CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU

Tanık, kendisine karşı yürütülmeyen bir ceza soruşturmasında, olay hakkında beş duyusu ile edindiği bilgiyi, adli makamlar huzurunda ifadesi ile açığa vuran kimsedir. Küçük çocuklar ve akıl hastaları da dâhil herkes tanık olma ehliyetine sahiptir.Tanık, ispat konusu olayı beş duyusuyla algılamış olabileceği gibi ispat konusu olaydan sonra olay mahallîne gelmiş veya başka kişilerden olayı duymuş da olabilir. Cumhuriyet savcısı, bir olayın tanığı olabileceği gibi mağduru da olabilir ya da ikrarın tanığı olabilir. Müdafi, sır sahibi izin verdiğinde ve kendisi de uygun gördüğünde müdafilik yaptığı davada tanıklık yapabilir ve esas hakkındaki savunmasında kendi tanıklığına dayanabilir. Belirtelim ki müdafi tanıklık yaptığı sırada artık sanığın müdafii olmayacaktır.

Tanıklıkla ilgili yukarıda verilen önermeler incelendiğinde;

Tanık, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı, kovuşturma evresinde duruşmada mahkeme tarafından dinlenir. Kolluk da soruşturma esnasında ifadelerine başvurulması gereken kişileri çağırabilir (PVSK m.15). Ancak kolluğun, çağrıya uymayan kişileri zorla getirme ve bu kişilere yemin teklif etmesi mümkün değildir. Bu nedenle kolluğun teknik anlamda bir tanık dinlemesi söz konusu değildir.

Dinlenme sırasında on beş yaşını doldurmamış olanlardan yemin etmeleri istenemez.

Yasal bir neden bulunmaksızın tanıklıktan veya yeminden çekinen tanık hakkında, bundan doğan giderlere hükmedilir. Ayrıca, disiplin hapsine karar verilebilir. Bu tedbirleri almaya soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi, kovuşturma evresinde mahkeme yetkilidir.

Şüpheli ve sanıkla aralarında kanunda öngörülen derecede yakınlık bulunup da tanıklıktan çekinebilecek olan kişiler şunlardır (CMK m.45): 1)Şüpheli veya sanığın nişanlısı, 2) evlilik bağı kalmasa bile şüpheli veya sanığın eşi, 3) şüpheli veya sanığın kan hısımlığından veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoyu, 4) şüpheli veya sanığın üçüncü derece dahil kan veya ikinci derece dahil kayın hısımları, 5) şüpheli veya sanıkla aralarında evlatlık bağı bulunanlar.

Failin iradesi ile veya bir insan tarafından belirli olayları temsil etmek üzere hazırlanmış olan nesnelere ise suni (yapay) belirti denir. Olay yerinde bulunan düğme, tabanca, bıçak ve taşınan şapka gibi.

Önemli Bir Bilirkişi İncelemesi Olarak Ölünün Adli Muayenesi ve Otopsi gösterilebilir.

Yöntemine uygun olarak çağrıldığı hâlde gelmeyen veya gelip de yeminden, oy ve görüş bildirmekten çekinen bilirkişiler hakkında bundan doğan giderlere hükmedilir. Ayrıca, yemininin veya bilirkişiliğin gerçekleştirilmesi için dava hakkında hüküm verilinceye kadar ve her hâlde üç ayı geçmemek üzere disiplin hapsi uygulanabilir

Hâkimin, keşfe tanık götürmesi ve tanığın keşif mahallînde dinlemesi de mümkündür.

Delil, yargılamanın konusu olan ve geçmişte yaşanan olayı temsil eden; bu olayın mahkeme önünde yeniden canlandırılmasını sağlayan araçtır.

Bir suçun tespiti veya aydınlatılmasına yönelik olarak, müşteki ve suçtan zarar gören ile suç işleme şüphesi altında bulunmayan diğer kişilerin dinlenmesine ve tutanağa geçirilmesine, bilgi alma denir.

Kolluk tarafından tespit edilen ifade tutanaklarının belge delili olarak duruşmada okunabilmesi için şu koşullar gerçekleşmiş olmalıdır (CMK m.213): 1) Kolluktaki ifadelerle mahkeme önünde yapılan sorgudaki beyanlar arasında çelişki ortaya çıkmalı, 2) kolluktaki ifadenin alınması esnasında müdafiin hazır bulunmuş olmalı, 3) şüphelinin beyanı özgür iradesine dayanmış olmalı. Yasak usullerle elde edilen ifadeler, rıza ile verilmiş olsa da delil olarak değerlendirilemez.

Şüpheli veya sanığa, yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının yasal hakkı olduğu söylenir. Şüpheli veya sanık, tamamen veya kısmen susma hakkını kullanabilir. Susma veya (iftira oluşturmadığı sürece) yalan söyleme de bir savunma şeklidir. Belirtelim ki susma, suçu kabul etme demek değildir. Şüpheli veya sanık kendi aleyhine bir muhakemeyi başlatmak veya muhakemenin yürütülmesine aktif olarak katkıda bulunmak yükümlülüğü altında değildir. Bu ilke, kişiyi zorla kendi aleyhine konuşmaya mecbur etmemek için kabul edilmiştir.

Hâkim olayın tanığı olmuş ise o davaya bakamaz (CMK m.22/1-h). Bu durumda hâkim, ya kendisi davadan çekilir ya da red yoluyla davadan uzaklaştırılır (CMK m.24,30). Hâkimin duruşmada tanıklık yapmadığı sürece sadece tanık olarak adlandırılması ret sebebi sayılmaz.

Dinlenme sırasında on beş yaşını doldurmamış olan kişilerden yemin etmeleri istenemez.

Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS), soruşturma ve kovuşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı, hâkim vey Sista mahkemece dinlenilmesine gerek görülen kişilerin Ses ve Görüntü Bilişimemi kullanılarak dinlenilmesi, kayda alınması, saklanmasına imkân veren bir sistemdir.

Hapis cezasının alt sınırı beş yıl veya daha fazla olan suçlarla ilgili olarak içeriği Devlet sırrı niteliğindeki belgelerin mahkemece incelenmesi özel bir usule tabi tutulmuştur.

Sanığın iradesi dışında olaydan geriye kalan iz ve eserlere ise tabii (doğal) belirti denilir. Örneğin; kan, parmak izi, tükürük, saç, elbise parçası, ayak izleri ve fren izleri tabii belirtilerdir. Fail, çoğu zaman bu belirtileri olay yerinde bıraktığının farkında olmaz. Failin iradesi ile veya bir insan tarafından belirli olayları temsil etmek üzere hazırlanmış olan nesnelere ise suni (yapay) belirti denir. Olay yerinde bulunan düğme, tabanca, bıçak ve taşınan şapka gibi.

Çözümü özel ve teknik bilgiyi gerektiren bir konuda, kural olarak kovusturma evresinde mahkeme veya hâkimin, sorusturma evresinde Cumhuriyet savcısının kararı ile görüsüne başvurulan kişiye bilirkişi denir.