Aof Panel

S

Haksızlığın unsurları nelerdir?

Suç teorisinin öngördüğü sistem çerçevesinde suçun yapısal unsurları kural olarak haksızlık ve kusur ayrımı çerçevesinde ele alınmalıdır. Haksızlığın unsurları ise, “tipiklik” ve “hukuka aykırılık”tan ibarettir. Suç teşkil eden bir haksızlıktan söz edilebilmesi için, işlenen fiille (davranışla) haksızlığın unsurlarının gerçekleşip gerçekleşmediğinin belirlenmesi gerekir (fiil olmaksızın haksızlık olmaz).

S

Ceza hukuku bakımından fiil nedir?

Ceza hukukunun hareket noktasını, fiil olarak nitelendirdiğimiz bir insan davranışı oluşturmaktadır. Ancak insanın her davranışının fiil özelliğine sahip olmadığı, insan davranışına fiil vasfını kazandıran bazı niteliklerin bulunması gerektiği kabul edilmektedir (fiilin sınırlama fonksiyonu). Bu unsurlar sayesinde ceza hukuku bakımından önem arz eden davranışlarla ceza hukukunun ilgi alanına girmeyen hareketleri birbirinden ayırt etmek mümkün olmaktadır.

Ceza hukukunda suçun esasını oluşturan fiil kavramından neyin anlaşılması gerektiği, unsurlarının nelerden ibaret olduğu hususu tartışılan bir konudur. Ancak bu tartışmalara girmeden fiili; yönlendirici irade tarafından hâkim olunan, belli bir amaca yönelen,etkileri dış dünyada hissedilen insan davranışı olarak tanımlamak mümkündür.

S

Suçun unsuru olarak tipiklik nedir?

Bir kişi tarafından gerçekleştirilen iradi bir hareketle aynı zamanda suç teşkil eden bir haksızlığın gerçekleştirildiği düşünülüyorsa, bunun test edilmesi bakımından bu fiille ilgili suç tanımları göz önünde bulundurulmak suretiyle bir inceleme yapılır. İşlenen fiilin, herhangi bir suçun kanuni tanımdaki unsurları gerçekleştirdiği belirlenirse, tipikliğin gerçekleştiği ifade edilir. Buna göre, işlenen bir fiilin, suç teşkil edip etmediğinin belirlenmesinde, suçların kanuni tanımlarında (suç tipinde) gösterilen unsurların gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği göz önünde bulundurulur.

Suçun bir unsuru olarak kastedilen tipiklik ise dar anlamda tipikliktir (haksızlık tipi). Dolayısıyla dar anlamda tipiklik, ceza sorumluluğunun doğumu için kanuni tanımda gös- terilen bütün unsurların gerçekleşmiş olmasını ifade etmek üzere kullanılan geniş anlamda tipiklikle karıştırmamak gerekir. Geniş anlamda tipiklik, cezalandırılabilirliğin kanuni olarak belirlenmiş tüm koşullarını kapsadığı için Ceza Kanununun güvence fonksiyonu (suçta ve cezada kanunilik ilkesi) bakımından öneme sahiptir. Bilindiği üzere bu koşulların failin aleyhine olarak ne örf ve âdet hukuku yoluyla ne de kıyas yoluyla oluşturulması veya genişletilebilmesi mümkündür.

S

Tipikliğin maddi unsurları nelerdir?

Suçun kanuni tanımında yer alan maddi unsurlarını; fiil, netice, nedensellik bağı, fail, mağdur, suçun konusu ve nitelikli hâller olarak sıralamak mümkündür.

S

Suçların hareketin tipte tanımlanışına göre ayrımında belirlenen suç tipleri nelerdir?

Suçları hareketin tipte tanımlanışına göre, tek hareketli suçlar, çok hareketli suçlar, serbest hareketli suçlar, bağlı hareketli suçlar, seçimlik hareketli suçlar, mütemadi (kesintisiz) suçlar ve ihmali suçlar şeklinde bir ayrıma tabi tutmak mümkündür.

S

Tek hareketli suç nedir?

