CEZA HUKUKU - Deneme Sınavı - 13

Meşru savunma TCK’nin 25. maddesinin birinci fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre, “Gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hal ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.” Bu düzenlemeden hareketle meşru savunmanın şartlarını, saldırıyla ilgili şartlar ve savunmayla ilgili şartlar şeklinde ikili bir ayrım çerçevesinde ele almak mümkündür. Saldırıya ilişkin şartlar: 1) Bir saldırının varlığı 2) Mevcut, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak bir saldırının varlığı 3) Saldırı savunmada bulunan kişinin bizzat kendisine veya üçüncü bir kişinin herhangi bir hakkına yönelik olmalıdır Savunmaya ilişkin şartlar: 1) Savunmanın gerekli olması 2) Saldırı ile savunma arasında orantının bulunması

Hakkın kullanılması hukuka uygunluk sebebinin ceza kanunu ile düzenlenen şartları şu şekildedir: - Kişi tarafından doğrudan doğruya kullanılabilen sübjektif bir hakkın bulunması: Sübjektif hak, hukuken korunan ve bu korumadan yararlanmanın sahibinin iradesine bırakıldığı hakkı ifade eder. Kişi, bu hakkını herhangi bir makamın ya da merciin aracılığına gerek kalmaksızın doğrudan doğruya kullanabilirler. Şayet, bir hakkın kullanılması, başka bir merciden alınacak bir karar veya izinle mümkünse bu hukuka uygunluk sebebi söz konusu olmaz. - Kişinin hakkını tanınma sebebinin sınırları içinde kullanılması: Kişi, kendisine tanının hakkın sınırlarını aşmamalıdır. Aksi hâlde, hakkın sınırlarının aşılması veya kötüye kullanılması hâlinde artık bir hukuka uygunluk sebebinin varlığından bahsedilemez. - Hakkın kullanılması ile işlenen ve tipe uygun olan fiil arasında nedensellik bağının bulunması: Kişiye hukuk düzeni tarafından tanınan hakkın kullanılması ile tipe uygun fiil arasında bir ilişkinin varlığı gerekir.

İlgilinin rızası, TCK’nin 26. maddesinin ikinci fıkrasında “Kişinin üzerinde mutlak surette tasarruf edebileceği bir hakkına ilişkin olmak üzere, açıkladığı rıza çerçevesinde işlenen fiilden dolayı kimseye ceza verilmez.” şeklinde düzenlenmiştir. Buna göre, şartlarının varlığı hâlinde ilgilinin rızası çerçevesinde işlenen fiil hukuka aykırı olmayacağı için suç teşkil etmeyecektir. Kanun’daki düzenlemeyi dikkate alarak ilgilinin rızasının geçerlilik şartlarını aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür: I. Kişinin üzerinde mutlak surette tasarrufta bulunabileceği bir hakkın varlığı II. Kişi rızaya ehil olmalıdır III. Rızanın Açıklanması

Hukuka uygunluk nedenleri, kural olarak bütün suçlar için geçerlidir. Bir başka deyişle kanunun genel hükümler kısmında düzenlenen hukuka uygunluk nedenleri niteliği elverişli olan her fiil bakımından uygulanma imkânına sahiptir. Ancak TCK’nin özel hükümler kısmında bazı suçlarla ilgili olarak özel hukuka uygunluk nedenlerine yer verilmiştir. Örneğin, hakaret suçu bakımından isnadın ispatı (m. 127) ve iddia ve savunma dokunulmazlığı (m. 128) hakkı birer hukuka uygunluk nedenidir. Ancak bu tür hukuka uygunluk nedenleri sadece ilgili suç tipi bakımından uygulanabilir.

