ÇEVRE SOSYOLOJİSİ

Küresel ısınmanın etkileri dünyayı ve ekosistemi her geçen gün yaşanmaz bir hale getiriyor. Çölleşme, kuraklık ve ona eşlik eden susuzluk ve kıtlık, iklim değişikliklerine bağlı salgın hastalıklar, buzulların erimesi ve denizlerin ısınmasıyla ekosistemin dengesi tümüyle bozulmaktadır. IV. cümlede denizlerin soğuması çeldirici olarak kullanılmıştır. Bu durumda doğru cevap D'dir

Çevre eğitimi alanında önemli katkılarda bulunan David Orr, etrafımızda gördüğümüz asıl sorunun her şeyi kontrol etme ve tüm dünyayı fethetme eğilimindeki “insan hakimiyeti paradigması” olduğunu tespit eder ve ekolojik okur yazar bir toplum oluşturmak için de bir çözüm önerir. İnsan hakimiyeti paradigmasının yerini insanları doğal yaşam ağına yerleştiren “biyotik toplumun vatandaşları” paradigması almalıdır. Doğru cevap B'dir.

Mevcut ekolojik krizden çıkış yollarını felsefi, bilimsel ve etik temellere dayandırarak çözmeyi amaçlayan ekolojik toplum paradigması sorunun kaynağını tespit ederek çözüm yolları sunmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Ekolojik vatandaşlık tartışılmaya devam eden bir kavramdır. Bu kavramı oluşturan birçok unsur vardır. Bireyin çevreye karşı bilgi ve tutumu ve çevreye ilişkin okuryazarlık düzeyi bunlardan bir kaçıdır ancak yeterli değildir. Alanyazın incelendiğinde, dört unsurun en çok vurgulanan boyutlar olduğu göze çarpmaktadır. Bunlar sorumluluk, sürdürülebilirlik, haklar, adalet ve katılımdır. duyarlılık bu unsurlar arasında yer almamaktadır. Doğru cevap C'dir.

Ekolojik ayak izi, dünyanın belli bölgelerindeki bireylerin, kaynakların eşit dağıtılması için eylemlerini yaygınlaştırmalarının önemini ortaya çıkarır ve bir değer ve erdem olarak ekolojik vatandaşlığın sosyal adalet fikrinin temelini atar. Doğru cevap E'dir.

Özel olanın aynı zamanda siyasi olduğu ilkesinden hareket eden ekolojik vatandaşlık, vatandaşlık pratiklerini sadece kamusal alan üzerinden tarif etmez, gündelik hayatın tüm özel pratiklerine kadar genişletir. Doğru cevap B'dir.

Ekolojik vatandaşlık kavramını derinleştiren Dobson, vatandaşların davranışlarının ekonomik tedbirler veya reklam kampanyaları yoluyla yönlendirildiği türden uygulamaları reddederek, çevre meselesinin sadece iktisadi bir davranışa indirgenmesine itiraz etmiştir. Doğru cevap C'dir.

Andrew Dobson ve Valencia Saiz ekolojik vatandaşlığın tümüyle yeni ve özgün bir vatandaşlık türü olduğunu iddia ederlerken, Derek Bell ve Simon Hailwood ise liberal vatandaşlığın değerlerinin ekolojik vatandaşlığa uygun olacak bir biçimde dönüştürülmesinin yeterli olacağına inanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Bell, liberal vatandaşlar ‘ekolojik vatandaşlar’ olarak tasavvur edilecekse, sadece liberal bir çevre vatandaşlığı anlayışı geliştirmek değil, aynı zamanda liberal teorideki iç sorunlarla da başa çıkmak mümkün olmalıdır. Özellikle liberal vatandaşlığın bu kapsamdaki en önemli görevinin, diğer ekolojik vatandaşlık teorilerinin kavramlarıyla eleştirel bir diyalog yoluyla liberal vatandaşların çevre hak ve görevlerinin daha somut ve pratik bir biçimini ortaya çıkarmak olduğunu öne sürmüştür. Bell, liberal ekolojik vatandaşlık fikrini geliştirirken, liberal çevre vatandaşının genel hak ve görevleri belirlemiştir. Doğru cevap A'dır.

