CEZA HUKUKU BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 4

Kusur, gerçekleştirdiği haksızlık nedeni ile “irade oluşumu” temelinde fail hakkında bulunulan kınama yargısıdır.

Kast, suç teşkil eden haksızlığın sübjektif unsurunu oluşturur ve suçun yasal tanımında yer alan objektif nitelikli unsurların (tipikliğin objektif unsurları) fail tarafından bilinmesini ifade eder. Fakat bir fiilin kasten icra edilmesi, failin her zaman kusurlu olduğu anlamına gelmez.

İnsanın çevresindeki olayları gözlemleyebilme ve gözlemlerinden sonuçlar çıkarabilme yeteneğine algılama yeteneği denir. Algılama yeteneği, insanın zihni gelişiminin yanında içinde yaşadığı sosyal ve kültürel çevreye göre gelişme gösterir.

İrade yeteneği, davranışlarını hukukun icaplarına göre yönlendirebilme yeteneğidir. Kişi, haksızlık bilincine binaen haklı olan davranışla haksızlık teşkil eden davranış arasında tercih yapabilme ve davranışlarını bu tercihi doğrultusunda yönlendirebilme imkânına sahipse, irade yeteneğinin varlığından söz edilir.

TCK’nın öngördüğü sistem çerçevesinde kusurluluğu etkileyen nedenler şunlardır:

Zorunluluk halinde işlenen fiil, suç teşkil eden bir haksızlık olma özelliğini muhafaza eder. Dolayısıyla, zorunluluk halinde işlenen fiil dolayısıyla verilen zarar bakımından tazminat sorumluluğu devam eder.

Kastı kaldıran hata halleri şunlardır:

Kusurluluğu etkileyen hata halleri ise şunlardır:

Şahsi cezasızlık sebepleri, suçun işlendiği sırada var olan ve failin cezalandırılmasına engel olan şahsa bağlı sebeplerdir. Cezayı kaldıran şahsi sebepler ise, suçun işlendiği sırada bulunmayan, ancak suç işlendikten sonra ortaya çıkan ve kişiye hiç ceza verilmemesini ya da cezada indirim yapılmasını sağlayan sebeplerdir.

Failin cezalandırılabilmesi için varlığı gerekli olan şartlar “objektif cezalandırılabilme şartları” olarak adlandırılmaktadır.

Suç, bir süreç içinde işlenmekte olup buna suç yolu (iter criminis) adı verilir.

Neticeli bir suç olan kasten öldürme
suçu, ölüm neticesinin gerçekleşmesi ile tamamlanır.
A’nın öldürme kastı ile silahını B’ye doğrultması
ancak tutukluk yapması nedeniyle silahın ateş
almaması ... durumunda, kasten öldürme suçu teşebbüs
aşamasında kalmıştır.

Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur.

Suça teşebbüsten söz edebilmek için aranan
dört şart vardır (m. 35, f. 1):
• Kasten işlenen bir suçun varlığı,

• İcra hareketlerinin başlamış olması,

• Fiilin elverişli olması,

• Failin elinde olmayan nedenlerle icra hareketlerinin
tamamlanamaması veya neticenin
gerçekleşmemesi.

Suça teşebbüs için aranan ikinci koşul, fiilin
icrasına başlanmış olmasıdır. Teşebbüse ilişkin hükümlerin
uygulanabilmesi için failin, işlemeyi kastettiği
suça ilişkin fiilin icrasına başlamış olması gerekir.
Failin suç yolunda gerçekleştirdiği davranış,
fiile ilişkin icra hareketi niteliği taşımalıdır. 

Somut olayda ise A B'ye karşı işlemek istediği suçun icrasına henüz başlamadığından cezalandırılamaz.

