CEZA HUKUKU

Kusur yeteneğinin iki unsurundan biri üzerinde etki gösteren ve varlıkları hâlinde failin kusurluluğunu ortadan kaldıran veya azaltan nedenlere, kusurluluğu etkileyen hâller denilmektedir. Bunları TCK’nın öngördüğü sistem çerçevesinde aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:
• Hukuka aykırı ve fakat bağlayıcı bir emrin yerine getirilmesi (m. 24/2-4),
• Zorunluluk hâli dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi (m. 25/2, 92, 99,
147),
• Hukuka uygunluk nedenlerinden meşru savunmanın sınırının heyecan, korku ve
telaş nedeniyle aşılması (m. 27/2),
• Cebir ve tehdit dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi (m. 28),
• Haksız tahrik dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi (m. 29)
• Kusurluluğu etkileyen hata hâlleri (m. 30/3-4),
• Yaş küçüklüğü (m. 31),
• Sağır ve dilsizlik (m. 33),
• Akıl hastalığı (m. 32),
• Geçici nedenler, alkol ve uyuşturucu madde etkisinde olma (m. 34).

Mağdurun sosyal statüsü, yaşı, engellilik durumu bunlardan birisi değildir.

TCK’nın 6. maddesinin 1. fıkrasına göre, ceza kanunlarının uygulanmasında “çocuk” deyiminden; “henüz onsekiz yaşını doldurmamış kişi” anlaşılır.

Kusurluluğu etkileyen hâllerden bir diğeri de zorunluluk hâlidir. Zorunluluk hâli TCK’nın 25. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre, “Gerek kendisine gerek başkasına ait bir hakka yönelik olup, bilerek neden olmadığı ve başka suretle korunmak olanağı bulunmayan ağır ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya başkasını kurtarmak zorunluluğu ile ve tehlikenin ağırlığı ile konu ve kullanılan vasıta arasında orantı bulunmak koşulu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.”

Kast ve taksir birer kusurluluk şekli değildir. Kast ve taksir, fiilin ifade ettiği haksızlığın bir unsurudur. Doğru cevap E 'dir.

Kusurluluğu etkileyen haller; zorunluluk hali dolayısıyla irade yeteneğini etkilenmesi, meşru savunmanın sınırının korku, telaş ve heyecan nedeniyle aşılması, cebir veya tehdit dolayısıyla kişinin irade yeteneğini etkilenmesi, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, haksız tahrik dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi, sağır ve dilsizlik ve alkol vb. gibi maddelerin etkisinde olma olarak sıralanabilir. Doğru cevap D' dir.

A, fiili işlediği esnada bir lise öğrencisi olduğu için, yani 15-18 yaş aralığında olduğu için kusurluluğu etkileyen haller dikkate alınarak bu duruma uygun hükümler uygulanır (TCK m. 31/3). Doğru cevap C' dir.

Haksızlık teşkil eden fiilin işlenmesi dolayısıyla kişin hakkında yapılan kınama yargısından ibaret olan ve failin cezalandırılmasını sağlayan ceza hukuku ilkesi kusurluluktur. Doğru cevap D' dir.

Kusurluluğu etkileyen hallerden biri de zorunluluk halidir. Zorunluluk hali, TCK' nın 25/2 maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, gerek kendisine gerek başkasına ait bir hakka yönelik olup, bilerek neden olmadığı ve başka surette korunma olanağı bulunmayan ağır ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya başkasını kurtarmak zorunluluğu ile ve tehlikenin ağırlığı ile konu ve kullanılan vasıta arasında orantı bulunmak koşulu ile işlenen fiillerden dolayı ceza verilmez. Doğru cevap D' dir.

Saldırı gerek faile gerekse başka birilerine karşı yapılmış olabilir. Doğru cevap A' dır.

12 yaşını doldurmamış çocuklar hakkında kovuşturma yeni yargılama yapılamaz. Doğru cevap C' dir.

Cebre maruz kalan kişinin gerçekleştirdiği davranış hukuki anlamda fiil niteliğine sahip olup, bu kişi işlediği fiil bakımından kasten hareket etmektedir. Doğru cevap E' dir.

Haksız tahrik, bu etki altında suç işleyen failin kusurluluğunu ortadan kaldırmaz, ancak azaltır.

Objektif cezalandırılabilme şartları cezalandırılabilirliğin alanını daraltan bir işleve sahiptir. Objektif cezalandırılabilme şartları, cezalandırılabilirliğin maddi unsurlarındandır. Görevi kötüye kullanma suçu objektif cezalandırılabilme şartına yer veren suçlardan biridir. Cezayı kaldıran şahsi sebepler cezai sorumluluk üzerinde etkilidir. Doğru cevap C' dir.

Şahsi cezasızlık sebeplerine milletvekillerinin yasama sorumsuzluğunu (AY m. 83/1)
örnek olarak gösterebiliriz.

Şahsi cezasızlık sebepleri ve cezayı kaldıran şahsi sebepler şahsa bağlı olduklarından, sadece ilgili oldukları kişi bakımından kendilerine bağlanan sonucu doğururlar. Dolayısıyla iştirak hâlinde işlenen suçlarda bu sebeplerden diğer suç ortaklarının yararlanması mümkün değildir. Nitekim bu husus, TCK’nın 40. maddesinin 1. fıkrasında “Suçun işlenişine iştirak eden her kişi, diğerinin cezalandırılmasını önleyen kişisel nedenler göz önünde bulundurulmaksızın kendi kusurlu fiiline göre cezalandırılır” şeklindeki bir hükümle açıkça düzenlenmiştir.

Cezayı kaldıran şahsi sebepler suçun işlenmesi anında bulunmayan, ancak suç işlendikten sonra ortaya çıkan, kişiye hiç ceza verilmemesini veya kişinin daha az ceza almasını sağlayan sebeplerdir.

Objektif cezalandırılabilme şartları, suçun yapısında haksızlığın ve kusurluluğun dışında kalan ve failin cezalandırılabilmesi için gerekli olan koşullardır

Haksız tahrik, kişinin haksız bir fiilin kendisinde meydana getirdiği hiddet veya şiddetli
elemin etkisi altında kalarak bir suç işlemesidir.

TCK’nın 31. maddesinin ilk fıkrasına göre, fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmamış çocukların ceza sorumluluğu yoktur.