Dobson’a göre, ekolojik vatandaşlık, liberal ve sivil cumhuriyetçi vatandaşlık anlayışlarından 4 farklı özelliğiyle ayrılmaktadır. B seçeneği bu özellikler arasında yer almamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Vatandaşların küreselleşme sürecinde hızlanan ekolojik felaketler karşısında yükümlülük ve haklarına vurgu yapan ekolojik vatandaşlık anlayışı, kapitalizmin yarattığı tahribatları azaltmak için daha az tüketme, daha bilinçli bir elektrik ve taşıt kullanımı, özel tüketimin yarattığı israfları ve zararları azaltma, yenilenebilirliği esas alan bir verimli enerji kullanımını esas alan bir yaşamı örgütleme çağrısı yapmaktadır. Bu açıklamalardan da görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Ekolojik vatandaşlar, çevre ve yoksulluğun azaltılması yararına fedakârlık yapmaya istekli olan bireyler olarak kabul edilir. Buna göre sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Liberal çevreci vatandaşının (tüm liberal vatandaşlar gibi) en belirgin görevi, var olan kurallara ve kurumlara uymaktır. Yasalara itaat etme görevi, çevre yasalarına uymak için de bir sorumluluk içerir. Örneğin, araç emisyonlarına sınırlama getiren adil bir yasa varsa liberal çevreci vatandaşın bu yasaya uymak gibi bir görevi vardır. Tam tersine ekolojik vatandaşlıkta çevre ile ilgili sorunların çevresel ve sorumluluk boyutlarda söz konusudur. Buna göre sorunun doğru cevabının B seçeneği olduğu görülebilir.

İlk olarak ekolojik vatandaşlığı klasik vatandaşlığın sınırlarını genişleterek ve liberal demokrasiyi yeniden gözden geçirerek ekolojik vatandaşlık ve liberal vatandaşlığı entegre etmeye çalışan yaklaşıma yakından bakalım. Derek Bell ve Simon Hailwood gibi düşünürler, vatandaşların çevresel karar alma süreçlerine katılımlarının hayati önem taşıdığını ve liberal kurumların bu açıdan gözden geçirilmesi gerektiğini öne sürmektedir. Bu açıklamadan da görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Dobson (2003:47) ekolojik vatandaşlığın bu nedenle bugün dünyada meydana gelen ideolojik ve maddi değişikliklerle başa çıkmak için gerekli olan yeni bir vatandaşlık tanımını sağlayan bir tür “kozmopolitizm sonrası” vatandaşlık olduğunu ileri sürmektedir. Ekolojik vatandaşlığın temel erdemi adalettir. Ekolojik vatandaşlığın en önemli erdemi olarak adaleti ima ederek ve sorumluluk ve şefkat gibi başka erdemleri göz önünde bulundurarak, ideal vatandaşlık biçimini daha önce olduğu gibi “iyi vatandaşa” değil, “sorumlu vatandaşa” doğru genişletir. Ancak erdemlerin kökeni, ilk etapta vatandaşlığın sorumluluğunu doğuran ilişkilerdir ve vatandaşlık sorumluluğunu doğuran erdemlerin kendileri değil, ilişkilerdir. Tabii, bu sorumluluğun kime borçlu olduğu sorusu da önemli bir soru olarak ortada durmaktadır. Dobson, ekolojik vatandaşlığın özünde, liberal vatandaşlık düşüncesinde olduğu gibi haklardan daha ziyade sorumlulukların temel ilkeler olarak belirlenmesi gerektiğini ileri sürmüştür. Bu açıklamalardan görülebileceği gibi sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Ekolojik bir siyasetin sosyolojik ve siyasal çalışmaları, çevresel eylemin tekil bireyler düzeyinde sürdürülebilir tüketim eylemleri olarak anlaşılmasından daha ziyade, yaşam tarzlarını hedefleyen ve dışarıdan motivasyon yerine içsel ahlaki kaygılarla davranış değişikliğini teşvik eden çevresel bir sorumluluk için önerilerde bulunmuştur. Ekolojik vatandaşlık siyasetini önerenler, özellikle kişisel çevre yükümlülükleri ile ilgili dört ayırt edici sorumluluktan söz eder: (I) Sosyal Adalet, (II) Hakkaniyet duygusu, (III) Kamu ve özel arasındaki ayrımın ortadan kalkması, (IV) Sınırsız sorumluluk, (V)Karşılıksız sorumluluk. Bu maddelerden de görülebileceği gibi sorunun III maddesi doğru yanıttır. Dolayısıyla doğru cevap B seçeneğidir.

