CEZA HUKUKU

Türk Ceza Kanunu’nda suç teşkil eden haksızlığı gerçekleştiren kişiye uygulanabilecek iki tür yaptırım öngörülmüştür. Bunlar ceza ve güvenlik tedbiridir. Güvenlik tedbirleri; hapis cezasının sakıncalarını ortadan kaldırmaya yönelik yaptırımlar değildir. Güvenlik tedbiri, bir suçun işlenmesine bağlı olarak hükmedilebilen, işlenen suçla bağlantılı olarak ortaya çıkan tehlikeliliği esas alan, uygulanabilmesi için kişinin işlediği suçtan dolayı mutlaka kusurlu addedilmesini gerektirmeyen yaptırımdır. Diğer seçeneklerde verilen kurumların amacı hapis cezasını sakıncalarını gidermektir. Doğru cevap D'dir.

Koşullu salıverilme, mahkum olduğu hapis cezasının belli bir kısmını infaz kurumunda çeken hükümlünün, kalan cezasını toplum içinde çekmesini öngören bir kurumdur. Doğru cevap A'dır.

Konutta infaz, hapis cezasının özel infaz şekillerinden biridir ve güvenlik tedbiri niteliğinde değildir. Doğru cevap E'dir.

TCK’nın 61. maddesinin birinci fıkrasına göre belirlenen temel ceza üzerinden yapılacak ilk işlem, suçun olası kastla ya da bilinçli taksirle işlenmesi nedeniyle yapılacak indirim ve artırımdır (m. 21/2; m. 22/3). Bu adımdan sonra sıra nitelikli hallerin uygulanmasına gelecektir. İşlenen suçla ilgili olarak hem cezada artırım hem de indirim yapılmasını gerektiren nitelikli haller bulunuyorsa, ilk önce cezayı artıran nitelikli hale göre ceza artırılacak, daha sonra bu şekilde belirlenen ceza üzerinden indirim nedeni uygulanarak ceza belirlenecektir (m. 61/4). Bu adımdan sonra belirlenen ceza üzerinden sırasıyla teşebbüs, iştirak, zincirleme suç, haksız tahrik, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı ve cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebeplere ilişkin hükümler ile takdiri indirim nedenleri uygulanarak sonuç ceza belirlenecektir (m. 61/5). Adli para cezası hesaplanırken, cezanın belirlenmesi ve bireyselleştirilmesine yönelik artırım ve indirimler, 61. maddenin birinci fıkrasına göre belirlenen gün üzerinden yapılır. Cezanın belirlenmesi sürecinde son olarak takdiri indirim nedenleri uygulanarak ceza belirlenecektir. Doğru cevap C'dir.

Dava ve cezayı düşüren sebepler; sanığın veya hükümlünün ölümü, genel af, dava ve ceza zamanaşımı ile şikayetten vazgeçmedir. Doğru cevap D'dir.

Anayasada TBMM üyelerinin, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamayacakları kabul edilmiştir (m. 83/1). Görüldüğü üzere yasama sorumsuzluğu milletvekillerinin yalnızca oy, söz ve düşünce açıklaması şeklinde tezahür eden ve suç teşkil eden fiilleriyle sınırlıdır.  Bir milletvekilinin Meclis Genel Kurulunda diğer milletvekiline yumruk vurması, silahla öldürmesi gibi fiiller sorumsuzluk kapsamında değildir. Yasama sorumsuzluğu, mutlak dokunulmazlık, kürsü dokunulmazlığı şeklinde isimlendirilmektedir. . Bu nedenle yasama sorumsuzluğu mutlaktır, milletvekilleri bundan vazgeçemez. Meclisin bu sorumsuzluğu kaldırması mümkün değildir. Bu sorumsuzluk daimidir ve milletvekilliği sona erdikten sonra da, milletvekilliği süresi içinde işlenen suçlardan dolayı kişinin cezalandırılmasını önler. Milletvekillerine tanınan yasama sorumsuzluğunun hukuki niteliği, bir şahsi cezasızlık sebebi oluşturmasıdır. Milletvekillerinin yasama sorumsuzluğuna sahip olmaları, onların bu kapsamda işledikleri fiilleri hukuka uygun hale getirmemekte, fiil suç teşkil eden bir haksızlık vasfını korumaya devam etmektedir. Doğru cevap E'dir.

Mağdura göre şahsilik ilkesi; devletin vatandaşını koruma görevini yurtdışında da sürdürdüğü esasına dayanır. Bu nedenle devlet, yurtdışında vatandaşına karşı suç işleyen yabancıyı belli şartların gerçekleşmesi halinde kendi kanununa göre yargılayabilmektedir. TCK’nın 12. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında bu ilkeye ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. TCK’nın 12. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında bir yabancı tarafından yurt dışında Türkiye'nin veya Türk vatandaşının ya da Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisinin zararına bir suç işlenmesi hâlinde bu suçtan dolayı Türkiye’de yargılama yapılabilecektir. Doğru cevap C'dir.