İlgilinin rızası, TCK’nin 26. maddesinin ikinci fıkrasında “Kişinin üzerinde mutlak surette tasarruf edebileceği bir hakkına ilişkin olmak üzere, açıkladığı rıza çerçevesinde işlenen fiilden dolayı kimseye ceza verilmez.” şeklinde düzenlenmiştir. Buna göre, şartlarının varlığı hâlinde ilgilinin rızası çerçevesinde işlenen fiil hukuka aykırı olmayacağı için suç teşkil etmeyecektir. Kanun’daki düzenlemeyi dikkate alarak ilgilinin rızasının geçerlilik şartlarını aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür: I. Kişinin üzerinde mutlak surette tasarrufta bulunabileceği bir hakkın varlığı II. Kişi rızaya ehil olmalıdır III. Rızanın Açıklanması Buna göre A, B’ye ihtiyacı olduğu takdirde kendi bahçesinden meyve ve sebze alabileceğini söyler. B, bu beyan üzerine zaman zaman A’nın bahçesinden meyve toplar. B’nın yararlandığı hukuka uygunluk nedeni ilgilinin rızasıdır.

Meşru savunma TCK’nin 25. maddesinin birinci fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre, “Gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hal ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez.” Bu düzenlemeden hareketle meşru savunmanın şartlarını, saldırıyla ilgili şartlar ve savunmayla ilgili şartlar şeklinde ikili bir ayrım çerçevesinde ele almak mümkündür. Saldırıya ilişkin şartlar: 1) Bir saldırının varlığı 2) Mevcut, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak bir saldırının varlığı 3) Saldırı savunmada bulunan kişinin bizzat kendisine veya üçüncü bir kişinin herhangi bir hakkına yönelik olmalıdır Savunmaya ilişkin şartlar: 1) Savunmanın gerekli olması 2) Saldırı ile savunma arasında orantının bulunması Bu durumda A, kendisine baltayla saldıran B’nin saldırısını defetmek için, cebinden çıkardığı bıçağını B’nin koluna saplamıştır. B hastaneye kaldırılmıştır. Somut olayda A’nın yararlandığı hukuka uygunluk nedeni meşru savunmadır.

Haksız tahrik, hukuka uygunluk nedeni değil, ceza sorumluluğunu azaltan bir nedendir. Bu yüzden hukuka uygunluk nedenleri arasında sayılmaz. Doğru cevap C seçeneğidir.

Bu durumda faile, sadece işlemiş olduğu fiilin ifade ettiği haksızlık isnat edilir. Buna göre, objektif olarak gerçekleşen hukuka uygunluk nedeni, neticeli suçlarda failin suça teşebbüsten dolayı cezalandırılmasını sonuçlar. Doğru cevap B seçeneğidir.

İcra ve İflas Kanunu’nun verdiği yetkiyi kullanarak haciz işlemi yapmak için
başkasının konutuna giren icra memurunun konut dokunulmazlığını ihlal suçunu (m. 116) işlediği söylenemeyecektir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bir kimsenin alacağını tahsil etmek amacıyla bizzat borçlusunun konutuna girmesi hâlinde, fiilin hukuka uygun olduğundan söz edilemeyecektir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Taraflardan birisinin meşru savunma hâlinde olduğu muhakkak olduğuna göre,
bu kişiyi işlenen fiilden dolayı mahkûm etmek adaletsiz bir uygulama olacağından her ikisinin de meşru savunmadan yararlanması gerekir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Meşru savunma hâlinde bulunan kişi, bu hukuka uygunluk nedeninin maddi şartlarının gerçekleştiğinin de bilincinde olmalıdır. Somut olayda A'nın neticeye yönelik kastı yoktur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Haberin verilmesi bakımından ilgilinin rızası koşullardan biri değildir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Fail ilgilinin rızası bulunmasına rağmen, bunu bilmeksizin ona karşı cinsel saldırı niteliğindeki hareketleri gerçekleştirir. Bu gibi hâllerde hukuka uygunluk nedeni olan rızanın sübjektif unsuru eksik olduğu için failin suça teşebbüsten dolayı cezalandırılması gerekir. Bu örnekte mağdurun rızası tipikliğin bir unsuru olsaydı, failin bunu bilmemesi hâlinde kastı ortadan kalkacağı için cezalandırılması söz konusu olmayacaktı. Ancak failin yanılgısı bir hukuka uygunluk nedeni olan rızanın maddi şartlarına ilişkin bulunuyorsa, bu takdirde failin kastı ortadan
kalkacaktır (m. 30/1, 3). Doğru cevap B seçeneğidir.

Meşru savunmada sınırın aşılması mazur görülebilecek bir heyecan, korku veya telaştan ileri gelmiş ise faile ceza verilmez. Doğru cevap A seçeneğidir.