Kanuni tanımına göre, meydana gelmesi için tek hareketin yeterli olduğu suçlara “tek hareketli suç” denir. Tek hareketten oluşan bu suçlara, kasten öldürme (m. 81), hakaret (m. 125) suçları örnek gösterilebilir. Bu suçların oluşumu için tek öldürmeye ve hakerete yönelik hukuki anlamda tek fiilin icrası yeterlidir.

S

Çok hareketli suç nedir?

Kanuni tanımında birden çok harekete yer verilen suçlara “çok hareketli suç” denir. Bu tür suçların oluşması için kanuni tanımda gösterilen hareketlerin tamamının yapılması gerekir.

S

Serbest hareketli suç nedir?

Kanun tanımlarında hangi tür hareketlerle işleneceği hususunda belirlemede bulunulmayan suçlara serbest hareketli suçlar denir. Bu tür suçlarda, kanunda suçu oluşturan hareketin şekli ve nasıl bir hareketle işlenebileceği hususunda herhangi bir özelleştirme yapılmamıştır.

S

Bağlı hareketli suç nedir?

Kanuni tanımında hangi hareketlerle işlenebileceği bizzat belirtilen suçlara “bağlı hare- ketli suç” denir. Bu suçlarda, serbest hareketli suçların aksine, suç tipinde o suçu oluşturan hareketler somutlaştırılmıştır.

S

Seçimlik hareketli suç nedir?

Kanuni tanımında birbirinin alternatifi olarak gösterilen birden çok hareketten biriyle işlenebilen suçlar “seçimlik hareketli”dir. Bu tür suçlarda, kanuni tanımda gösterilen alternatif hareketlerin hepsinin aynı anda gerçekleştirilmesi şart olmayıp birinin icrasıyla suç oluştur.

S

Kesintisiz suç nedir?

Kanuni tanımındaki hareketlerin işlenmesiyle tamamlanan, ancak fiilin icrasına devam edilmesi sebebiyle henüz sonlanmayan (icranın bitmediği) suçlara “kesintisiz suç” veya “mütemadi suç” denir.

S

Ani suç nedir?

Kanuni tanıma uygun hareketin icrasıyla ya da tipte ayrıca neticenin arandığı hâllerde neticenin gerçekleşmesiyle tamamlanan suçlara “ani suçlar” denir.

S

Kesintisiz suç-ani suç ayrımının pratik değeri nedir?

Bir suçun ani suç mu, kesintisiz suç mu olduğunu tespit etmenin ceza ve ceza muha- kemesi hukuku bakımından önemli sonuçları vardır.

Kesintisiz suçlar, ani suçlar gibi tamamlanıncaya kadar teşebbüse elverişlidir. Kesintisiz suç tamamlandıktan sonra işlenmeye devam edilmesi ve bu sırada failin elinde olmayan sebeplerle icrasının sona erdirilmesi hâlinde suç esasen tamamlandığından teşebbüse ilişkin hükümler uygulanmaz. Örneğin bir kimsenin bir yere kapatılmak suretiyle özgürlüğünün kısıtlanmasıyla kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu tamamlanmış olur. Bu aşamaya kadar bu suça teşebbüs mümkündür. Odaya kapatılan kişinin ertesi gün polisler tarafından bulunarak kurtarılması hâlinde suçun teşebbüs aşamasında kaldığından söz edilemez.

Kesintisiz suç işlenmeye devam ettiği sürece, yani bitinceye kadar, bu suçlara iştirakin her şekliyle katılmak mümkündür. Hâlbuki ani suçlara iştirak ancak suçun tamamlanmasına kadar söz konusu olabilir.

Kesintisiz suçun failine karşı, suç işlenmeye devam ettiği sürece meşru savunmada bulunmak mümkündür. Örneğin özgürlüğü kısıtlanan mağdur, özgürlüğüne kavuşmak için bulunduğu yerin kapısını kırarak kaçacak olursa, meşru savunmadan yararlanır.

Ceza hukuku kurallarının zaman bakımından uygulanması konusunda da kesintisiz suç, ani suçtan farklılık gösterir. Kesintisiz suç, fiiilin icrasının kesintiye uğradığı (sonladığı veya bittiği) anda işlenmiş olacağından, o anda hangi kanun yürürlükte ise o kanun uygulanır.

