CEZA HUKUKU

TCK, haksızlığı ve kusuru birbirinden kesin bir şekilde ayırmıştır (m. 30, 40/1). Haksızlık hukuk düzeninin davranış normlarıyla yasakladığı fiilleri ifade etmekte, hukuka aykırılık çerçevesinde yapılan incelemeyle böyle bir fiilin bulunup bulunmadığı araştırılmaktadır. TCK, haksızlığı ve kusuru birbirinden kesin bir şekilde ayırmıştır (m. 30, 40/1). Haksızlık hukuk düzeninin davranış normlarıyla yasakladığı fiilleri ifade etmekte, hukuka aykırılık çerçevesinde yapılan incelemeyle böyle bir fiilin bulunup bulunmadığı araştırılmaktadır. Kusur, failin, hukuka uygun davranmak imkânı varken, hukuka karşı gelmesi, haksızlığı seçmesi nedeniyle hakkında yapılan kınama yargısıdır. Böylelikle faile hukuka aykırı fiilinin temelinde olan ve hukukun icaplarıyla bağdaşmayan kusurlu iradesi yüklenmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Kusurun unsurunu oluşturan irade, davranış normlarının anlam içeriğinin bilinmesini, bunların bilincinde olunmasını gerektirmektedir. İşlenen fiilin içinde yaşanılan toplumda ne anlama geldiğini bilmek ise algılama yeteneğiyle ilgilidir. Doğru yanıt C'dir.

Kusurluluğu etkileyen haller;

• Hukuka aykırı ve fakat bağlayıcı bir emrin yerine getirilmesi (m. 24/2-4),
• Zorunluluk hâli dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi (m. 25/2, 92, 99,
147),
• Hukuka uygunluk nedenlerinden meşru savunmanın sınırının heyecan, korku ve
telaş nedeniyle aşılması (m. 27/2),
• Cebir ve tehdit dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi (m. 28),
• Haksız tahrik dolayısıyla kişinin irade yeteneğinin etkilenmesi (m. 29)
• Kusurluluğu etkileyen hata hâlleri (m. 30/3-4),
• Yaş küçüklüğü (m. 31),
• Sağır ve dilsizlik (m. 33),
• Akıl hastalığı (m. 32),
• Geçici nedenler, alkol ve uyuşturucu madde etkisinde olma (m. 34) şeklinde ifade edilebilir. Doğru yanıt E'dir.

Birinci Grup Yaş Küçükleri; TCK’nın 31. maddesinin ilk fıkrasına göre, fiili işlediği sırada on iki yaşını doldurmamış çocukları kapsamaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Fiili işlediği sırada yirmi bir yaşını doldurmuş olan sağır ve dilsizlerin kural olarak
tam ceza ehliyetine sahip olduğu kabul edilmektedir. Doğru yanıt B'dir.

İradi sarhoşluğun üç çeşidinin olduğu kabul edilmektedir.
• Tasarlanmış sarhoşluk veya uyuşturucu madde etkisi: Bu ihtimalde fail sarhoş olmadan
önce belirli bir suçu işlemeyi düşünür, tasarlar ve kastettiği bu suçu işlemek
hususunda cesaret bulmak ya da kendine bir mazeret veya cezasızlık sebebi hazırlamak
düşüncesiyle sarhoş olduktan sonra kararlaştırdığı suçu işler.
• Kastî sarhoşluk veya uyuşturucu madde etkisi: Failin alkol veya uyuşturucu maddeyi,
sarhoş olmak veya uyuşturucu madde etkisinde kalmak amacıyla kullanması
hâlinde kasti sarhoşluk söz konusudur. Burada tasarlanmış sarhoşlukta olduğu
gibi, belli bir suçu işleme düşüncesi ve niyeti yoktu. Sadece alkol alma ve etkisine
girme kastıyla hareket etmektedir.

• Taksirli sarhoşluk veya uyuşturucu madde etkisi: Failin alkol veya uyuşturucu maddeyi,
sarhoş olmak veya uyuşturucu madde etkisine girmek amacıyla almamasıdır.
Her ne kadar failin alkol alma hareketi iradi ise de fail bu hareketinin sonucunda
sarhoş olmayı öngörmemiştir. Ancak özenli davransaydı bu sonucu öngörebilecekti.
Kısaca failin bu iradesi neticeye yönelik değildir. Taksirli sarhoşluk da iradi bir
hareketin sonucudur. Doğru yanıt D'dir.

Haksız tahrikin varlığı şu üç koşulun gerçekleşmesine bağlıdır: 1- Haksız bir fiilin varlığı, 2- Bu fiilin failde hiddet veya şiddetli elem meydana getirmiş olması, 3- Suçun bu hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında işlenmiş olması. Doğru yanıt E'dir.

Yasak hatasında kişi, işlediği fiili yasaklayan bir normun varlığında veya böyle bir
normun yorumlanmasında hataya düşmektedir. Yani işlediği fiil gerçekte hukuk normlarıyla çatışmasına ve dolayısıyla hukuka aykırı olmasına rağmen, kişi fiilinin hukuka aykırı olmadığını, yasak olmadığını, yani meşru olduğunu sanmaktadır. Bu itibarla kişi fiilinin hukuka aykırı olduğu bilincine sahip değildir. Kişi gerçekleştirdiği fiilin hukuken onaylanan bir davranış olduğunu sanmaktadır, fakat gerçekte fiili hukuken tasvip edilmemektedir. Doğru yanıt B'dir.

Şahsi cezasızlık nedenleri, suç yoluna girildiği anda var olup failin cezalandırılmasını
engelleyen sebeplerdir. Doğru yanıt D'dir.