Geri verme talebi üzerine iade edilen kişi, geri verildiği ülkede ancak geri verme kararına dayanak oluşturan suç veya suçlardan yargılanabilir veya mahkûm olduğu ceza infaz edilebilir.  Buna iadede hususilik kuralı denilmektedir. Bu ilke geri verme talebinde bulunulan ülkenin iradesinin korunması amacıyla kabul edilmiştir. Doğru cevap E'dir.

Süreli hapis cezası, kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan az yirmi yıldan fazla olamaz (TCK m. 49/1). Doğru cevap B'dir.

Şikayetten vazgeçme, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlarda, şikayet hakkına sahip olan mağdur veya suçtan zarar gören kişinin, bu hakkını usulüne uygun şekilde kullandıktan sonra şikayetinin geçersiz sayılmasına yönelik olarak yaptığı irade açıklamasıdır. TCK’nın 73. maddesinin 4. fıkrasına göre, kovuşturma yapılabilmesi şikayete bağlı suçlarda kanunda aksi yazılı olmadıkça suçtan zarar gören kişinin vazgeçmesi davayı düşürür. Şayet şikayetten vazgeçme soruşturma evresinde gerçekleşmişse kovuşturmaya yer olmadığı kararının verilmesi gerekir. Şikayetten vazgeçme kural olarak hükmün kesinleşmesine kadar mümkündür. Hüküm kesinleştikten sonra şikayetten vazgeçme cezanın infazına engel olmaz. İştirak hâlinde işlenen suçlarda sanıklardan birisi hakkında şikayetten vazgeçme, diğerlerini de kapsar (m. 73/5). Buna şikayetin sirayeti veya bölünmezliği prensibi denir. Şikayetten vazgeçme tek taraflı olarak sonuç doğuran bir işlem değildir. Şikayetten vazgeçme kural olarak şüpheli veya sanığın kabulü hâlinde etkilerini meydana getirir. Doğru cevap C'dir.

Süreli hapis cezası, kanunda aksi belirtilmeyen hâllerde bir aydan az yirmi yıldan fazla olamaz (m. 49/1). Süreli hapis cezasını gerektiren bir suçla ilgili olarak yapılan yargılamada hâkim somut cezayı belirlerken suçun nitelikli hâllerinin uygulanması suretiyle bu sınırların üzerine çıkabilir. Ancak bu durumda dahi, süreli hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda belirlenen sonuç ceza, otuz yıldan fazla olamayacaktır (m. 61/7). Süreli hapis cezası da kısa süreli ve uzun süreli hapis cezası olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Buna göre hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis cezası kısa süreli hapis cezasıdır (m. 49/2). Buna karşılık hükmedilen bir yıldan fazla süreli hapis cezaları uzun sürelidir.

Hâkim bu özelliklere bakarak kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırımlara çevrilmemesine de karar verebilecektir. Ancak kanun koyucu iki hâlde hâkimin seçenek yaptırımlara çevirme konusundaki takdir yetkisini kaldırmıştır. Buna göre, daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak koşuluyla; a) mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası ile b) fiili işlediği tarihte onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş bulunanların mahkûm edildiği kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırımlardan birisine çevrilmesi zorunludur (m. 50/3). Şayet daha önce hapis cezasına mahkûmiyet söz konusu olmuşsa, kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırımlara çevrilmesi zorunluluğu ortadan kalkacaktır.

Koşullu (şartlı) salıverme, mahkûm olduğu hapis cezasının belli bir kısmını infaz kurumunda çeken hükümlünün, kalan cezasını toplum içinde çekmesini öngören bir kurumdur.

TCK’da yaptırımlar “Cezalar” ve “Güvenlik tedbirleri” olmak üzere iki bölüm hâlinde düzenlenmiştir. “Güvenlik tedbiri” başlıklı bölümde şu tedbirlere yer verilmiştir: 1. Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma (m. 53), 2. Eşya müsaderesi (m. 54), 3. Kazanç müsaderesi (m. 55), 4. Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri (m. 56), 5. Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri (m. 57), 6. Mükerrirlere ve diğer özel tehlikeli suçlara özgü güvenlik tedbirleri (m. 58, İnfaz K., m. 108), 7. Sınır dışı edilme (m. 59), 8. Tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirleri (m. 60).

Verilen bilgilerin her biri dava veya cezanın düşmesini gerektirecek bir durumdur.

Milletvekillerine tanınan yasama sorumsuzluğunun hukuki niteliği, bir şahsi cezasızlık sebebi oluşturmasıdır. Türk ülkesinde suç işlemesine rağmen ceza hukukuna ilişkin kanunların uygulanmayacağı diğer kişi grubunu diplomatlar oluşturmaktadır.Türkiye’de suç işlemesine rağmen hakkında Türk kanunlarının uygulanmayacağı sonkişi grubunu yabancı asker kişiler oluşturmaktadır.

Yabancı ülkede suç işleyip de Türkiye’de bulunan Türk vatandaşının iadesi mümkün değildir. Gerek Anayasa’da (m. 38/12) gerekse 6706 sayılı Kanunda (m. 11/1, a)Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere vatandaşın, suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilemeyeceği ifade edilmektedir.