CEZA HUKUKU - Deneme Sınavı - 18

Gönüllü vazgeçme, kısaca failin kendi isteğiyle icra hareketlerine devam etmemesi veya bu hareketleri tamamladıktan sonra iradi etkin davranışlarıyla tipik neticenin oluşmasını önlemesi olarak tanımlanabilir. Fail istesem devam edebilirim ama etmiyorum demiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Zorunlu iştirakin söz konusu olduğu  hâllerde, suçun işlenişine birden fazla kişinin fail olarak katılımı aranmışsa çok failli suçtan söz edilir. Örneğin suç işlemek amacıyla örgüt kurma (m. 220) ve rüşvet suçu (m. 252) çok
failli suçlardandır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Somut olayda suçun icrasına bulunulan bu katkı suçun başarıyla işlenmesi açısından zorunluluk arz ediyorsa bu suç ortağı müşterek fail sayılacaktır. A tutmasaydı, B kaçacaktı. A fiil üzerinde fonksiyonel hakimiyet kurmuştur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Suç işleme düşüncesi olmayan bir kişiye suç işleme kararının verdirildiği, ancak azmettirilenin fiili işlemediği, en azından teşebbüs aşamasına vardırmadığı hâllerde “sonuçsuz (akim) kalmış azmettirmeden” söz edilir. Bu nedenle A herhangi bir ceza almaz. Doğru cevap B seçeneğidir.

Zincirleme suçun düzenlendiği 43. maddenin ilk fıkrasında “aynı suçun birden fazla işlenmesi” denilmek suretiyle, zincirleme suçun varlığı için ortada birden çok fiilin ve birden çok suçun bulunması gerektiği belirtilmiştir. Zira aynı suçun, aynı kişiye karşı değişik zamanlarda birden çok defa işlenebilmesi için birden çok fiilin bulunması gerekir". A'nın fiili söz konusu kapsamdadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bir kimse attığı tek kurşunla iki kişiyi birden öldürürse veya yaralarsa ya da tek bir tehditle birden çok kişinin malını alırsa ya da elektrik vererek aynı anda iki kişiye birden işkence ederse, mağdur sayısınca suçun varlığı kabul edilecek ve her bir suçtan dolayı cezalandırılacaktır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Görünüşte içtima  özel norm-genel norm ilişkisinin bulunduğu hâllerde gündeme gelebilir. Bu anlamda zimmet suçu ile güveni kötüye kullanma suçu arasında özel norm-genel norm ilişkisi vardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kişinin, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamamasına teşebbüs denilmektedir.

Teşebbüsün şartları şunlardır: a- Kasten işlenen bir suçun ve bu suçu işlemeye yönelik kastın varlığı b- İcra hareketi niteliğindeki fiillerin gerçekleştirilmesi, c- Suçun icrasına yönelik elverişli hareketlerin gerçekleştirilmiş olması ve d- İcra hareketlerinin failin elinde olmayan nedenlerle tamamlanamaması veya fail tarafından icra hareketleri tamamlanmış olmasına rağmen neticenin gerçekleştirilememesi.

Teşebbüsten bahsedilebilmesi için kastedilen suçun icrasına elverişli hareketlerle doğrudan doğruya başlanması gerekmektedir. Elverişlilik sadece kullanılan araç bakımından değil, suçun konusu da dâhil olmak üzere bütün fiil yönünden bulunmalıdır. Ancak işlenen fiilin suç tipi bakımdan elverişli olmasıyla, suçun konusunun yokluğu durumunu birbirinden ayırmak gerekir. Suçun konusu bakımından elverişsizlik değil, yokluk söz konusu olabilir. Suçun konusunun yokluğu hâlinde işlenemez suçtan bahsedilir.

Teşebbüs için, icra hareketlerinin tamamlanamaması veya icra hareketleri tamamlanmasına rağmen neticenin gerçekleştirilememesi elde olmayan nedenlerden kaynaklanmalıdır. Buna göre, icra hareketlerinin tamamlanmaması veya neticenin gerçekleşmemesi failin elinde olan nedenlerden (suçun icrasından gönüllü vazgeçmesinden) kaynaklanmışsa teşebbüsten söz edilemez. Gönüllü vazgeçme olarak nitelendirilen bu durum TCK’nın 36. maddesinde “Fail, suçun icra hareketlerinden gönüllü vazgeçer veya kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasını veya neticenin gerçekleşmesini önlerse, teşebbüsten dolayı cezalandırılmaz” şeklinde düzenlenmiştir.

Suçun tamamlanmasından sonra failin gönüllü olarak yol açtığı zararı veya sebebiyet verdiği neticeyi gidermeye yönelik olarak gerçekleştirdiği davranışlara etkin pişmanlık denir. Etkin pişmanlık, gönüllü vazgeçmenin tamamlanmış suçlardaki görünüm şekli olarak ni­telendirilebilir. Kanun koyucu sadece tamamlanmamış suçlar için gönüllü vazgeçmeye ceza sorumluluğunu kaldıran bir sonuç bağlamıştır. Dolayısıyla kural olarak etkin pişmanlığın ceza sorumluluğu üzerinde etkisi yoktur. Başka bir anlatımla etkin pişmanlık genel hükümler arasında ceza sorumluluğunu etkileyen bir hâl olarak düzenlenmemiştir. Bununla birlikte Ceza Kanununun özel hükümler kısmında bazı suç tipleri bakımından etkin pişmanlığa ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir (m. 93, 110, 168, 184/5, 192, 201, 221, 248, 254, 269, 274, 281/3, 282/5, 289/2, 293, 297/4, 316/2).

