Ceza Hukukunun Temel Kavramları ve TCK’nın Uygulama Alanı

Ceza hukuku kapsamında oluşturulan emir ve yasaklardan oluşan normlar ile toplumsal yaşamın korunması amaçlanmaktadır.

‘Ceza hukuku, ancak temel toplumsal değerlerin ihlal edildiği durumlarda devreye girerek, bu fi­ili gerçekleştiren kişilerin cezalandırılmasını ön­görür.’ Buna ceza hukukunun ikincilliği prensibi ismi verilir.

Ceza hukukunu kendi içerisinde üç alt disipline ayırmak mümkündür. Bunlar maddi ceza hukuku, ceza muhakemesi hukuku ve ceza infaz hukukudur.

İnsanların toplum içinde yaşamalarını te­min eden ve toplumsal düzenin devamı için korunması gereken hukuki değerleri ihlal eden, kanunda yer alan insan davra­nışlarına suç denir.

Kabahatler ile ilgili genel hükümler 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nda yer almaktadır.

Yapılan ceza muhakemesi sonucunda belirlenen yaptırımla­rın infazıyla ilgili düzenlemelerin yer aldığı ku­rallar bütününe ise infaz hukuku denilmektedir.

Ceza muhakemesi hukuku, suç teşkil eden fiillerin aydınlatılmasını amaç edinen, bu sürece katılan kişilerin hak ve yetki­lerinin belirlendiği hukuk dalıdır.

Ceza hukukunun kaynaklarını, doğrudan ve dolayısıyla kaynaklar olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Bir kaynak eğer somut olayda doğrudan uygula­nabiliyorsa buna doğrudan kaynak; somut olaya doğrudan uygulanmıyorsa buna dolayısıyla kaynak denilir. Dolayısıyla kaynaklar, doğrudan kaynakların ne anlama geldiğinin anlaşılmasın­da yardımcı olurlar.

Suçta ve cezada kanunilik ilkesinin, suçta kanu­nilik ve cezada kanunilik olmak üzere iki boyutu bulunmaktadır.

Cezada kanunilik ilkesi gereğince ise bir kimseye kanunda suç olarak be­lirtilen bir fiil nedeniyle hangi türde ve miktarda cezai yaptırım uygulanacağının ancak kanunla be­lirlenmesi gerekir.

Suçta ve cezada kanunilik ilke­sinin kıyas yasağı, örf ve adetle suç ve ceza ko­nulamayacağı, geçmişe yürüme yasağı, idarenin düzenleyici işlemleri ile suç ve ceza konulması yasağı ve nihayetinde suç ve cezaların belirsizliği yasağı olmak üzere beş tane sonucu vardır.

Türk Kanunları ülkede işlenen bütün suçlara, bu suçların kim tarafından veya kime karşı işlendiği önem arz etmeksizin, uygula­nır.  Buna mülkilik prensibi adı verilir.

Kanunumuzda, başka ülkelerde suç işleyip ülkemize gelen kişilerin cezasız kalmasını önleyecek hükümlere yer verilmiştir. Buna şahsilik ilkesi denir. Bu il­keye göre bir Türk vatandaşı, Türkiye dışında, kanunların suç saydığı bir fiili işlerse ülkeye geldiği veya getirildiği zaman cezalandırılır (Soyaslan, 2018, s. 163).

Devletlere, kendisi ve vatandaşlarının menfa­atlerini ülke içinde olduğu gibi, ülke dışında da koruma yetkisi veren ilkeye mağdura göre şahsilik ilkesi denir

Türk Ceza Kanunu’nun ülke dışında işlenen suçlara uygulandığı bir diğer hâl, ülkenin kendi kendisini ve kamu güvenliğini koruması ihtiyacına koruma ilkesi denir.

Türk Ceza Kanunu’nun ülke dışında işlenen suçlara uygulandığı bir diğer hâl uluslararası hukukun bir sü­jesi olması nedeniyle yabancı ülkede işlenmiş bile olsa yargılama yapma ihtiyacı olan evrensellik ilke­sidir.

İki istisnası vardır. Bunlardan birincisi, lehe olan ceza kanunlarının geriye yürümesi ve ikincisi, geçici ve süreli kanunların yürürlükten kalksalar bile, yürürlükte kaldıkları dönemde işlenen suçlara uygulanmasıdır.

Bu kura­lın iki istisnası bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, lehe olan ceza kanunlarının geriye yürümesi ve ikin­cisi, geçici ve süreli kanunların yürürlükten kalksalar bile, yürürlükte kaldıkları dönemde işlenen suçlara uygulanmasıdır

Suçluların iadesi kurumu, bir ülkede suç işle­dikten sonra diğer bir ülkeye kaçan yabancı şüp­heli, sanık veya mahkûmun cezasız kalmasını önlemek amacı güden ve bu nedenle bu kişilerin bulunduğu ülkeden suçun işlendiği ülkeye iade­sini sağlayan müesseseye denir.

Talep sonucunda iade edilen kişi, gönde­rildiği ülkede ancak iade kararına dayanak oluşturan suçtan dolayı yargılanabilir. Buna iadede hususilik kuralı adı verilir.