CEZA HUKUKU - Deneme Sınavı - 14

TCK’nın 22. maddesinin son fıkrasında taksirle işlenen suçlar bakımından genel bir şahsi cezasızlık sebebine ve cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebebe yer verilmiştir.
Buna göre, taksirli hareket sonucu neden olunan netice, münhasıran failin kişisel ve ailevi durumu bakımından, artık bir cezanın hükmedilmesini gereksiz kılacak derecede mağdur olmasına yol açmışsa ceza verilmeyecektir. Bilinçli taksirle neticeye neden olunmuşsa, verilecek ceza yarıdan altıda bire kadar indirilebilecektir.

Neticesi sebebiyle ağırlaşan suçlarda, bir fiilden (temel suç tipi) kaynaklanan ağır
veya başka bir neticenin gerçekleşmesi objektif unsuru oluşturmaktadır. Sübjektif unsur ise ceza hukukunda geçerli olan kusur sorumluluğu prensibine uygun düşecek şekilde belirlenmiştir. Buna göre, netice sebebiyle ağırlaşmış suçlarda failin sorumluluğu, bu neticeler bakımından asgari taksirinin varlığına bağlıdır (m. 23). Buna göre, kasten işlenen bir suçun öngörülebilir nitelikteki ağır neticelerinin öngörülemediği hâllerde, failin ağır neticeler bakımından taksirli sorumluğu gündeme gelecektir.

Netice sebebiyle ağırlaşmış suçlar, temel suç tipi ve bunun sebebiyet verdiği ağır veya başkaca neticenin birleşiminden meydana gelmektedir. Dolayısıyla netice sebebiyle ağırlaşmış suçlar, ilk kademede kural olarak kasten işlenen temel suç tipinin, ikinci kademede ise en azından taksirle sebebiyet verilen ağır neticenin yer aldığı (kast-taksir kombinasyonu) iki kademeli bir yapıya sahiptir.

Kast-kast kombinasyonunda failin ağır netice bakımından kasten hareket etmesinin başlı başına kasten işlenen bir suçu oluşturmaması gerekir.
Örnek 1: A, canını yakmak amacıyla ve ölebileceğini de düşünerek elindeki sopayla B’nin başına vurur. Beyin kanaması geçiren B hayatını kaybeder. Bu olayda A hareketinin sonucunda B’nin ölümüne yol açabileceğini ihtimal dâhilinde gördüğünden olası kastla hareket etmiştir. Dolayısıyla A, doğrudan kasten öldürme suçundan dolayı sorumlu tutulacaktır (m. 81). Bu ihtimalde, kasten yaralamanın neticesi sebebiyle ağırlaşmış hâlinden söz edilemez.

Fail suçun konusunun kime ait olduğu hususunda hataya düşebilir. Böyle bir hata, bir kişiyle ilgili olabiliceği (şahısta hata) gibi bir eşya ile ilgili de olabilir. Örneğin failin A’yı öldürmek isterken hata sonucu B’yi öldürmesi veya A’yı kaçırmak isterken yanlışlıkla B’yi kaçırması hâlinde şahısta hata vardır.

Failin daha dikkatli ve özenli davransaydı çalılığın arkasındaki cismin bir av hayvanı değil, bir insan olabileceğini öngörmesi mümkündü denilebiliyorsa, taksir var demektir ve fail taksirle öldürmeden (m. 85) dolayı sorumlu tutulacaktır.

Suçun konusu, failin kastı kapsamında yer alması gereken hususlardandır.

Fiilin kanunda suç olarak düzenlendiği hususu kast kapsamında yer alması gereken unsurlardan değildir.

Söz konusu tanım olası kasta ilişkindir (Bkz. TCK m.21/2).

Söz konusu tanım TCK m.22 kapsamında bilinçsiz taksire işaret etmektedir.

Söz konusu tanım TCK m.22 kapsamında bilinçli taksire işaret etmektedir.

