CEZA HUKUKU - Deneme Sınavı - 7

Teşebbüsün şartları; a-Kasten işlenen bir suçun ve bu suçu işlemeye yönelik kastın varlığı, b-İcra hareketi niteliğindeki fiillerin
gerçekleştirilmesi, c-Suçun icrasına yönelik elverişli hareketlerin gerçekleştirilmiş olması ve d-İcra hareketlerinin failin elinde olmayan nedenlerle tamamlanamaması veya fail tarafından icra hareketleri tamamlanmış olmasına rağmen neticenin gerçekleştirilememesi olarak sıralanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Teşebbüs hâlinde kalmış suçlarda varlığı gerekli olan kast, belirli bir suçu teşebbüs aşamasında bırakmaya yönelik değil, tamamlamaya yönelik kasttır. Bu nedenle, ayrı bir teşebbüs kastından söz edilemez. Teşebbüste kast, tamamlanmış suçlarda olduğu gibi ilgili suçun işlenmesi yolundaki son ve kesin kararı ifade eder.  Failin kastının hangi suçu işlemeye yönelik olduğu hususu somut olayın özellikleri göz önünde bulundurularak hâkim tarafından belirlenir. Doğru cevap C'dir.

Suçun kanuni tanımında unsur veya nitelikli hâl olarak belirtilen hareketlerin gerçekleştirildiği, bu hareketlerin özellikle suçun konusuyla yakın bağlantı içerisinde olduğu, suçun konusu bakımından bir tehlikeye sebebiyet verdiği hâllerde, artık doğrudan doğruya icraya başlamanın bulunduğu kabul edilmelidir. Bu bağlamda örneğin yağmada malın alınmasına yönelik muhtemel direnci kırmaya yönelik cebir ve tehdidin gerçekleştirilmesiyle icra hareketlerinin başladığını kabul etmek gerekir. Buna karşılık, bir binada hırsızlık yapmaya karar veren failin, kapıyı açmaya çalışırken yakalanması hâlinde, henüz suçun konusuyla yakın bağlantı içinde olan, suçun konusunu tehlikeye sokan bir hareketi gerçekleştirmediğinden, hırsızlığa teşebbüs etmiş olmaz. Kapıyı açmaya çalışması, mala zarar vermeye ve konut dokunulmazlığını ihlale teşebbüs teşkil etmekle birlikte, hırsızlık için hazırlık hareketi niteliğindedir. Doğru cevap D'dir.

Hâkim, somut olayda teşebbüs hâlinde meydana gelen zararın veya tehlikenin ağırlığını dikkate alarak, eğer kanunda suç için ağırlaştırılmış müebbet hapis öngörülmüşse, bunun yerine on üç yıldan yirmi yıla kadar hapse, müebbet hapis cezası öngörülmüşse, bunun yerine dokuz yıldan on beş yıla kadar hapse hükmedebilecektir. Diğer hâllerde, yani diğer süreli hapis cezalarında ise dörtte birden dörtte üçe kadar cezada indirim yapılacaktır. Doğru cevap A'dır.

Kanunen ve nitelikleri gereği tek kişi tarafından işlenebilen bir suçun, birden fazla kişinin değişik şekillerdeki katılımıyla işlenmesine veya bir kişinin çok failli bir suçun icrasına fail sayılmayı gerektirmeyecek nitelikteki davranışlarla katılmasına suça iştirak denir. Örneğin kasten öldürme suçu tek kişi tarafından işlenebilecek bir suç olarak formüle edilmiştir. Ancak somut olayda bu suç birden fazla kişinin katılımıyla işlenebilir. İşte bu gibi hâllerde suça iştirakten bahsedilir. Doğru cevap C'dir.

Bir kimsenin işlediği fiilden dolayı kınanabilmesi, yani kusurlu olduğundan söz edilebilmesi için öncelikle bu kişinin fiili işlediği sırada kusur yeteneğine sahip olması gerekmektedir. TCK’da kusur yeteneğine ilişkin bir tanım yoktur. Ancak TCK’nın yaş küçüklüğünü ve akıl hastalığını düzenleyen 31. ve 32. maddelerini göz önünde bulundurarak kusur yeteneğine ilişkin bir tanım yapmak mümkündür. Buna göre kusur yeteneği, kişinin işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama (algılama yeteneği) ve davranışlarını bu doğrultuda yönlendirme (irade yeteneği) kabiliyetidir.

