmasına karar vermesi söz konusu değildir
(CMK m.163). Bu evrede de en geç otuz günün sonunda Cumhuriyet savcısının istemi
üzerine sulh ceza hâkimi tarafından tutukluluğun devamı konusunda karar verilmelidir (CMK m.108/1). Aynı hakka şüpheli (ve/veya müdafii) de sahiptir (CMK m.108/2). Kovuşturma evresinde tutukluluk hâlinin devam edip etmeyeceğine mahkeme karar
verir. CMK m.108/3 gereğince, tutukevinde bulunan sanığın tutukluluk hâlinin devamının gerekip gerekmeyeceğine, her oturumda (celsede) veya koşullar gerçekleştiğinde oturumlar arasında ya da otuzar günlük süreler içinde re’sen karar verilir. Doğru cevap B'dir.

Adli kontrol, tutuklama koruma tedbiri yerine uygulanan bir tedbirdir. Bu nedenle tedbirin uygulanabilmesi için gerekli olan tek şart tutuklamanın koşullarının gerçekleşmiş olmasıdır.
Tutuklama yasağı öngörülen hâllerde de adli kontrole ilişkin hükümler uygulanabilir
(CMK m.109/2). Adli kontrole ilişkin kararlara itiraz edilebilir (CMK m.11/2). Doğru cevap C'dir.