CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU - Deneme Sınavı - 13

Ceza muhakemesi, cezai uyuşmazlığı çözüme kavuşturmak için yürütülen faaliyetler bütününü ifade eder. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ceza muhakemesi hukuku, muhakeme hukukunun bir dalıdır ve kamu hukukuna dâhildir. Bu hukuk dalı, devletin yargı gücünü temsil eden adalet organlarının, bir suçun işlenip işlenmediği konusunda ortaya çıkan ceza uyuşmazlığını çözerken izleyecekleri yöntemi gösteren normlardan oluşur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bu süreçte iddia (tez), savunma (antitez) ve yargılama (sentez) olmak üzere üç temel faaliyet söz konusu olur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Suçluların bulunup cezalandırılmasında toplumun yararı vardır. Bu yarar sadece gerçek suçluların cezalandırılması durumunda elde edilebilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kovuşturma evresi, iddianamenin kabulü kararıyla başlayıp hükmün kesinleşmesine
kadar geçen evreyi ifade eder. Doğru cevap B seçeneğidir.

Dördüncü Kitap, “Mağdur, Şikâyetçi, Mâlen Sorumlu, Katılan” başlıklı olup iki kısım
içermektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’yle sözleşmeci devletler Sözleşme’nin kapsamına giren bireysel hak ve özgürlükleri güvence altına almayı taahhüt etmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Şüpheden tanık değil, sanık yararlanır ilkesi D seçeneği olarak doğru cevaptır.

Muhakemenin yapılabilmesi için bulunması gereken şartlara, olumlu muhakeme şartları
denir. Doğru cevap B seçeneğidir.

İnfaz edilecek kararlar, Cumhuriyet başsavcılığına verilir (CMK m.36). Doğru cevap D seçeneğidir.

Cumhuriyet başsavcılığının görevleri şunlardır (5235 sayılı Teşkilat K. m.18/1):
• Kamu davasının açılmasına yer olup olmadığına karar vermek üzere soruşturma yapmak veya (kolluğa) yaptırmak.
• Kanun hükümlerine göre, yargılama faaliyetlerini kamu adına izlemek, bunlara katılmak ve gerektiğinde kanun yollarına başvurmak,
• Kesinleşen mahkeme kararlarının yerine getirilmesi ile ilgili işlemleri yapmak ve
izlemek (infaz işlemlerini yapmak ve infazı izlemek) (CGİK m.5),
• Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak. Örneğin Cumhuriyet savcılıklarının
yaş ve isim kayıtlarının düzeltilmesine ilişkin hukuk davalarını açma görev ve yetkisi vardır (Nüfus Hizmetleri K. m.36, HMK m.70).

Bölge adliye (istinaf) mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının görevleri şunlardır: 1)Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığını temsil etmek,

2)Bölge adliye mahkemesine gelen ceza davalarına ilişkin hüküm ve kararlara ait dosyaların incelenerek yazılı düşünce ile birlikte ilgili daireye gönderilmelerini ve duruşmalara katılmayı sağlamak,

3) Bölge adliye mahkemesinin ceza dairelerinin kararlarına karşı gerektiğinde kanun yollarına başvurmak,

4)Dairelerin benzer olaylarda kesin olarak verdikleri kararlar arasındaki
uyuşmazlığın giderilmesi için başkanlar kuruluna başvurmak,

5)Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcıları üzerinde gözetim ve denetim yetkisini kullanmak

Soruşturma evresi sonunda toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa; Cumhuriyet savcısı iddianame düzenler (CMK m.170/1). Savcı suçun her bir unsurunu ve cezalandırmaya etkili olabilecek hususları araştırır ve suçun unsurlarının gerçekleştiğini gösteren yeterli delile ulaştığında iddianame düzenler.

Genel kolluğun yanı sıra özel bir yasayla belirli bir bölgede veya belirli bir konuda faaliyette bulunmak üzere kurulmuş özel kolluk birimleri de bulunmaktadır. Örneğin; köy korucuları, orman kolluğu, gümrük kolluğu, sahil güvenlik gibi. Özel kolluk kendi yasasına tabidir. Bu kolluk birimleri kamu görevlisi olarak çalışır.