Özel hukuka aykırılık olarak adlandırılan bu gibi hâllerin suçun oluşumunda ne tür bir işleve sahip olduğu tartışmalı bir husustur. Bu tartışmalara girmeden, kanuni tanımında bu tür ibarelere yer veren suçlarda, failin, işlediği fiilin hukuka aykırı olduğu bilinciyle hareket etmesi gerektiği kabul edilmektedir. Dolayısıyla kanun koyucu bu tür suçlarda kastın hukuka aykırılığı kapsayıp kapsamadığının özellikle araştırılmasını istemektedir.
Bu nedenle, yapısında hukuka aykırılığa ayrıca yer veren suçların ancak, doğrudan kastla işlenebileceği kabul edilmektedir.

Hukuk düzeninin tekliği ilkesi gereği, bir kimsenin bir taraftan belli bir davranışta bulunmak bakımından kanun tarafından yetkili kılınması, diğer taraftan ise böyle bir davranışta bulunmasından dolayı cezalandırılması söz konusu olamaz. Kanun hükmünü yerine getirme görevi çoğunlukla kamu görevlilerine aittir. Bununla birlikte sivil kişilerin de kanunen belli konularda kamu göreviyle yetkili kılındığı hâller olabilir.

Saldırı bir insandan kaynaklanmalıdır. Ancak saldırıda bulunan kişinin kusur yeteneğine sahip olması gerekli değildir. Bu bakımdan, akıl hastası veya yaşı küçük olması nedeniyle kusur yeteneğine sahip olmayan kişilerin saldırılarına karşı da meşru savunma mümkündür. Hayvan saldırısı, hayvan insanlar tarafından araç olarak kullanılmadığı sürece, bir saldırı olarak nitelendirilemez.

TCK’nın “sınırın aşılması” başlığını taşıyan 27. maddesi “(1) Ceza sorumluluğunu kaldıran nedenlerde sınırın kast olmaksızın aşılması hâlinde, fiil taksirle işlendiğinde de cezalandırılıyorsa, taksirli suç için kanunda yazılı cezanın altıda birinden üçte birine kadarı indirilerek hükmolunur. (2) Meşru savunmada sınırın aşılması mazur görülebilecek bir heyecan, korku veya telaştan ileri gelmiş ise faile ceza verilmez.” şeklindedir.
Maddenin ilk fırkasında hukuka uygunluk nedenlerinde sınırın kast olmaksızın aşılmasına bağlanan sonuç düzenlenmişken, ikinci fıkrasında kusurluluğu etkileyen bir hâl olan meşru savunmada sınırın mazur görülebilecek bir heyecan, korku veya telaş nedeniyle aşılması düzenlenmiştir.
Hüküm sadece meşru savunma hâli ile sınırlıdır. Madde gerekçesinde de belirtildiği gibi, kanun koyucu heyecan, korku veya telaşın, ancak meşru savunma hâlinde söz konusu olabileceğini kabul etmiştir.
Meşru savunmanın sınırının heyecan, korku veya telaş nedeniyle aşılması haksızlık değil, ancak kusurluluk üzerinde etkili olan bir husustur. Zira burada fail hukuka uygunluk nedenlerinin sınırında bir yanılgıya düşmüş değildir. Fail, heyecan ve korku nedeniyle saldırgana karşı aşırı bir tepkide bulunduğunun bilincindedir. Ancak içinde bulunduğu ruhsal durum nedeniyle davranışlarını hukukun icaplarına göre yönlendirememektedir.
Bu durumda hukuk düzeni de onun bu aşırı tepkisini mazur görmektedir.

Bir kişi gerek kendisinin gerekse başkasının herhangi bir hakkına yönelik olarak gerçekleştirilen saldırılara karşı meşru savunmada bulunabilir. Meşru savunma kişilere ait bütün haklara yönelik saldırılar bakımından söz konusu olabilir. Ancak maddede hakkın aidiyeti bakımından kabul edilen sınırlandırmaya dikkat edilmelidir. Buna göre sadece kişiye ait, bireysel hukuki değerlere yönelik saldırılara karşı meşru müdafaa mümkündür.