Ekolojik vatandaşlığın pratik olarak uygulanması epeyce tartışmalı bulunmuştur. Ekolojik vatandaşlığın teorik önermeleri hakkında altı önemli eleştiri yapılmıştır. İlk olarak, ekolojik vatandaşlığın siyasi güce, otoriteye ve kurumlara sahip bir siyaseti olmadığı ileri sürülmüştür. İkinci olarak, bazı eleştirmenler Dobson’ın ahlaki sorumluluk ve vatandaşlık sorumluluğu arasında çizdiği ayrımın belli bir temele dayanmadığını ileri sürmektedir. Üçüncü olarak, ekolojik vatandaşlık üyeliğinin ne olduğuna ve bu üyeliği elde etmek için gerekliliklerin ne olduğuna dair net bir gösterge yoktur. Dördüncü olarak, ekolojik alanın asimetrik kullanımından kaynaklanan sorumluluğun, yeterli ekolojik alan hakkı doğurup doğurmaması gerektiği belirsizdir. Beşinci olarak, çok sayıda düşünür, bireylerin eylemlerinin etkinliğini ve ekolojik veya yeşil vatandaşlığın yürürlüğe konmasını neyin sağladığını sorgular. Altıncısı, bazı düşünürler, bireyin etkinliklerinin kısıtlanmasının çevre sorunlarının çözümünde yeterli olmayabileceğini savunmaktadır. Bu açıklamalar doğrultusunda sorunun doğru yanıtının B seçeneği olduğu görülebilir.

Ekolojik vatandaşlık konusunda iki ana eğilimden söz edilebilir: Katılımcı haklar yaklaşımı ve bireysel sorumluluk yaklaşımı. Her iki yaklaşımda da sınırlamalar vurgulanır, asıl sorun her iki yaklaşımda vatandaşlığın bireysel yönüne ağırlık verir ve teşvik eder. O halde sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Bell, liberal çevre vatandaşlığı meselesinde en önemli hususun bireylerin çevreyle ilgili katılım haklarının olması, çevre duyarlılıklarını göstererek kendi “iyi çevre” ideallerini savunma haklarının olması ve çevreyle ilgili etkinlikleri seçme veya seçmeme özgürlüklerinin olması olduğunun altını çizmektedir. Bu açıklamalardan da anlaşıldığı gibi sorudaki örnek olayda bireylerin katılım haklarını kullanmaları sağlandığı görülebilir. O halde doğru seçenek A’dır.

Evrensel insan hakları ve katılım haklarını anayasal bir çerçeveye indirgeyen bu yaklaşım için çevre sadece vatandaşlık statüsüne eklenecek bir boyuttur. Çevre vatandaşlığı ulus-devlet sınırlarına bağlıdır ve sadece kamusal alanda uygulanmaktadır. Bu açıklamaya göre sorunun doğru cevabının E seçeneği olduğu görülebilir.