Kusur yeteneği, failin işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama (algılama yeteneği) ve bu doğrultuda davranışlarını yönlendirme (irade yeteneği) yeteneğinden oluşmaktadır

TCK’da suça iştirak, faillik ve şerikliği kapsayan üst bir kavram olarak kabul edilmiştir. Kural olarak suçun işlenişine katılanların eşit şekilde cezalandırılması mümkün olmasına rağmen, kanunlarda genellikle suçun işlenişine katılanların gerçekleştirmiş olduğu hareketler, suç tipi de göz önünde bulundurularak fail sayılmayı gerektirenler ve fail sayılmayı gerektirmeyenler şeklinde ayrıma tabi tutulmuştur. Yani iştirak ile gerçekleştirilen suçlarda faillere ve şeriklere farklı ağırlıkta cezalar verilmektedir.  Suçta ve cezada kanunilik ilkesi gereğince sadece suçu işleyenler, yani failler cezalandırılabilecekken, kanunlardaki iştirake ilişkin hükümler sayesinde suçun işlenişine şerik olarak katılanların da cezalandırılabilmeleri mümkün hâle gelmiştir. Dolayısıyla kanunlardaki fail dışındakilerin cezalandırılmasını mümkün kılan düzenlemeler “ceza sorumluluğunun alanını genişleten” bir işlev üstlenmiştir. Doğru cevap A'dır.

TCK faillik ve şerikliğin ayrımında  fiil hâkimiyeti görüşünü esas almaktadır.  Fiil hâkimiyeti, gerçekleştirdiği katkıyla tipe uygun oluşum sürecini yönlendirmek (vakıaların seyrine hükmedebilmek) şeklinde anlaşılmalıdır. Buna göre, fiile hâkim olan, suçun oluşum sürecini yönlendiren kişi faildir. Fiil, olaya yön veren iradenin bir eseri olarak görülmekle birlikte, faillik için sadece bu yönlendirici irade yeterli görülmemekte, bilakis suçun işlenişine olan katkının nesnel ağırlığı da belirleyici olmaktadır. Bu nedenle, sadece suça olan objektif katkısının önemine göre de suçun oluşum sürecine hâkim olanlar faildirler. Suçun icrasının şekillendiricisi veya belirleyici rol oynayanı olarak, planlı bir şekilde yöneterek veya yön vererek kim fiile hâkim ise o faildir. Buna karşılık, fiile hâkim olmadan yardımcı aktör olarak suçun işlenmesine yol açan veya teşvik eden kişi ise şeriktir. Doğru cevap B'dir.

TCK’da birden çok suç işlenmiş olmasına rağmen faile tek suçtan dolayı ceza verilmesini gerektiren hâllere yer verilmiştir. Ortada birden çok suç bulunmasına ve dolayısıyla faile işlediği suçların sayısı kadar ceza verilmesi gerekmesine rağmen, faile tek ceza verilmesini öngören ceza hukuku kurumuna suçların içtimaı denilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Zincirleme suçun şartlarından biri, birden fazla aynı suçun bir kişiye karşı işlenmiş olmasıdır. İşlenen birden çok suçun hepsinin mağdurunun aynı kişi olması gerekir. Bu itibarla, bir suçun aynı suç işleme kararı kapsamında olsa bile, değişik kişilere karşı birden çok defa işlenmesi hâlinde, yani suçun mağdurunun farklı kişiler olması hâlinde zincirleme suç hükümleri uygulanmayacaktır. Doğru cevap E'dir.

Üçüncü kategoriyi ise, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmuş ve fakat yirmibir
yaşını dolduramamış sağır ve dilsizler oluşturmaktadır. Bunlar hakkında ise on beş-on
sekiz yaş arasındaki küçüklere ilişkin hükümler (m. 31/3) uygulanacaktır.

kleptomani akıl hastası olan kişinin hafif değerdeki şeylere yönelik olarak işlediği hırsızlık suçu açısından irade yeteneğinin olmadığı söylenebilirse de bu kişinin kasten öldürme veya yaralama suçlarını işlemesi durumunda irade yeteneğinin olmadığından bahsedilemez.

İstemeyerek sarhoş olan ve böylece kusur yeteneğini tamamen kaybeden kişiye ceza
verilmeyeceği gibi, güvenlik tedbiri de uygulanmaz. Çünkü bu kişi akıl hastası değildir ve alkol ve uyuşturucu maddenin etkisinin ortadan kalkmasıyla normal kişiliğine yeniden dönecektir.

