ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKALARI

İnsan nüfusunun yaşamını sürdürmesi ve gelişimi için hayati önem taşıyan, var olması, değişmesi ve gelişmesi için insanların bilinçli eylemlerini gerektirmeyen canlı ve cansız çevreyi belirleyen varlık ve nesneler doğal kaynaklardır.

Hava, su, toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerinde gerçekleşen ve istenmeyen değişimler olarak tanımlanarak sonucunda çevre sorunlarına yol açan kirliliktir.

Hava kirliliği; havanın, hayvan, bitki ve eşyaya zarar verecek, insan sağlığını ve
huzurunu bozacak derecede doğal yapısının değişmesi ya da yapısına yabancı
maddelerin girmesi sonucu kirlenmesidir.

Karbon monoksit atmosferde bulunan en yaygın ve en zararlı hava kirleticilerinden biridir ve atmosferde 2-4 ay kalabimektedir. Havanın ortalama molekül ağırlığına
yakın molekül ağırlığına sahip olup, hem kaynaklandığı nokta etrafında iyi dağılmaması, hem de renksiz ve kokusuz olması nedeniyle varlığı fark edilemeyen
bir kirleticidir.

Yeryüzündeki toplam su varlığının yalnızca yüzde birini oluşturan tatlı su kaynakları, artan nüfus, hızla gelişen sanayi ve yok olan ormanlar nedeniyle günden güne ihtiyacı karşılamaktan uzaklaşarak, en fazla tehdit altındaki doğal kaynaklardan biri olmaktadır.

Dünyada kabul edilen ölçütlere göre kişi başına su varlığı 1000 metreküpten az olan ülkelere için kullanılan ifade su fakiridir.

Ev ve sanayi atıklarının arıtılmadan alıcı ortama verilmesi yeraltı suyunun kirlenmesindeki en büyük nedendir.

Çölleşme toprağın bilinçsiz kullanımı, aşırı otlatma, kontrolsüz sulama, ormanların tahrip edilmesi, ekolojik dengenin bozulması sonucu ortaya çıkan iklim değişikliğinin neden olduğu sorundur.

Elektromanyetik kirlilikte sınır ortalama insan vücudunda vücut sıcaklığını bir derece arttıracak elektromanyetik enerjinin soğurulmasının zararlı olduğu değeri ifade eden kavramdır.

Nükleer enerji ağır ışınetkin atomların bir nötronunun çarpması ile daha küçük atomlara bölünmesi veya hafif ışınetkin atomların birleşerek daha ağır atomları oluşturması sonucu ortaya çıkan büyük miktardaki enerjidir.

Doğal kaynaklar “canlı doğal kaynaklar” ve “cansız doğal kaynaklar” olarak da sınıflandırılabilir. Biyolojik çeşitliliği oluşturan hayvanlar, bitkiler ve çeşitli mikro yapıdaki canlılar canlı doğal kaynakları oluştururken, bu canlı kaynakların yaşadığı su, hava, toprak gibi ortamlar ile madenler ve fosil yakıtlar gibi yer altı zenginlikleri cansız doğal kaynaklardır

Hava kirliliği; havanın, hayvan, bitki ve eşyaya zarar verecek, insan sağlığını ve huzurunu bozacak derecede doğal yapısının değişmesi ya da yapısına yabancı maddelerin girmesi sonucu kirlenmesidir. Hava kirlenmesi aslında troposfer tabakasının kirlenmesidir.

Hava kirliliği; yanardağ patlamaları, orman yangınları gibi doğal kaynaklardan ve insan faaliyetleri sonucu oluşabilen yapay kaynaklardan meydana gelmektedir. İnsan faaliyetleri sonucunda oluşan yapay kirlilik kaynakları (antropojenik) iki şekilde sınıflandırılır: I) sabit kaynaklar (örneğin ısınma ve üretim faaliyetlerinin yapıldığı yerler), hareketli kaynaklar (örneğin ulaşım ve taşıma faaliyetlerinde kullanılan araçlar) ve II) nokta kaynaklar (sanayi tesisleri), alan kaynaklar (kentsel alanlardaki bacalar ve taşıt egzozları).

Atmosferde farklı tiplerde azot oksitler olsa da kentlerin ve sanayi bölgelerinin üstünde yüksek derişimlerde bulunabilen azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO2) hava kirleticisi olarak önemlidir. Taşıt motorları, enerji üretim tesisleri, fabrikalar, fırınlar ve yangınlar gibi yüksek sıcaklık bölgelerinde oluşan azot monoksit gazı renksiz ve zehirli bir gazdır.

Karbon monoksit atmosferde bulunan en yaygın ve en zararlı hava kirleticilerinden biridir ve atmosferde 2-4 ay kalabilmektedir. Havanın ortalama molekül ağırlığına yakın molekül ağırlığına sahip olup, hem kaynaklandığı nokta etrafında iyi dağılmaması, hem de renksiz ve kokusuz olması nedeniyle varlığı fark edilemeyen bir kirleticidir.

Su kirliliği, insan faaliyetleri nedeniyle suyun, fiziksel, kimyasal ya da biyolojik özelliklerinde gerçekleşen olumsuz değişim olarak tanımlanabilir. Yerleşim birimlerinin kanalizasyon ve katı atıkları, sanayiden ve ticari faaliyetlerden oluşan sıvı ya da katı atıklar, zehirli maddeler, tarımsal gübre ve ilaçlar (pestisitler) ve hayvansal atıklar, su kirliliğine neden olan temel kaynaklardır.

Akarsu, göl ve denizler yüzey sularını oluştururlar. Yüzey suları, arıtılmamış atıkların su yataklarına verilmesi, katı atıkların düzensiz depolanması ve kontrolsüz tarımsal ilaçlama ve gübrelemeden dolayı kirlenmektedir.

Doğal kaynaklar; güneş, yıldızlar ve yıldırımlar, doğal olmayan kaynaklar; elektrik akımı taşıyan yer altı ve yer üstü elektrik hatları, elektrikli süpürge, saç kurutma ve traş makinesi , mikrodalga fırınlar, TV ve bilgisayarlar gibi elektrikli ev aletleri, radyo ve televizyon vericileri, kablosuz telefonlar, telsiz haberleşme sistemleri, hücresel telefon sistemleri (GSM baz istasyonları) şeklinde örneklendirilebilir.

Türkiye’de orman aleyhine yapılan yasal düzenlemeler orman azalmasının %56’lık payla en büyük nedeniyken, bunu %27,2 ile orman yangınları, %8,8 ile açık maden işletmeciliği, hava kirliliği ve hatalı orman işletme tekniklerinin uygulanması, %7 ile otlatma ve tarla açma ve %1 ile yerleşim alanlarının yasal olmayan bir şekilde orman alanları içine kayması izlemektedir.

Gürültü; işitme kaybı, kalp atışının hızlanması, irkilme gibi fizyolojik etkilerin yanısıra, dinleme, anlama bozukluğu, iş gücünün ve veriminin düşmesi gibi olumsuzluklara da neden olmaktadır.