Ağır ceza mahkemesinin madde itibarıyla yetkisi (görevi), Kanunların ayrıca görevli kıldığı hâller saklı kalmak üzere, Türk Ceza Kanunu’nda yer alan yağma (m.148), irtikâp (m.250/1 ve 2), resmî belgede sahtecilik (m.204/2), nitelikli dolandırıcılık (m.158), hileli iflas (m.161) suçları, Türk Ceza Kanunu’nun İkinci Kitap Dördüncü Kısmının Dört, Beş, Altı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar (318, 319, 324, 325 ve 332. maddeler hariç) ve 12.4.1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nun kapsamına giren suçlar dolayısıyla açılan davalar ile ağırlaştırılmış müebbet hapis, müebbet hapis ve on yıldan fazla hapis cezalarını gerektiren suçlarla ilgili dava ve işlere bakmaktır. Anayasa Mahkemesi ve Yargıtayın yargılayacağı kişilere ilişkin hükümler, ile çocuklara özgü kovuşturma hükümleri saklıdır.

Birden fazla mahkemenin kendisini aynı anda aynı suçun yargılamasında yer yönünden yetkili sayması hâlinde olumlu yetki uyuşmazlığı; iki veya daha fazla farklı yargı çevresindeki mahkemenin kendilerini yer yönünden yetkisiz sayması hâlinde ise olumsuz yetki uyuşmazlığı çıkar. Birkaç mahkeme arasında yer yönünden olumlu veya olumsuz yetki  uyuşmazlığı çıkarsa ortak yüksek görevli mahkeme, yer yönünden yetkili mahkemeyi belirler (CMK m.17).

Adliye dışı özel (uzman) mahkemeler veya diğer bir ifadeyle ihtisas mahkemeleri, belli bir alanda uzmanlaşmayı sağlamak üzere genel (adliye) mahkemeler teşkilatının dışında ve bağımsız bir yasayla kurulan, işleyiş biçimi bu Yasa’da gösterilen mahkemelerdir.

Mübaşir, mahkemelerde duruşmada görev yapan, hukuki anlamda davaya bir katkısı olmayıp duruşmanın akışına yardımcı olan kişidir. Mübaşir, adliye bilgilendirme sistemi olmayan yerlerde günlük duruşma listesini görülebilecek bir yere asmak, duruşma sırası gelenleri duruşma salonuna davet ederek, salondaki yerlerini göstermek ve buna uyulmasını sağlamak, yemin verilmesi ve kararın açıklanması başta olmak üzere, duruşma ve keşif esnasında uyulması gereken davranış kurallarını taraflara ve ilgililere açıklamak, duruşmanın kapalı yapılmasına dair karar alındığında salonu boşaltmak gibi işlerle görevlidir (Yazı İşleri Hizmetleri Y. m.6/4)

Savunma hakkı, birçok hakkı içerir. Bunlar arasında, müdafiden yararlanma, susma, soru sorma, kendi aleyhine işlemlere katılmama, tercümandan yararlanma, delillerin toplanmasını isteme, duruşmada hazır bulunma vd. sayılabilir.

Mağdur, suçtan zarar gören gerçek ve tüzel kişiler ile malen sorumlu olanlar, ilk derece mahkemesindeki kovuşturma evresinin her aşamasında yani iddianamenin kabul edilmesinden
sonra hüküm verilinceye kadar şikâyetçi olduklarını bildirerek kamu davasına katılabilirler.
Kanun yolu muhakemesinde davaya katılma isteğinde bulunulamaz. Ancak ilk derece mahkemesinde ileri sürülüp reddolunan veya karara bağlanmayan katılma istekleri, kanun yolu
başvurusunda açıkça belirtilmişse incelenip karara bağlanır (CMK m.237). Soruşturma evresine katılma mümkün değildir. Bu evrede suçtan zarar gören veya mağdur ancak Kanun’da
belirtilen belirli işlemlerde örneğin keşifte hazır bulunma hakkına sahiptir.