ÇEVRE SORUNLARI VE POLİTİKALARI

Bir Kum Yöresi Almanağı

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, Birleşmiş Milletler öncülüğünde imzalanan küresel ısınmaya yönelik hükümetlerarası ilk çevre sözleşmesidir.

Deniz suyu seviyesinin azalmaz, yükselir.

I-II-III

Bruntland+20 isimli raporda bu tespit yer almaktadır.

Çölleşme

Genel bir tanımla çevre, insan faaliyetleri ve canlı varlıklar üzerinde hemen ya da uzunca bir süre içinde dolaylı ya da dolaysız bir etkide bulunabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve toplumsal etkenlerin belirli bir zamandaki toplamıdır. Bu açıdan bakılırsa çevrenin kapsamadığı hiçbir alan ve süreç kalmamaktadır. Kavramı belirgin kılmak için bu tanımı açıklamak gerekirse, şu temel ögelerin altı çizilebilir.

Galileo ve Newton gibi doğa bilimcileri ile birlikte bu yana, bilimin hedefi doğaya egemen olmak üzerine şekillenmiştir. Doğada üstünlük kurmaya yönelen bu arayış, insan ve insanın yaşadığı doğal ortam arasında bulunan uyumu bozmuştur. 18. yüzyılın sonunda başlayan sanayi devrimi, insanoğlunun doğayla olan ilişkilerinde köklü bir değişimi de beraberinde getirmiştir. Sanayileşme-kentleşme süreçlerinin yarattığı yoğunlaşmış/artan çevre kirliliği sorunlarıyla tanımlanabilecek bu ilişki, 20. yüzyıla gelindiğinde artık küresel ölçekte bir çevresel ya da ekolojik krize dönüşmüştür.

A, B, C, ve E seçeneklerinde verilenler doğal yaşamı olumsuz etkileyen faktörler arasında yer alırken, çevresel atıkların varlığı bir sorun değildir. Çevresel atıklarla gerekli tedbirler alınmadan mücadele edilmesi ve bilinçsizlik, çevre açısından sorun oluşturmaktadır.

Uygarlık ve insanlık tarihinde iki kırılma ya da eşikten söz edebiliriz: Birincisi, toplayıcılık ve avcılıktan tarımsal üretime geçiş ve yerleşik toplum düzenin oluşmasıdır. Tarım Devrimi olarak tanımlanan bu dönemde ateşin kullanımı ve basit aletlerin yapımı ve kullanımı öne çıkmıştır. Bu sürecin sonunda ise, birçok bölgede doğal yeşilliğin yerini ekili alanlar almıştır.

”Kalabalıklaşan kentlerde yan yana bitişik evler birbirinin arka duvarı ortak olacak biçimde veya büyük bir fabrika binasına ya da diğer binalara doğrudan dayanacak biçimde yapılıyordu. Genellikle her katta bir oda olacak biçimde iki katlı olarak yapılıyor ve bir konut çok sayıda kişiyi barındırıyordu. Evlerin iki ya da üç duvarı diğer konutlarla paylaşıldığından havalandırma ve aydınlatma hemen hemen hiç yok gibiydi…” Sanayileşme ve kent adı verilen yeni yerleşim alanlarında yoğunlaşan nüfus, beraberinde ortaya çıkan sağlık ve çevre sorunları, doğal olarak bu alana yönelik ilgiyi, teknik ve sosyolojik araştırmaları gündeme getirmiştir.

1945 yıllarda düşündüğü gibi yaşamayı hedefleyen, “Bir Kum Yöresi Almanağı” isimli çalışması ile çevre bilimine son derece önemli bir katkı sunan Leopold, çevre felsefesi ve çevre etiği düşüncesinin temellerini atarken, ortaya koyduğu “toprak etiği” kavramı ile birlikte insanın sadece ekosistemin bir parçası olduğunu vurgulamıştır.