Kast-taksir kombinasyonları netice sebebiyle ağırlaşmış suçlar bakımından söz konusudur.

Failin netice sebebiyle ağırlaşan suçlarda, ağırlaşan netice bakımından en azından (bilinçsiz) taksirle hareket etmesi zorunludur.

Kusurluluğu kaldıran hallerde hata kastı kaldıran hata kapsamında değildir (TCK m.30/3).

Suçun maddi unsurlarında hata sadece kastı kaldırır (TCK m.30/1).

Söz konusu hata hali suçun konusunda meydana gelmiş olup, bu da TCK m.30/1 kapsamında maddi unsurlarda hatadır.

Bir kişi gerek kendisinin gerekse başkasının herhangi bir hakkına yönelik olarak gerçekleştirilen saldırılara karşı meşru savunmada bulunabilir. Meşru savunma kişilere ait bütün haklara yönelik saldırılar bakımından söz konusu olabilir

Suçun hukuka aykırılık unsurunu ortadan kaldıran ve dolayısıyla fiili tüm hukuk düzeni bakımından hukuka uygun hâle getiren nedenlere hukuka uygunluk nedenleri denir.

Türk Ceza Kanunu’nun “genel hükümler”e ilişkin birinci kitabının “ceza sorumluluğu”nu düzenleyen ikinci kısmının “ceza sorumluluğunu azaltan ve kaldıran nedenler” başlıklı ikinci bölümünde kusurluluğu etkileyen haller ile birlikte hukuka uygunluk nedenleri de düzenlenmiştir. Kanun’un bu bölümünde hukuka uygunluk nedenleri olarak görevin ifası (m. 24, f. 1), meşru savunma (m. 25, f. 1), hakkın kullanılması (m. 26, f. 1) ve ilgilinin rızasına (m. 26, f. 2) yer verilmiştir.

Ceza muhakemesi sürecinde “usulüne uygun olarak çağrılıp da mazeretini bildirmeksizin gelmeyen tanık zorla getirilir…” (CMK m. 44, f. 1). Yine kolluk görevlileri, belli koşulların varlığı hâlinde, şüpheli veya sanığı da zorla getirme yetkisine sahiptir (CMK m. 146, 176). Bu bakımdan, davet edilen kişinin bu çağrıya uymaması nedeniyle mahkemece zorla getirilmesine karar verilmesi veya Cumhuriyet savcısı tarafından zorla getirilmesinin emredilmesi hâlinde (CMK m. 43, 44, 146, 176); bu kişiye karşı, kararı veren mahkeme veya emri veren Cumhuriyet savcısı nezdinde hazır bulundurulmasını sağlamak amacıyla ve gelmemek yönündeki direncini kıracak ölçüde zor kullanılabilir. Kolluk görevlileri bakımından bu durumda görevin yerine getirilmesi hukuka uygunluk nedeni söz konusudur.

Bir saldırı ile karşılaşan kişinin, bu saldırıyı uzaklaştırmak amacıyla bir tepkide bulunması hukuk düzeni tarafından meşru görülmektedir. Zira bu hâlde, karşılaşılan saldırı hukuk düzeninin korumak istediği bir hakkı ihlal etmeye yönelmekte ve böyle bir saldırıyı uzaklaştırmak amacıyla hareket eden kişinin fiili ise hukukun amacıyla örtüşmektedir. Meşru savunma, bir kimsenin kendisini veya başkasını hedef alan bir saldırı karşısında, savunma amacına yönelik olarak ve bu saldırıyı defedecek ölçüde kuvvet kullanmasını ifade eder. Meşru savunma hâlinde, hâlen mevcut bir saldırıyı defetmek amacıyla işlenen fiil, dış görünüşü itibarıyla tipik bir haksızlığı oluşturmaktadır. Ancak bu fiil, gerçekleşmekte olan bir saldırıyı uzaklaştırmak ve başka bir şekilde korunamayacak bir hakkı korumak amacıyla işlendiğinden hukuka aykırı değildir.