Kusur yeteneğine ilişkin sorunlarda, özellikle çocukların hangi dönem yaş küçüklüğü içinde bulunduklarının belirlenmesinde fiilin icrasına başlanan an değil, kesintinin ger- çekleştiği an esas alınır.

Kesintisiz suçlarda davaya bakmaya yer itibariyle yetkili mahkeme, kesintinin gerçekleştiği yer mahkemesidir (CMK m. 12/2). Zamanaşımı kesintinin gerçekleştiği günden itibaren işlemeye başlar (m. 66/6). Şikâyete tabi kesintisiz suçlarda, şikâyet süresi de ancak kesintinin gerçekleştiği andan itibaren başlar.

S

Yasaklayıcı norm nedir?

Yasaklayıcı norm, belli bir hareketin yapılmasını yasaklar ve bu yasağın ihlalini suç hâline getirir. Ceza kanunlarındaki suçların çoğu yasaklayıcı normun ihlal edilmesiyle işlenen suçlardan oluşmaktadır. Yasaklayıcı norm, icrai bir hareketle, yani haricen gözlemlenebilir bir vücut hareketiyle ihlal edilebilir. Örneğin öldürmeyi yasaklayan norm bir kimsenin öldürülmesiyle, çalmayı yasaklayan bir norm da başkasının eşyasının alınmasıyla ihlâl edilmiş olur.

S

Emredici norm nedir?

Emredici norm belli bir hareketin yapılmasını emreder. Emredici normun söz konusu olduğu hâllerde, bu normun gereği olan hareketin icra edilmemesi bir hak ihlaline sebebiyet verir. Emredici normlara karşı gelmek ise normun istediği icrai davranışın salt yapılmaması suretiyle gerçekleştirilir.

S

Gerçek ihmali suç nedir?

Gerçek ihmali suçlar, ihmali hareketin bizzat suç tipinde gösterildiği suçlardır. Bu suçlarda tipiklik, kanunda tarif edilen belli bir emredici normun gereğinin kasten yerine getiril- memesiyle gerçekleşir. Gerçek ihmali suçlarda icrai harekette bulunma hukuki yükümlülüğü (belli bir yönde davranma zorunluluğu) doğrudan ilgili suçun kanuni tanımından doğmak- tadır (m. 175, 176, 257/2, 279).

S

Gerçek olmayan ihmali suç nedir?

Gerçek olmayan ihmali suçlar, tipe uygun bir neticenin gerçekleşmesinin engellenmemesi suretiyle işlenen suçlardır. Ancak bu suçun oluşumu için failin neticeyi önleme bakımından özel bir hukuki yükümlülük (garanti yükümlülüğü-garantörlük) altında bulunması gerekir.

S

Sırf hareket suçu nedir?

Ceza kanunlarında tanımlanan suçların çoğu, icrai veya ihmali bir hareketin gerçekleştirilmesiyle tamamlanırlar. Tamamlanması için neticenin aranmadığı bu tür suçlara “sırf hareket suçları” denir.

S

Neticeli suç nedir?

Suçun tamamlanmış sayılabilmesi için kanuni tanımındaki fiilin icrasının yanı sıra dış dünyada hareketten ayrılabilen bir neticenin meydana gelmesinin arandığı suçlara“neticeli suçlar” denir.

S

Nedensellik bağı nedir?

Bir neticeden dolayı sorumlu tutulabilmenin temelini, hareket ile netice arasındaki sebep-sonuç ilişkisini ifade eden nedensellik bağı oluşturur. Neticeli suçlarda, tamamlanmış bir suçun kabulü, tipe uygun neticenin gerçekleşmesine bağlıdır. Ancak bu suçlarda, sadece hareketin varlığının ve neticenin gerçekleştiğinin belirlenmesi yeterli olmayıp, hareket ile netice arasında belli bir bağın bulunması da gerekir. Şayet hareketle netice arasında ne- densellik bağı yoksa o netice faile yüklenemez.

SUÇ TEORİSİNE GİRİŞ VE TİPİKLİĞİN MADDİ UNSURLARI