Tipiklik ve Tipikliğin Maddi (Objektif) Unsurları

Ceza hukuku genel hükümler kısmı iki önemli teorinin birleşiminden oluşmaktadır. Bunlardan ilki, suç teorisi ikincisi ise yaptırım teorisidir.

Suç kavramı fiil esas alınarak açıklanmaktadır.

Davranış normları kişilerin belli davranışlarının içerik itibariyle doğru olmadıklarının, haksızlık teşkil ettiklerinin tespitini sağlamaktadır. Suç teşkil eden fiil aynı zamanda davranış normlarına aykırı şekilde bir hukuki değerin ihlali niteliğindedir.

Suç adı verilen olgunun başlangıç noktasını insan davranışı (fiil) oluşturmaktadır. Ancak, ceza hukuku bakımından her fiil değil, suçun kanuni tanımına, yani tipe uygun olan fiil önem taşımaktadır. Öldürme, yaralama, hırsızlık veya dolandırıcılık gibi fiilin haksızlığına esas oluşturan ve cezalandırılabilir bir davranışı karakterize eden unsurlar tipiklik olarak ifade edilmektedir.

Tipikliğin maddi unsurları, dış dünyaya yansıyan ve duyularla kavranabilen durum ve olguları içermektedir. Bu unsurlar fail, mağdur, suçun konusu, fiil, netice, nedensellik bağı ve nitelikli unsurlardan oluşmaktadır.

Suçlar, failin kanuni tarifte aranan niteliğine göre genel suçlar, özgü suçlar ve bizzat işlenebilen suçlar seklinde sınıflandırılmaktadır.

Mağdur, genel olarak “işlenen fiil nedeniyle haksızlığa uğramış kişi”, “kendisine karşı suç işlenen kimse” anlamına gelmektedir. Dolayısıyla suçun maddi unsurlarından birisini oluşturan mağdur, suçun konusunun ait olduğu veya suçla korunan hukuki değerin sahibi olan gerçek kişiyi ifade etmektedir.

Suçun maddi unsurlarından birini oluşturan suçun konusu, fiilin nesnesini oluşturan, tipik davranışın üzerinde gerçekleştiği eşya veya şahsın fiziki, maddi yapısı, bünyesidir. Suçun konusunu bir nesne oluşturmaktadır.

Suçun konusu zarar görüyorsa zarar suçu, suçun konusu tehlikeye maruz kalıyorsa tehlike suçu söz konusudur.

Buna göre ceza hukuku bağlamında fiilden bahsedilebilmesi için;
• İnsan tarafından yapılma,
• İradi olma,
• Belli bir amaca yönelik olma,
• İcrai veya ihmali biçimde dış dünyaya yansıma,
şeklinde dört unsurun varlığı gerekmektedir

Failin neticeden sorumlu tutulabilmesinin temelini fiille netice arasındaki sebep-sonuç ilişkisini ifade eden nedensellik bağı oluşturmaktadır. Nedensellik bağı, fail ve icra ettiği fiil ile gerçekleşen netice arasındaki objektif ilişkiyi tesis etmektedir. 

TCK’daki suç tiplerinin büyük çoğunluğunda suçun temel şekli yanında cezanın artırılmasını veya indirilmesini gerektiren durumlara da yer vermiştir. Suçun temel şekline ilave edilen ve cezanın artırılması ve indirilmesini gerektiren bu durumlar suçun nitelikli unsurları şeklinde tanımlanmaktadır. 

Suçun kanuni tanımına göre, suçun meydana gelmesi için tek hareketin yeterli olduğu suçlara tek hareketli suçlar adı verilmektedir. Kasten öldürme, hırsızlık gibi suçlar tek hareketten oluştuğu için bu sınıf içinde kabul edilmektedir.

Suçun kanuni tanımında tek harekete değil birden fazla harekete yer verilen ve suçun oluşması için bu hareketlerin tamamının yapılmasının zorunlu olduğu suçlara çok hareketli suçlar adı verilmektedir. Hareketlerden sadece birinin yapılması durumunda suç oluşmayacaktır. 

Kesintisiz suçlarla ilgili olarak suçun tamamlanması ve bitmesi kavramları kullanılmaktadır. Buna göre suçun tamamlanması, zorunlu olarak onun sona ermesini gerektirmemektedir. Dolayısıyla, kesintisiz suçlar, tipiklikteki hareketin yapılmasıyla tamamlanmakta ancak suç temadinin sona erdiği anda bitmektedir. Diğer bir ifadeyle kesintisiz suçlarda, hukuka aykırı durumun meydana getirilmesiyle birlikte suç tamamlanmakta, hukuka aykırı durumun kalkmasıyla birlikte de bitmektedir.

Seçimlik hareketlerin tek bir suç sayılarak, tek bir ceza verilebilmesi için suçun mağdurunun aynı kişi olması gerekmektedir. Suçun konusunun (veya mağdurunun) değişmiş olması durumunda artık seçimlik hareketli suçtan söz edilemeyecek ve tek ceza da verilemeyecektir. 

Serbest hareketli suçlarda kişi suçu icrai tarzda bir hareketle işleyebileceği gibi, ihmali tarzda bir hareketle de işleyebilmektedir. Yine çok hareketli suç niteliğinde olan dolandırıcılık suçunda hile, icrai davranışla gerçekleştirilebileceği gibi ihmali davranışla da gerçekleştirilebilir.

Hukuk kuralları emir veya yasak normları şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Emir kuralları belli bir hareketin yapılmasını, olumlu bir davranışta bulunulmasını öngörür. Emredici hukuk kurallarına aykırılık teşkil eden olumsuz davranış gerçek ihmali suçu oluşturmaktadır. Buna göre gerçek ihmali suçlar, bir kişinin belli bir şekilde hareket etmesi amacıyla bir ceza normunda öngörülen bir emir kuralına aykırılığı ifade etmektedir

Dolandırıcılık suçunun, “imal etmek”, “almak” veya “satmak” şeklinde sadece icrai nitelikte bağlı bir hareketle işlenebileceği düzenlenen suçlar bakımından icrai suç olarak tanımlanmaktadır.

Görünüşte ihmali suçlar, kural olarak icrai bir davranışla işlenen suçun, kişinin belli bir neticenin gerçekleşmesini önlemek hususunda özel bir yükümlülük altında (garantör) olmasına rağmen, kendisinden beklenen icrai davranışı gerçekleştirmemesi veya ihmali davranışla neticenin oluşumunu engellememesi nedeniyle işlenmiş olmasıdır.