CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU - Deneme Sınavı - 2

Masumluk karinesinden yararlanma-lekelenmeme ilkesi, adli makamların açıklama ve işlemleriyle henüz yargı kararıyla suçluluğu kesinleşmemiş bir kişiyi suçlu olarak ilan edememesini ifade eder.

Şüpheden sanık yararlanır ilkesi, delillerin duruşmada tartışılması sonucunda sanığın suçluluğu veya suçsuzluğu yönünde hâkimde vicdani kanaat uyanmaması hâlinde bu durumdan sanığın yararlandırılması ve beraat kararı verilmesi gerektiğini ifade eder.

Adil yargılanma hakkı, tarafsızlığı ve bağımsızlığı teminat altına alınmış ve kanunla kurulmuş bir mahkeme önünde, aleni duruşmada hakkaniyete uygun olarak yargılanmayı ifade eder.

Muhakeme işlemleri bir hukuki sonuca ulaşmak ve yargılamayı bu amaca uygun olarak ilerletmek için yapılmış olan irade açıklamalarıdır.

Bir işlemin yapılabilmesi ve bir hakkın kullanılabilmesi için işlemin yapılacağı zaman diliminin üst sınırı gösterilerek tayin edilen süreler hak düşürücü süreler adı verilir.

Koruma tedbiri ile işin önemi veya muhtemel ceza arasında orantısızlık bulunması koruma tedbirlerinin ön şartlarından biri değildir. Koruma tedbiri ile işin önemi veya muhtemel ceza arasında orantı bulunması önşarttır.

Ceza muhakemesinde yargılamanın yapılabilmesi veya ileride verilecek hükmün yerine getirilebilmesi amacıyla bazı önlemlere başvurulması koruma tedbiri demektir.

Suç işlediği yönünde hakkında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunan kişinin gözaltına alınma işleminden önce özgürlüğünün geçici olarak ve fiilen kısıtlanarak denetim altına alınmasına adli yakalama adı verilir.

Yakalamadan sonra, savcının yazılı emriyle (kararıyla) geçilen hukuki duruma gözaltı adı verilir.

Gözaltı süresi, bireysel olarak işlenen suçlarda, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren yirmi dört saati geçemez.

Suçlu olduğu konusunda henüz kesin hüküm bulunmayan ancak suç işlediği yönünde kuvvetli şüphe bulunan kişinin özgürlüğünün hâkim kararıyla geçici olarak kaldırılmasına tutuklama adı verilir.

Tutuklamanın orantısız olması, tutuklamanın biçimsel koşullarından biri değildir.

Tutuklamanın işlevini görecek alternatif tedbirlere adli kontrol adı verilir.

Hâkim tarafından belirlenen yerlere, belirtilen süreler içinde düzenli olarak başvurmama, adli kontrol kapsamında söz konusu olabilecek yükümlülüklerden biri değildir.

Adli kontrol tedbirine, soruşturma evresinde, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi karar verir.

Cumhuriyet başsavcılığının görevleri şunlardır (5235 sayılı Teşkilat K. m.18/1):
• Kamu davasının açılmasına yer olup olmadığına karar vermek üzere soruşturma
yapmak veya (kolluğa) yaptırmak.

Ceza Muhakemesi Kanunu m.161/7’de başsavcılıklar arasında çıkacak olan olumsuz
yetki uyuşmazlıklarının çözüm tarzı gösterilmiştir. Bu hükme göre, yetkisizlik kararı ile
gelen bir soruşturmada Cumhuriyet savcısı kendi başsavcılığının da yetkisiz olduğu kanaatine varırsa yetkisizlik kararı verir ve yetkili başsavcılığın belirlenmesi için soruşturma dosyasını, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesine gönderir. Mahkemece bu konuda verilen karar kesindir.

Bölge adliye (istinaf) mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının görevleri şunlardır:

1) Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığını temsil etmek,

2)Bölge adliye mahkemesine gelen ceza davalarına ilişkin hüküm ve kararlara ait dosyaların incelenerek yazılı düşünce ile birlikte ilgili daireye gönderilmelerini ve duruşmalara katılmayı sağlamak,

3) Bölge adliyi mahkemesinin ceza dairelerinin kararlarına karşı gerektiğinde kanun yollarına başvurmak,

4)Dairelerin benzer olaylarda kesin olarak verdikleri kararlar arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi için başkanlar kuruluna başvurmak,

5)Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcıları üzerinde gözetim ve denetim yetkisini kullanmak (5235 sayılı Teşkilat K. m.40).

Soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı, ancak hâkim tarafından yapılabilecek olan bir soruşturma işlemine gerek görürse, istemini bu işlemin yapılacağı yerin sulh ceza hâkimine bildirir; diğer bir söyleyişle Cumhuriyet savcısı sulh ceza hâkiminden işleme karar vermesini talep eder. Sulh ceza hâkimi istenilen işlem hakkında, kanuna uygun olup olmadığını inceleyerek karar verir ve gereğini yerine getirir (CMK m.162). Örneğin yakalama, tutuklama, arama, elkoyma gibi koruma tedbirlerine bu usule göre soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi karar verir.

Basılı eserlerle işlenen suçlarda: Suç, ülkede yayımlanan basılı bir
eserle işlenmişse yargılama yetkisi, eserin yayım merkezi olan yer mahkemesine aittir.