CEZA HUKUKU

Kanunda bilinçli taksir “kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi

İşlediği suçta cezayı azaltan nitelikli hâl bulunmasına karşın, fail bu durumu bilmemektedir. Örneğin failin değerli bir kolyeyi çalmak isterken taklidini çalması hâlindede 145. maddedeki indirimden yararlanması gerekir.

Bir fiilin icrası kapsamında aynı anda bir suçu kasten bir diğerini ise taksirle gerçekleştirmesi mümkündür. Örneğin failin hasmını öldürmek için attığı merminin sekerek oradan geçmekte olan bir başkasını yaralaması hâlinde, hasmına karşı kasten öldürme (teşebbüs hâlinde), diğer kişiye karşı ise taksirle yaralama suçunu işlemiş olur.

Örneğin görevi kötüye kullanma suçundan (m. 257) dolayı kamu görevlisinin cezalandırılabilmesi için, görevinin gereklerine aykırı davranmak suretiyle
“kamunun zararına” veya “kişilerin mağduriyetine” ya da “üçüncü kişilerin haksız bir kazanç” sağlamasına neden olması gerekmektedir.

Unsur yanılgısı, içerik itibariyle, somut olayda suçun maddi unsurlarına ilişkin bilgisizliği, eksik veya yanlış tasavvuru ifade etmektedir.

Kanunda açıkça ancak doğrudan kastla işlenebileceği belirtilmedikçe suçlar, hem doğrudan kastla hem de olası kastla işlenebilirler. Eğer bir suçun kanuni tarifinde “bilerek”, “bildiği hâlde”, “bilmesine rağmen”, “öğrenmesine rağmen” ve “karşılaşmasına rağmen” gibi ibarelere yer verilmişse, bu suçlar özel bir bilgiyle hareket edilmesini gerektirdiğinden ancak doğrudan kastla işlenebilirler.

Taksirli suçlar, kasten işlenen suçlarla birlikte, ceza hukukunda ikinci büyük suç grubunu oluşturmaktadır. Ancak, daha önce de belirtildiği üzere, suçlar kural olarak kasten işlenmekte, taksirle işlenen fiillerin kanunda suç olarak tanımlanması ise istisna teşkil etmektedir. Nitekim bu husus Kanunun 22. maddesinin 1. fıkrasında “Taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hâllerde cezalandırılır” şeklinde ifade edilmiştir.

Taksirli suçlarda da kasti suçlarda olduğu gibi kusur yargısında bulunulabilmesi bakımından aranan ilk unsur, failin yaşı ve akli sağlığına bağlı olan kusur yeteneğidir

A, yeni aldığı pompalı tüfeği içinde fişeği olduğu hâlde duvara çaktığı iki çiviye asar. Tüfek, A işteyken eve gelen
misafirlerden B’nin dikkatini çeker. B’nin eline alarak kurcalamaya başladığı tüfek aniden patlar ve diğer misafir C’nin yaralanmasına sebebiyet verir. Böylece; A’nın ve B’nin taksiri vardır, taksirle yaralamadan dolayı sorumludurlar

Dolayısıyla kural olarak kast, istisnai olarak da taksir manevi unsurun temel iki şeklini oluşturmaktadır.

Kastın “suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesi” şeklindeki tanımından konunun fiilin icra edildiği ana göre değerlendirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

Olası kastta fail tipikliği gerçekleştirecek somut bir tehlikenin varlığının bilincinde olduğu gibi, bu tehlike onun tarafından ciddiye de alınmaktadır. Ancak fail bakımından asıl amaç o kadar önemlidir ki, buna ulaşmak için muhtemel neticelerin gerçekleşmesi göze alınmaktadır.

Bu ihtimalde de fail, kasten yaralama ve kasten öldürme bakımından olası kastla hareket etmiştir.

Taksir, bir kimsenin dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranmak suretiyle istemediği ve fakat öngörülebilir bir neticeyi gerçekleştirmesi olarak tarif edilmektedir. Buna göre, objektif olarak öngörülen özen yükümlülüğünün ihlali suretiyle işlenebilen suçlar taksirlidir.

Taksir, kastın hafifletici şekli değildir.

A, dikkatli bir şekilde ve yasal hız sınırları içinde seyir hâlindedir. Aynı zamanda, otobana yaya girişinin yasak olduğunu bilmekte ve böyle bir bilgiye güvenerek hareket etmektedir. Ayrıca yayayı farkettiğinde frene basmış, fakat mesafenin kısalığı nedeniyle aracı durduramamıştır. Dolayısıyla ilk ihtimal kapsamında A’nın dikkat ve özen yükümlülüğünü ihlal eden bir davranışından bahsetmek mümkün değildir. Bu nedenle kast veya taksirin varlığından söz edilemez.

A, her ne kadar bir yayaya çarpıp yaralama kastıyla hareket etmemiş olsa da, gerek hız sınırlarının üzerinde hareket etmesi; gerekse de fren balatalarının bakımlarını yaptırmaması nedeniyle dikkat ve özen yükümlülüğünü ihlal etmiştir. Bu nedenle taksirle hareket etmiştir. Bunun neticesinde oluşan haksızlıktan dolayı sorumlu tutulacaktır.

TCK’nın 22. maddesinin 4. fıkrasında, “Taksirle işlenen suçtan dolayı verilecek olan ceza failin kusuruna göre belirlenir” denilmektedir. Dolayısıyla, dikkat ve özen yükümlülüğünün de yerine getirilme imkânının bulunması gerekir. Böyle bir imkân yoksa o yükümlülüğün yerine getirilmesi de istenemez. Böyle bir imkânın bulunup bulunmadığının belirlenmesinde failin şahsi
niteliklerinin göz önünde tutulması gerekir.

Kast ve taksir, zorunlu olarak, bir kişiye karşı işlenen fiilde birlikte bulunmaz. Başka bir  anlatımla, tek fiille, aynı suç tipi bakımından, aynı konu ve mağdurla ilgili olarak, aynı anda hem kasten hem de taksirle hareket edilemez. Örneğin fail, mağdurun kafasına demir çubukla sert bir şekilde vurarak onu öldürse, ya kasten (olası) ya da taksirle (bilinçli) öldürme suçunu işlemiş olur. Dolayısıyla bu olayda failin hem kasten hem taksirle bu suçu işlediğini söylemek mümkün değildir.

Failin, hareketiyle hedeflediği doğrudan neticelerin yanı sıra, hareketinin zorunlu neticesi ya da kaçınılamaz yan neticesi olarak öngördüğü ve iradi olarak kabul ettiği her
şey, bunları istemese dahi doğrudan kastın kapsamındadır.