1968 gençlik hareketlerinin sistemi sorgulayan mesajları arasında nükleer denemeler, nükleer enerji ve atık sorunu önemli bir yer tutmaktadır. Anılan dönemde, çevre sorunu bilimsel kaygıların yanında sosyo-politik alanda ve sokakta da önemli bir odak noktası olmaya başlamıştır. Örneğin, 22 Nisan 1970’te ABD’de 2 milyon kişinin katıldığı “Dünya Günü” gösterileri insanların geleceğe sahip çıkmaları yönünde önemli bir toplumsal çıkış olmuştur. Çevrenin tüzel, teknolojik ve politik alanlarda sorgulanmasına tanıklık eden ve 1972 Stockholm Birleşmiş Milletler “Çevre ve İnsan” Konferansı’ndan 1992 Rio Janerio “Çevre ve Kalkınma” Konferansı’na ve ardından 2002 yılında Güney Afrika’da Johannesburg’da düzenlenen Birleşmiş Milletler “Sürdürülebilir Kalkınma” Konferansı’na kadar geçen süreç, paradigma değişimini göstermesi çevre sorunlarının bu değişim ile birlikte çeşitlenmesi ve derinleşmesi açısından özgün ve trajik bir deneyim olarak insanlık tarihindeki yerini almıştır.

E seçeneği hariç diğer şıklarda verilenler ekolojik kriz olarak kabul edilebilir. Ancak sanayileşmenin kendisi değil plansız olanı sorundur.

Cansız varlıklar kendiliğinden virüs barındırmaz.

Bütün bunlara karşın, örneğin, “küresel ısınmaya bağlı küresel iklim değişikliği” olgusunun tek başına ele alınarak çözülebilecek bir sorun olarak görülmesi yaklaşımı devam etmektedir. Benzer bir başka örnek Kyoto Protokolü tartışmalarında yaşanmaktadır: Kyoto Protokolü ile yürütülmeye çalışılan süreçte, hayatın vazgeçilmez ögesi olan soluduğumuz hava ve onu içinde barındıran atmosfer, alınır-satılır bir mala dönüştürülmeye çalışılmaktadır.

A,B,D ve E şıklarında “Çevre” kavramı tanımlanmış, ancak C şıkkında “Ekoloji” kavramı tanımlanmıştır.

Genel bir tanımla çevre, insan faaliyetleri ve canlı varlıklar üzerinde hemen ya da uzunca bir süre içinde dolaylı ya da dolaysız bir etkide bulunabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve toplumsal etkenlerin belirli bir zamandaki toplamıdır. Bu açıdan bakılırsa çevrenin kapsamadığı hiçbir alan ve süreç kalmamaktadır. Kavramı belirgin kılmak için bu tanımı açıklamak gerekirse, şu temel ögelerin altı çizilebilir:
İnsanla birlikte tüm canlı varlıklar, cansız varlıklar, canlı varlıkların eylemlerini etkileyen ya da etkileyebilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik, toplumsal nitelikteki tüm etkenler.

Çevrenin canlı (biyotik) unsurları, insanlar, hayvanlar, bitki örtüsü ve mikroorganizmalar olarak tanımlanabilecek canlı varlıklardan ve bunların yaşam süreçlerinden oluşur. Canlı türlerinin nitelik ve nicelikleri, tüm bu canlıların birbirleri ve fiziksel çevre ile ilişkileri, çevrenin cansız (abiyotik) unsurlarının durumu (iklim, hava, su), yaşam döngüsü olarak adlandırılan ortamı, bir başka deyişle çevreyi ya da doğal yaşam ortamını yani ekosistemi oluşturmaktadır.

18. yüzyılın sonunda başlayan sanayi devrimi, insanoğlunun doğayla olan ilişkilerinde köklü bir değişimi de beraberinde getirmiştir. Sanayileşme, kentleşme süreçlerinin yarattığı yoğunlaşmış/artan çevre kirliliği sorunlarıyla tanımlanabilecek bu ilişki, 20. yüzyıla gelindiğinde artık küresel ölçekte bir çevresel ya da ekolojik krize dönüşmüştür. Diğer şıklarda verilen olaylar insan doğa ilişkilerini köklü biçimde etkilememiştir.