Kusurluluğu etkileyen hâllerden bir diğeri de zorunluluk hâlidir. Zorunluluk hâli TCK’nın
25. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre, “Gerek kendisine gerek başkasına ait bir hakka yönelik olup, bilerek neden olmadığı ve başka suretle korunmak olanağı bulunmayan ağır ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya başkasını kurtarmak zorunluluğu ile ve tehlikenin ağırlığı ile konu ve kullanılan vasıta arasında orantı bulunmak koşulu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.”

Ancak haksız tahrikin kusur üzerindeki etkisi de sınırlıdır. Yani haksız tahrik kusuru
tamamıyla kaldırmamakta, sadece azaltmaktadır. Bu nedenle, haksız tahrik altında suç
işleyen kişinin cezasında sadece indirim yapılmaktadır.

TCK’nın 167. maddesinde mal varlığına karşı
suçların belli akrabalar arasında işlenmesi şahsi cezasızlık sebebi olarak kabul edilmiştir. Buna göre; “(1) Yağma ve nitelikli yağma hariç, bu Bölümde yer alan suçların;

a) Haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden birinin,

b) Üstsoy veya altsoyunun veya bu derecede kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen veya evlâtlığın,

c) Aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden birinin, Zararına olarak işlenmesi hâlinde, ilgili akraba hakkında cezaya hükmolunmaz.”

Örneğin altsoy üstsoyuna karşı işlediği hırsızlıktan dolayı cezalandırılmayacaktır.

Nitekim bu husus, TCK’nın 40. maddesinin 1. fıkrasında “Suçun işlenişine iştirak eden her kişi, diğerinin cezalandırılmasını önleyen kişisel nedenler göz önünde
bulundurulmaksızın kendi kusurlu fiiline göre cezalandırılır” şeklindeki bir hükümle açıkça düzenlenmiştir.

Şahsi cezasızlık sebepleri, suçun işlenmesi anında var olan ve failin cezalandırılmasına engel olan şahsa bağlı sebeplerdir. Örneğin TCK’nın 167. maddesinde mal varlığına karşı suçların belli akrabalar arasında işlenmesi şahsi cezasızlık sebebi olarak kabul edilmiştir. Buna göre; “(1) Yağma ve nitelikli yağma hariç, bu Bölümde yer alan suçların; a) Haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden birinin, b) Üstsoy veya altsoyunun veya bu derecede kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen veya evlâtlığın, c) Aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden birinin, Zararına olarak işlenmesi hâlinde, ilgili akraba hakkında cezaya hükmolunmaz.” Örneğin altsoy üstsoyuna karşı işlediği hırsızlıktan dolayı cezalandırılmayacaktır.

TCK’nın 257. maddesinin 1. fıkrasında düzenlenen görevi kötüye kullanma
suçu objektif cezalandırılabilme şartına yer veren suçlardan biridir. Buna göre, bir kamu
görevlisinin bilerek görevinin gereklerine aykırı hareket etmesi görevi kötüye kullanma
teşkil eder. Kısacası kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı davranmasıyla haksızlık tipi gerçekleşmektedir. Ancak haksızlık bu hâliyle bu cezaya layık değildir, cezalandırma için ek bir takım şartların gerçekleşmesi aranmaktadır. Buna göre, kamu görevlisi,görevinin gereklerine aykırı davranışıyla kamunun zararına neden olduğu veya üçüncü kişilerin mağduriyetine yol açtığı ya da üçüncü kişilere haksız kazanç sağladığı takdirde cezalandırılacaktır. İşte kamunun zararı, kişilerin mağduriyeti veya üçüncü kişilerin haksız kazanç sağlamasına yol açmadıkça, kamu görevlisi görevinin gereklerine aykırı davranmış olmasına rağmen görevi kötüye kullanmadan cezalandırılmayacaktır.

Suçta ve cezada kanunilik ilkesi gereğince, bütün unsurları tamamlanmamış bir suç söz konusu olduğunda failin cezalandırılmaması gerekir. İşte ceza kanunlarının genel kısmındaki teşebbüse ilişkin hükümler kanuni tanımdaki unsurları tam gerçekleştirilmemiş olsa da doğrudan icrasına başlanarak kamu düzenini belli bir ölçüde bozmuş bir fiilin cezalandırılmasına imkân sağlamaktadırlar. Doğru cevap A'dır.