CEZA HUKUKU - Deneme Sınavı - 17

Kanuni tanımında hangi hareketlerle işlenebileceği bizzat belirtilen suçlara “bağlı hareketli suç” denir. Bu suçlarda, serbest hareketli suçların aksine, suç tipinde o suçu oluşturan hareketler somutlaştırılmıştır. Örneğin yağma suçu bağlı hareketli bir suçtur. Çünkü yağma suçunun kanuni tarifinde cebir veya tehditle bir malın alınmasından bahsedilmektedir. O hâlde cebir veya tehdit dışındaki bir hareketle (örneğin hile ile) malın alınması hâlinde yağma suçu oluşmayacaktır.

Kanuni tanımındaki hareketlerin işlenmesiyle tamamlanan, ancak fiilin icrasına devam edilmesi sebebiyle henüz sonlanmayan (icranın bitmediği) suçlara “kesintisiz suç” veya “mütemadi suç” denir. Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma (m. 109), suç işlemek için örgüt kurma suçu (m. 220), uyuşturucu madde bulundurma (m. 191/1), girilen konuttan çıkmamak suretiyle işlenen konut dokunulmazlığını ihlal (m. 116/1) ve karşılıksız yararlanma (m. 163) kesintisiz suçlardandır. Örneğin kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu, mağdurun iradesine uygun olarak hareket etmesinin kısıtlanması ile tamamlanır. Buna karşılık mağdurun hareket serbestini tamamen kazandığı anda biter.

Kanuni tarifine göre, suçun oluşumu için birden fazla hareketin icrası gerekli ise “çok hareketli suç” vardır. Bu tür suçların oluşması için, kanuni tanımda gösterilen hareketlerin tamamının gerçekleştirilmesi gerekir. Örneğin, yağma suçu (m. 148), cebir veya tehditle bir malın alınmasıyla oluşan bir suçtur (cebir veya tehdit + malın alınması). Yine özel belgede sahtecilik suçunun (m. 207) oluşumu için, failin hem sahte bir özel belge düzenlemesi hem de bu belgeyi kullanması gerekir (sahte özel belge düzenleme + kullanma).

Bazı suçların kanuni tanımında, bu suçların ancak özel bir yükümlülük altında bulunan ve belli faillik özelliğini taşıyan kişiler tarafından işlenebileceği belirtilmektedir. İşte, kanuni tanımında belli özelliğe sahip olanların fail olabileceği belirtilen bu tür suçlara “özgü suçlar” denilmektedir. Bu tür suçlar ancak özel faillik vasfını taşıyanlar tarafından işlenebilmektedir. Örneğin güveni kötüye kullanma suçu (m. 155), aralarındaki hukuki ilişkiden kaynaklanan güvene dayalı olarak belli bir şekilde tasarrufta bulunması için bir malın zilyetliği kendisine teslim edilen kişi tarafından işlenebilir. Bu suçun faili, mağdur ile aralarındaki hukuki ilişkiye uygun davranma yükümlülüğü altında olan kişi olabilir. Buna karşılık, görevi kötüye kullanma (m. 257), ancak kamu görevlisi tarafından işlenebilecek bir suç olma özelliği taşımaktadır. Kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı suçların büyük çoğunluğu ancak kamu görevlisi tarafından işlenebilmektedir.

Bazı suçların kanuni tanımında, bu suçların ancak özel bir yükümlülük altında bulunan ve belli bir özelliğe sahip olan kişiler tarafından işlenebileceği kabul edilmektedir. Bu tür suçlara “özgü suçlar” adı verilir. Örneğin, görevi kötüye kullanma (m. 257) ve irtikâp (m. 250) suçlarının faili ancak bir kamu görevlisi olabilir. Özgü suçları da kendi içerisinde “gerçek özgü suçlar” ve “görünüşte özgü suçlar” şeklinde ikiye ayırmak mümkündür. Sadece belirli özelliklere sahip kişiler tarafından işlenebilen suçlara “gerçek özgü suçlar” denir. Örneğin, irtikâp ve görevi kötüye kullanma suçları sadece kamu görevlilerince işlenebilecek gerçek özgü suçlardandır. Temel şekli herkes tarafından işlenebilmekle beraber nitelikli şekli sadece belirli özelliklere sahip kişiler tarafından işlenebilen suçlara ise “görünüşte özgü suçlar” denir. Örneğin, resmî belgede sahtecilik suçunun (m. 204, f. 1) temel şekli herkes tarafından işlenebilir. Fakat bu suçun kamu görevlisi tarafından işlenmesi suçun nitelikli hâlini oluşturmaktadır (m. 204, f. 2). Dolayısıyla resmi belgede sahtecilik suçu görünüşte özgü suçtur. Yine herkes tarafından işlenebilen özel verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme (m. 136) suçunun kamu görevlisi tarafından ve görevinin verdiği yetki kötüye kullanılmak suretiyle işlenmesi hâli ise “görünüşte özgü suçu” oluşturmaktadır.

İlk örnekte irade mutlak düzeyde etkisiz bırakıldığından ceza hukuku anlamında fiilden söz etmek olanaklı değildir.

İnsan öldürme suçu tek hareketli (hukuki anlamda) suçtur.

Yağma suçu bağlı hareketli suçtur.

E şıkkından ifadesini bulan suç "durum veya iz bırakan suçtur", kesintisiz suç değildir.

Gerçek ihmali suçlar, ihmali hareketin bizzat suç tipinde gösterildiği suçlardır.

Kasten öldürme suçunda (m. 81), bir kişinin ölmüş olması neticeyi oluşturmaktadır.

Bir neticenin, bir kişinin davranışına isnadiyeti sorunu, ceza hukuku bakımından, bu davranışın özel normatif ölçütlere göre belirlenmesini gerektirir (objektif isnadiyet teorisi).

Kanun koyucu  kişinin cinsel saldırı suçunun faili olabilmesi için herhangi bir koşul aramamıştır.

Yaralama zarar suçudur, diğer örneklerin tamamı soyut tehlike suçudur.

Hırsızlık suçunun bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi”  halinde temel şekline göre daha az cezayı gerektirmektedir.

Davranış normları yasağa aykırı hareketin cezasını da içermelidir.

Hukuki değer suçun koruduğu hak, menfaattir. Suçun maddi unsurlarına dahil değildir.

Ceza hukukunda suçun esasını oluşturan fiil kavramından neyin anlaşılması gerektiği, unsurlarının nelerden ibaret olduğu hususu tartışılan bir konudur. Ancak fiili; yönlendirici irade tarafından hâkim olunan, belli bir amaca yönelen,
etkileri dış dünyada hissedilen insan davranışı olarak tanımlamak mümkündür.

Kanuni tanımına göre, meydana gelmesi için tek hareketin yeterli olduğu suçlara “tek hareketli suç” denir. Tek hareketten oluşan bu suçlara, kasten öldürme (m. 81), hakaret (m. 125) suçları örnek gösterilebilir.

Kanuni tanımında birden çok harekete yer verilen suçlara “çok hareketli suç” denir. Bu tür suçların oluşması için kanuni tanımda gösterilen hareketlerin tamamının yapılması gerekir.