Suçlar, fail esas alınarak, tek failli suçlar ve çok failli suçlar şeklinde ikili bir ayrıma tabi tutulmaktadır. Kanuni tanımına göre bir suçun oluşumu bakımından failin sayısına önem verilmemişse, yani bu suç tek kişi tarafından işlenebiliyorsa tek failli bir suç söz konusudur. Buna karşılık, bir suç, kanuni tanımı gereği, işlenebilmesi bakımından zorunlu olarak birden fazla kişinin iştirakini gerektirebilir. Zorunlu iştirakin söz konusu olduğu bu gibi hâllerde, suçun işlenişine birden fazla kişinin fail olarak katılımı aranmışsa çok failli suçtan söz edilir. Örneğin suç işlemek amacıyla örgüt kurma (m. 220) ve rüşvet suçu (m. 252) çok failli suçlardandır.

Bir suçun, bir başkasını araç olarak kullanmak suretiyle işlendiği hâllerde dolaylı faillikten söz edilir (m. 37/2). Suç tipini bu şekilde gerçekleştirenler, bir başkasını buna sevk ettiği, suç tipi bakımından zorunlu olan hareketler onun planı çerçevesinde gerçekleştirildiği için sorumludurlar. Dolaylı faillikte arkadaki kişi aracının iradesi üzerinde hâkim bir pozisyona sahiptir. Bu kişi aracı olarak kullanılan kişinin iradesine hâkim olarak bir suçun işleniş sürecini elinde tutmakta, onun davranışlarını yönlendirmektedir. Dolaylı fail, araç durumundaki kişinin iradesi üzerindeki hâkimiyetini, bu kişideki bildiği veya sebebiyet verdiği bir noksandan veya durumdan faydalanarak kurmaktadır. Bu noksan, aracının, hataya düş(ürül)mesinden veya cebir veya tehditle irade yeteneğinin ortadan kaldırılmasından veya kusur yeteneğinin bulunmamasından kaynaklanabilir. Arka plandaki kişi, aracı durumundaki kişinin içinde bulunduğu bu geçici veya devamlı noksandan yararlanarak onun davranışlarını yönlendirir, iradesi üzerinde hâkimiyet kurar. Arka plandaki şahsın, aracının iradesi üzerinde kurduğu hâkimiyet yoluyla davranışlarını yönlendirebiliyor olması, bir başkasının (aracının) davranışının ona isnat edilebilmesinin hukuki zeminini oluşturur.

İlk şeriklik statüsünü oluşturan azmettirme, belli bir suçu işleme hususunda henüz bir fikri olmayan bir kişinin başkası tarafından bu suçu işlemeye karar verdirilmesini ifade etmektedir. Azmettirmede bir başkasının fiiline katılmadan suçun işlenmesinde manevi müsebbiplik söz konusudur. Bu sebebiyet verme aynı zamanda azmettirmenin haksızlığına vücut vermektedir.

Ceza hukukunda, kanunda düzenlenmiş olmamakla birlikte, suçların görünüşte içtima ettikleri çeşitli hâllerin varlığından da söz edilmektedir. Görünüşte içtima hâlinde suçların çokluğu sadece görünüşte olup, gerçekte ortada fiile uygulanacak tek norm bulunmaktadır. Örneğin 42. maddede düzenlenen bileşik suç hâlinde tüketen-tüketilen norm ilişkisi vardır. Buna göre, biri diğerinin unsurunu veya nitelikli hâlini oluşturması sebebiyle tek fiil sayılan suça bileşik suç denir. Bu gibi hâllerde suçların içtimaı hükümleri uygulanmaz.

Fikri içtima, bir (aynı) fiille birden fazla suçun işlenmesini ifade etmektedir. Buna göre, fikri içtimaın iki şartı bulunmaktadır: fiilin tek olması ve tek fiille birden çok suçun işlenmesi. Burada işlenen birden çok suç farklı suçlar olabileceği gibi, aynı suç da olabilir. Suçların farklı olması hâlinde farklı neviden, aynı olması hâlinde ise aynı neviden fikri içtima vardır. Örneğin failin bir kişinin camını kırmak için atmış olduğu taşla aynı zamanda odada bulunan bir kişinin yaralanmasına da sebebiyet verdiği hâllerde farklı neviden fikri içtima (mala zarar verme ve kasten veya taksirle yaralama suçları); buna karşılık silahla yapılan tek atışla iki kişinin yaralanmasına veya ölümüne sebebiyet verildiği hâllerde ise aynı neviden fikri içtima söz konusudur.

TCK’nın 45. maddesine göre suç karşılığında uygulanan yaptırım olarak cezalar, hapis ve adli para cezalarıdır. Hükümlünün ceza infaz kurumuna kapatılarak özgürlüğünün kısıtlanması şeklinde uygulanan cezaya hapis cezası denilmektedir. Hapis cezası, süresi ve infaz şartları göz önünde bulundurularak süresiz (müebbet) ve süreli hapis cezası olmak üzere ikiye ayrılır. Hükümlünün hayatı boyunca devam eden müebbet hapis cezası da infaz rejimindeki farklılık nedeniyle ağırlaştırılmış müebbet ve müebbet hapis olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Süreli hapis cezası, kanunda aksi belirtilmeyen hâllerde bir aydan az yirmi yıldan fazla olamaz (m. 49/1).

Süreli hapis cezası da kısa süreli ve uzun süreli hapis cezası olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Buna göre hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis cezası kısa süreli hapis cezasıdır (m. 49/2). Buna karşılık hükmedilen bir yıldan fazla süreli hapis cezaları uzun sürelidir. Bu sürelerin belirlenmesinde suç karşılığı kanunda öngörülen soyut ceza miktarı değil, yapılan yargılama sonunda hükmedilen sonuç ceza miktarı esas alınır.