Hazırlık hareketi-icra hareketi ayrımında objektif
ölçüt kullanılarak şöyle bir yol izlenmelidir: Şayet
gerçekleştirilen hareket suçun yasal tanımında
unsur ya da nitelikli unsur olarak yer alıyor ise icra
hareketidir. Örneğin, yağma suçunda (m. 148) mal
henüz alınmamış olmakla birlikte cebir veya tehdit
kullanılmış ise icra hareketleri başlamıştır. Buna
karşılık, suç serbest hareketli ise, yani suçun kanuni
tarifinde bu suçun hangi hareketlerle işlenebileceği
gösterilmemiş ise tipik neticenin gerçekleşmesinde
belirleyici rol oynayan, işlenmek istenen suç tipiyle belirli
bir yakınlık ve doğrudan bağlantı içindeki hareketlerin
gerçekleştirilmesiyle birlikte suçun icrasına
başlandığını kabul etmek gerekir. Örneğin, kasten
öldürme suçunun işlenmesi için silahın mağdura
doğrultulması icra hareketi niteliğindedir

Bazı suçlar kanuni tariflerine göre ancak birden
fazla kişinin katılımıyla işlenebilirler. İşlenebilmesi
için birden fazla kişinin katılımının
gerekli olduğu bu tür suçlara “çok failli suçlar”
adı verilir.

Şeriklik türü olan azmettirme, belli bir suçu işleme hususunda henüz fikri olmayan kişiye suç işleme kararının verdirilmesidir. Eğer kişi daha önce suçu işlemeye karar vermişse azmettirme değil, yardım etme (manevi yardım) söz konusu olur.

Somut olayda da B'nin C'yi öldürme gibi bir fikri bulunmadığı halde A tarafından B'de bu fikrin oluşması sağlanmış ve B icra hareketlerine başlamış ancak suçun icrası engel neden yüzünden tamamlanamamıştır. Bu nedenle A azmettiren olarak icrasına başlanan (teşebbüs halinde kalmış) insan öldürme suçundan sorumludur.

Bazı suçların yasal tanımında alternatif birden
fazla hareket gösterilir. Örneğin mala zarar verme
suçu (m. 151), seçimlik hareketli suçtur. Seçimlik
hareketli suçtan söz edebilmek için, alternatif hareketlerden
her biri aynı konu üzerinde gerçekleşmeli;
suçun konusu değişmemelidir. Suçun oluşabilmesi
için tek hareketin yapılması yeterli olmakla beraber
suçun yasal tanımında belirtilen hareketlerin birkaçının
veya hepsinin yapılması hâlinde, tipik fiil tekliğinden
söz edilir. Suçun yasal tanımında belirtilen
seçimlik hareketlerin tümü, norm karşısında değerlendirmeye
tabi tutulduğunda hukuki anlamda tek
bir fiil, dolayısıyla tek bir suç vardır; hareketlerin
fazlalığı ise fiilin haksızlık muhtevası üzerinde etkili
olup, cezanın belirlenmesinde dikkate alınması gereken
bir husustur. Zira suç konusunun aynı olması
nedeniyle tek bir haksızlık bulunup, suçun yasal
tanımında yer alan hareketlerin bir kısmının veya
hepsinin gerçekleştirilmesi haksızlık muhtevasını
arttırmaktadır.

TCK’nın 43. maddesinin birinci fıkrasında zincirleme suç (müteselsil suç) “bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi” şeklinde tanımlanmıştır. Zincirleme suçtan söz edilebilmesi için birden çok fiilin bulunması, bu fiillerin her birinin değişik
zamanlarda işlenmesi ve aynı suçu oluşturması, ayrıca bir suç işleme kararının icrası kapsamında işlenmesi ve mağdurun aynı kişi olması gerekir.

Örneğin, fail, aynı suç işleme kararının icrası kapsamında aynı kişinin evine farklı günlerde girerek değerli eşyaları alırsa ortada birden fazla fiil ve
birden fazla hırsızlık suçu vardır. Şayet kanunda zincirleme suça ilişkin hüküm bulunmasa idi gerçek içtima kuralı uygulanacaktı. Başka bir ifadeyle, her
bir hırsızlık suçundan dolayı faile ayrı ceza verilecek ve verilen cezalar toplanacaktı. Fakat hırsızlık suçları aynı suç işleme kararının icrası kapsamında işlenmiştir ve mağdur aynı kişidir. Bu nedenle faile tek ceza verilmesi, ancak verilen cezada dörtte birden dörtte üçe kadar artırım yapılması yolu tercih edilmiştir.