CEZA HUKUKU

Teşebbüs, suçun icraya başlanmasıyla tamamlanması arasında söz konusu olan hukuki bir durumdur.

Teşebbüsün şartlarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür: a- Kasten işlenen bir suçun ve bu suçu işlemeye yönelik kastın varlığı b- İcra hareketi niteliğindeki fiillerin gerçekleştirilmesi, c- Suçun icrasına yönelik elverişli hareketlerin gerçekleştirilmiş olması ve d- İcra hareketlerinin failin elinde olmayan nedenlerle tamamlanamaması veya fail tarafından icra hareketleri tamamlanmış olmasına rağmen neticenin gerçekleştirilememesi.

A, gece vakti öldürmek maksadıyla evine girdiği ve yatar vaziyette gördüğü hasmı B’ye öldürmek maksadıyla silahla birkaç el ateş eder. Bilahare yapılan tespitte, A’nın ateş ettiği sırada B’nin zaten kalp krizinden daha önce ölmüş olduğu belirlenir. İşte bu gibi hâllerde, işlenemez suçtan söz edilmelidir.

Gönüllü vazgeçme, kısaca failin kendi isteğiyle icra hareketlerine devam etmemesi veya bu hareketleri tamamladıktan sonra iradi etkin davranışlarıyla tipik neticenin oluşmasını önlemesi olarak tanımlanabilir.

Kanunen ve nitelikleri gereği tek kişi tarafından işlenebilen bir suçun, birden fazla kişinin değişik şekillerdeki katılımıyla işlenmesine veya bir kişinin çok failli bir suçun icrasına fail sayılmayı gerektirmeyecek nitelikteki davranışlarla katılmasına suça iştirak denir.

Müşterek faillik suça katılanların birbirini tanımasını gerektirmez.

A, B ve C arasında yan yana faillik ilişkisi vardır.

Fikri içtima, bir (aynı) fiille birden fazla suçun işlenmesidir.

Farklı neviden fikri içtimada, işlenen suçlardan hangisinin cezası daha ağır ise fail sadece bundan dolayı cezalandırılır.

Fikri içtimanın iki şartı bulunmaktadır: fiilin tek olması ve tek fiille birden çok suçun işlenmesi. Burada işlenen birden çok suç farklı suçlar olabileceği gibi, aynı suç da olabilir.

Buna göre teşebbüsün şartlarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür: a- Kasten işlenen bir suçun ve bu suçu işlemeye yönelik kastın varlığı b- İcra hareketi niteliğindeki fiillerin gerçekleştirilmesi, c- Suçun icrasına yönelik elverişli hareketlerin gerçekleştirilmiş olması ve d- İcra hareketlerinin failin elinde olmayan nedenlerle tamamlanamaması veya fail tarafından icra hareketleri tamamlanmış olmasına rağmen neticenin gerçekleştirilememesi.

Suç yolundan kendi isteği ile dönen fail hakkında gönüllü vazgeçme hükümleri uygulanır.

Gönüllü vazgeçme hukuki mahiyeti itibariyle, cezayı kaldıran şahsi bir sebeptir.

Gönüllü vazgeçmenin hükmünü icra ederek faili ceza sorumluluğundan kurtarabil- mesi, bunun başarılı olmasına bağlıdır. Ciddi çabalarına rağmen suç tamamlanmış ve netice gerçekleşmişse fail tamamlanmış suçtan dolayı sorumlu tutulacaktır.

Suçun tamamlanmasından sonra failin gönüllü olarak yol açtığı zararı veya sebebiyet verdiği neticeyi gidermeye yönelik olarak gerçekleştirdiği davranışlara etkin pişmanlık denir.

Kanuni tanımına göre bir suçun oluşumu bakımından failin sayısına önem verilme- mişse, yani bu suç tek kişi tarafından işlenebiliyorsa tek failli bir suç söz konusudur. Buna karşılık, bir suç, kanuni tanımı gereği, işlenebilmesi bakımından zorunlu olarak birden fazla kişinin iştirakini gerektirebilir. Zorunlu iştirakin söz konusu olduğu bu gibi hâllerde, suçun işlenişine birden fazla kişinin fail olarak katılımı aranmışsa çok failli suçtan söz edilir. Örneğin suç işlemek amacıyla örgüt kurma (m. 220) ve rüşvet suçu (m. 252) çok failli suçlardandır.

İlk şeriklik statüsünü oluşturan azmettirme, belli bir suçu işleme hususunda henüz bir fikri olmayan bir kişinin başkası tarafından bu suçu işlemeye karar verdirilmesini ifade etmektedir.

Bir suçun, bir başkasını araç olarak kullanmak suretiyle işlendiği hâllerde dolaylı faillikten söz edilir (m. 37/2)

Zincirleme suç TCK’nın 43. maddesinin ilk fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre, “Bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda, bir cezaya hükmedilir. Ancak, bu ceza, dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılır. Bir suçun temel şekli ile daha ağır veya daha az cezayı gerektiren nitelikli şekilleri, aynı suç sayılır. Mağduru belli bir kişi olmayan suçlarda da bu fıkra hükmü uygulanır.”

Failin bir kişinin camını kırmak için atmış olduğu taşla aynı zamanda odada bulunan bir kişinin yaralanmasına da sebebiyet verdiği hâllerde farklı neviden fikri içtima (mala zarar verme ve kasten veya taksirle yaralama suçları) söz konusu olur.