Bir kimsenin işlediği fiilden dolayı kınanabilmesi, yani kusurlu olduğundan söz edilebilmesi için öncelikle bu kişinin fiili işlediği sırada kusur yeteneğine sahip olması gerekmektedir. TCK’da kusur yeteneğine ilişkin bir tanım yoktur. Ancak TCK’nın yaş küçüklüğünü ve akıl hastalığını düzenleyen 31. ve 32. maddelerini göz önünde bulundurarak kusur yeteneğine ilişkin bir tanım yapmak mümkündür. Buna göre kusur yeteneği, kişinin işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama (algılama yeteneği) ve davranışlarını bu doğrultuda yönlendirme (irade yeteneği) kabiliyetidir.

Kusur yeteneği, failin işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama (algılama yeteneği) ve bu doğrultuda davranışlarını yönlendirme (irade yeteneği) yeteneğinden oluşmaktadır

Üçüncü kategoriyi ise, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmuş ve fakat yirmibir
yaşını dolduramamış sağır ve dilsizler oluşturmaktadır. Bunlar hakkında ise on beş-on
sekiz yaş arasındaki küçüklere ilişkin hükümler (m. 31/3) uygulanacaktır.

kleptomani akıl hastası olan kişinin hafif değerdeki şeylere yönelik olarak işlediği hırsızlık suçu açısından irade yeteneğinin olmadığı söylenebilirse de bu kişinin kasten öldürme veya yaralama suçlarını işlemesi durumunda irade yeteneğinin olmadığından bahsedilemez.

İstemeyerek sarhoş olan ve böylece kusur yeteneğini tamamen kaybeden kişiye ceza
verilmeyeceği gibi, güvenlik tedbiri de uygulanmaz. Çünkü bu kişi akıl hastası değildir ve alkol ve uyuşturucu maddenin etkisinin ortadan kalkmasıyla normal kişiliğine yeniden dönecektir.

Kusurluluğu etkileyen hâllerden bir diğeri de zorunluluk hâlidir. Zorunluluk hâli TCK’nın
25. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre, “Gerek kendisine gerek başkasına ait bir hakka yönelik olup, bilerek neden olmadığı ve başka suretle korunmak olanağı bulunmayan ağır ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya başkasını kurtarmak zorunluluğu ile ve tehlikenin ağırlığı ile konu ve kullanılan vasıta arasında orantı bulunmak koşulu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.”

Ancak haksız tahrikin kusur üzerindeki etkisi de sınırlıdır. Yani haksız tahrik kusuru
tamamıyla kaldırmamakta, sadece azaltmaktadır. Bu nedenle, haksız tahrik altında suç
işleyen kişinin cezasında sadece indirim yapılmaktadır.

TCK’nın 167. maddesinde mal varlığına karşı
suçların belli akrabalar arasında işlenmesi şahsi cezasızlık sebebi olarak kabul edilmiştir. Buna göre; “(1) Yağma ve nitelikli yağma hariç, bu Bölümde yer alan suçların;

a) Haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden birinin,

b) Üstsoy veya altsoyunun veya bu derecede kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen veya evlâtlığın,

c) Aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden birinin, Zararına olarak işlenmesi hâlinde, ilgili akraba hakkında cezaya hükmolunmaz.”

Örneğin altsoy üstsoyuna karşı işlediği hırsızlıktan dolayı cezalandırılmayacaktır.

Nitekim bu husus, TCK’nın 40. maddesinin 1. fıkrasında “Suçun işlenişine iştirak eden her kişi, diğerinin cezalandırılmasını önleyen kişisel nedenler göz önünde
bulundurulmaksızın kendi kusurlu fiiline göre cezalandırılır” şeklindeki bir hükümle açıkça düzenlenmiştir.

Şahsi cezasızlık sebepleri, suçun işlenmesi anında var olan ve failin cezalandırılmasına engel olan şahsa bağlı sebeplerdir. Örneğin TCK’nın 167. maddesinde mal varlığına karşı suçların belli akrabalar arasında işlenmesi şahsi cezasızlık sebebi olarak kabul edilmiştir. Buna göre; “(1) Yağma ve nitelikli yağma hariç, bu Bölümde yer alan suçların; a) Haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden birinin, b) Üstsoy veya altsoyunun veya bu derecede kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen veya evlâtlığın, c) Aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden birinin, Zararına olarak işlenmesi hâlinde, ilgili akraba hakkında cezaya hükmolunmaz.” Örneğin altsoy üstsoyuna karşı işlediği hırsızlıktan dolayı cezalandırılmayacaktır.

TCK’nın 257. maddesinin 1. fıkrasında düzenlenen görevi kötüye kullanma
suçu objektif cezalandırılabilme şartına yer veren suçlardan biridir. Buna göre, bir kamu
görevlisinin bilerek görevinin gereklerine aykırı hareket etmesi görevi kötüye kullanma
teşkil eder. Kısacası kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı davranmasıyla haksızlık tipi gerçekleşmektedir. Ancak haksızlık bu hâliyle bu cezaya layık değildir, cezalandırma için ek bir takım şartların gerçekleşmesi aranmaktadır. Buna göre, kamu görevlisi,görevinin gereklerine aykırı davranışıyla kamunun zararına neden olduğu veya üçüncü kişilerin mağduriyetine yol açtığı ya da üçüncü kişilere haksız kazanç sağladığı takdirde cezalandırılacaktır. İşte kamunun zararı, kişilerin mağduriyeti veya üçüncü kişilerin haksız kazanç sağlamasına yol açmadıkça, kamu görevlisi görevinin gereklerine aykırı davranmış olmasına rağmen görevi kötüye kullanmadan cezalandırılmayacaktır.

kusur yeteneği, kişinin işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama (algılama yeteneği) ve davranışlarını bu doğrultuda yönlendirme (irade yeteneği) kabiliyetidir.