CEZA HUKUKUNA GİRİŞ

Zaman bakımından uygulama konusunda TCK, fiilin işlendiği zaman kanununu esas almıştır. Buna göre, işlendiği sırada yürürlükte olan kanuna göre bir fiil hakkında değerlendirmede bulunulacaktır. Bu hükmün diğer bir sonucu da işlendiği zaman suç olmayan bir fiilden dolayı bir kişinin cezalandırılamayacağı, yani ceza kanunlarının geriye yürütülemeyeceğidir.

Mülkilik Sistemi: Ceza kanunları fail veya mağdurun vatandaşlığına bakmaksızın o ülkenin siyasi sınırları içinde işlenen suçlara uygulanacaktır

Şahsilik Sistemi: Failin veya mağdurun o ülkenin vatandaşı olması durumunda başka ülkede işlenen suçlara ceza kanunu uygulanabilir.

Koruma Sistemi: Devletin korunması amacıyla, devletin güvenliğine, varlığına, bütünlüğüne karşı işlenen suçlarda, nerede veya kim tarafından işlendiğine bakılmaksızın ceza kanunu uygulanabilir.

İkame Yargi Sistemi: Mağdur ve failin vatandaş olmamasına ve suç da o ülkede işlenmemesine rağmen, ceza kanunu uygulanabilir.

Ceza kanunun yer bakımından uygulanmasıyla doğrudan bağlantılı bir konu da ceza hukukunun temel ilkelerinden birisi olan “aynı olaydan ötürü iki defa yargılama olmaz” (non-ne bis in idem) kuralıdır. Adalet ilkesinin bir sonucu olan söz konusu ilke, ceza ile fiilin haksızlık içeriği tüketildikten sonra ikinci kez cezalandırmayı yasaklamaktadır.

TCK’nin 8. maddesinin birinci fıkrasında, “Türkiye’de işlenen suçlar hakkında Türk kanunları uygulanır” kuralına yer verilerek mülkilik sistemi benimsenmiştir.

Vatandaşın yabancı bir ülkede işlediği belirli suçlar bakımından uyruğunda oldukları devletin ceza kanunlarına tabi olmalarına faile göre şahsilik adı verilmektedir.

Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu bakımından Anayasa’nın 105. maddesinde Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) kararı olmadan soruşturma ve kovuşturma yapılmasını engelleyen bir dokunulmazlık kabul edilmiştir.

Anayasa’nın 83. maddesinde milletvekilleri bakımından ceza kanunlarının sürekli veya geçici olarak uygulanmamasına göre, yasama sorumsuzluğu (mutlak dokunulmazlık) ve kovuşturma yasağı (geçici dokunulmazlık) şeklinde iki çeşit dokunulmazlık kabul edilmiştir.